ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی
معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود بهطور موقت قادر به تأدیه آن نیست.
توضیح واژگان
معسر: معسر به فردی گفته میشود که یا دارایی او تکافوی پرداخت هزینه دادرسی را نکند یا با وجود اینکه فرد مالکیت اموالی را دارد، اما به آنها دسترسی ندارد تا بتواند آنها را مورد استفاده قرار دهد ۱۴۴۳۸۶/۳۸۳۳۶۹//817581/ و در فقه معسر به معنای مفلس به کار رفتهاست و کسی که مفلس است در کلام برخی فقها محجور دانسته شدهاست. ۱۴۴۳۸۷/
معسر از هزینه دادرسی: کسی که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود قادر به تادیه هزینه دادرسی نمیباشد. ۳۸۳۳۷۰/
پیشینه
در فرانسه معاضدت قضایی شامل کلیه دادگاهها اعم از حقوقی، کیفری، اداری و غیره میباشد خواه از دادگاههای عمومی باشند یا از دادگاههای اختصاصی، در امور حسبی نیز مانند امور ترافعی میتوان از آن بهرهمند شد. ۵۶۶۲۴۱/ در قانون ایران نیز پیشینه اعسار را میتوان در قانون اعسار مصوب ۲۰ آذر ۱۳۱۳ مشاهده نمود که ماده ۱ این قانون نیز به تعریف ویژگیهای معسر پرداخته بود. (۴۹۶۸۷۱/۳۸۳۳۶۹/ همچنین مشابه ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی جدید نیز ذیل ماده ۶۹۳ قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ پیشبینی شده بود. ۱۴۱۸۰۲/
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
الزام قانون به پرداخت هزینه دادرسی نباید باعث جلوگیری از اقامه دعوا توسط اشخاص ناتوان و محروم شود و مقررات اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به همین منظور پیشبینی شدهاست .۱۴۱۸۰۷/ ۱۴۱۸۰۵/در این ماده به معرفی شخص معسر پرداخته شدهاست و مطابق این ماده معسر کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود بهطور موقت قادر به پرداخت هزینه دادرسی نمیباشد. ۱۰۰۶۱۷۰/
سوابق و مستندات فقهی
گاهی بدهکار به جهت حوادث مختلف گرفتار فقر و تنگدستی شده، توان پرداخت بدهی را ندارد در این حالت آیه ۲۸۰ سوره بقره حکم طرفین به بدین گونه مقرر کردهاست: اگر قدرت بدهی را نداشته باشد او را تا هنگام توانایی مهلت دهید و (در صورتی که هیچ قدرت ندارد) برای خدا او را ببخشید، بهتر است، اگر منافع این کار را بدانید. ۱۴۳۵/
ملاک اعسار عدم تمکن مالی و نداشتن قدرت بر کسب مناسب شان و لایق خود بدون حرج میباشد. ۳۴۸۹۲۰/