ماده ۱۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی

در دعاوی تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت، خواهان باید ثابت نماید که موضوع دعوا حسب مورد، قبل از خارج شدن ملک از تصرف وی و یا قبل از ممانعت و یا مزاحمت در تصرف و یا مورد استفاده او بوده و بدون رضایت او و یا به غیر وسیله قانونی از تصرف وی خارج شده است.

توضیح واژگان

تصرف عدوانی : این واژه مترادف با تصرف عادیه در فقه بوده و و به معنای تصرف بدون اذن مالک و قانون می باشد.1056045

دعوای ممانعت از حق : دعوای کسی که در ملک دیگری حق ارتفاق یا حق انتفاع داشته و در عین حال که متصرف حق مذکور است شخص دیگری مانع ادامه تصرف او در حق مذکور شده است را دعوای ممانعت از حق گویند.691508

دعوای مزاحمت : منظور از مزاحمت این است که شخصی در زمینه تصرفات دیگری اخلال ایجاد نماید 466715و منظور از دعوای مزاحمت ، دعوایی است که خواسته آن رفع زحمت مزاحم تصرفات متصرف قانونی مال غیر منقول است بی آنکه مزاحم مال را از تصرف متصرف در آورده باشد.82680

پیشینه

مواد 364 و326،327،328 قانون سابق در مورد تصرف خواهان شرط تصرف حداقل یک ساله وی را از شروط موفقیت در دعاوی مندرج در این ماده قرارداده بود که در قانون جدید این شرط حذف شده و مسکوت مانده است 312174/117782/ 312176

این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی سال 1290 مشابهی ندارد.699351

نکات توضییحی و تفسیری دکترین

با توجه به مواد 158 تا 162 و ماده 177ق.آ.د.م رسیدگی به دعاوی مندرج این ماده تابع تشریفات ایین دادرسی مدنی نبوده و رسیدگی به آنها خارج از نوبت صورت می گیرد.344977 در دعوای ممانعت از حق خواهان نیازمند اثبات تصرف قبلی خود نسبت به مال مورد ادعا نداشته بلکه باید استفاده از مال را ثابت نماید به همین جهت در این ماده «حسب مورد» و «مورد استفاده بودن » به کار رفته است ، همچنین در دعاوی مندرج در این ماده اثبات مالکیت خواهان ضروری نبوده و طرح این دعاوی از ناحیه غیر مالک نیز ممکن گردیده است.114160حتی ممکن است خوانده دعوای تصرف عدوانی مالک ملک باشد که عدوانا آن را از تصرف متصرف خارج کرده است و یا خواهان دعوا غاصبی باشد که استثنائا تصرف سابق وی مورد حمایت قرار گرفته است .139181

با توجه به این ماده مهلتی برای طرح دعاوی مندرج در آن وجود نداشته و مدعی باید ثابت کند ملک قبل از خارج شدن از تصرفش مورد استفاده و در تصرفش بوده و بدون رضایت وی یا غیر قانونی از تصرفش خارج شده است .114163

با توجه به ظاهر این ماده اثبات غیر قانونی بودن اقدامات خوانده با خواهان می باشد اما به نظر می رسد خواهان صرف اثبات سبق تصرف و استفاده او و لحوق تصرف و عملیات خوانده ، برای موفقیت وی کفایت می کند و مطابق اصول ، خوانده باید قانونی بودن تصرف و اقدامات خویش را اثبات نماید.1328461

مصادیق و نمونه ها

اخلال در تصرف ، اقدامی ارادی است که با تصرف خواهان در تعارض و تزاحم است برای مقال شخصی در نوبت های متعدد به ملک مجاور که در تصرف دیگری است ، جهت برداشت خاک ، وارد می شود، فاعل از این طریق می خواهد اعلام نمایدکه اینگونه اقدام می نماید ، زیرا مدعی است که دارای حق انتفاع در آن ملک است ، این اخلال در تصرف متصرف است و او در این صورت ، می تواند دعوای مزاحمت اقامه نماید.344882