ماده ۸۵۹ قانون مدنی

وصی باید بر طبق وصایای موصی رفتار کند والا ضامن و منعزل است.

توضیح واژگان

انعزال یعنی از دست دادن سمت به خودی خود، به دلیل ازاله شرایط لازم جهت برخورداری از سمت مزبور.

ضامن بودن یعنی مسئول بودن

منعزل بودن یعنی برکناری خود به خود

نکات توضیحی تفسیری دکترین

لفظ "انعزال" دلالت بر این دارد که وصایت، با خیانت وصی از بین خواهد رفت.

عجز وصی، موجب انعزال وی نمی شود و دراینگونه موارد دادگاه صالح، اقدام به نصب امین می نماید.

درصورتیکه وصی شخص حقوقی باشد؛ چنانچه علیرغم تکلیف قانونی به پذیرش مورد وصیت، از اجرای موصی به خودداری نماید؛ نمی توان او را منعزل دانست؛ چراکه ضمان وصی و انعزال او، هر دو فرع بر این است که سمت وصی، حتی درصورت جهل او به مفاد وصیت، پس از فوت موصی، برعهده وی مستقر می گردد.

میان عزل و منعزل شدن از نظر نتیجه، تشابه کامل وجوددارد. اما عزل نیازمند رسیدگی دادگاه؛ و یا احراز قصد انشاء توسط عزل کننده است؛ درصورتیکه در انعزال نیازی به طی تشریفات یادشده نبوده؛ و نقش دادگاه در این رابطه، فقط اعلام انعزال است.

مستندات فقهی

آیه 181 سوره بقره "فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ" دلالت بر لزوم اجرای وصایای موصی برابر با نظر او دارد.

سوابق فقهی

وصی بدون اذن موصی، حق وصایت به غیر را ندارد.  حتی درصورتیکه در ایام حیات خویش، موفق به اجرای وصیت نشده باشد. درضمن وصی حق عزل خود و یا تفویض امور موضوع وصیت را به غیر، ندارد.

اگر در وصیت، قید تکرار نشده باشد؛ یک بار اتیان کافی است.

چنانچه موصی، مالی را به نفع یک گروه اختصاص دهد؛ و وصی ، جزء آن دسته باشد؛ حقی در مال مزبور ندارد؛ زیرا بنابرظاهر وصی، از مورد وصیت بهره نمی برد؛ لیکن اگر یکی از نزدیکان وصی، در آن گروه باشد؛ بی نصیب نمی ماند.

رویه های قضایی

نظریه مشورتی شماره 3847/7 مورخه 21/6/1376 اداره حقوقی قوه قضاییه، علی الاصول تعیین وکیل توسط وصی را بلامانع می داند؛ مگراینکه ازسوی موصی قید مباشرت شده باشد؛ و یااینکه مورد وصایت از امور غیرقابل توکیل باشد.

به موجب دادنامه شماره 51/30 مورخه 14/1/1372 شعبه 30 دیوان عالی کشور، عزل و انعزال وصی، نیازمند ارائه دلیل از سوی مدعی می باشد.