ماده ۱۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی

مستأجر، مباشر، خادم، کارگر و به طور کلی اشخاصی که ملکی را از طرف دیگری متصرف می باشند می توانند به قائم مقامی مالک برابر مقررات بالا شکایت کنند.

توضیح واژگان

خادم : یعنی نوکر ، کلفت ، باغبان ، منشی ، مباشر و متصدی امور کسی . به بیان دیگر خادم کسی است که به فرمان مخدوم عمل کرده و اجرت دریافت می کند.82400

پیشینه

از نظر ساوینی گسترش اقامه دعوای تصرف برای نگه دارنده مال غیر ممنوع می باشد و اراده مالکانه را برای دعوای تصرف ضروری می داند  اما ایرینگ پیشنهاد می کند تا این حمایت را گسترش داده و به نگه دارنده مال برای غیر نیز اجازه طرح دعوای تصرف داده شود.385428//385681 در حقوق فرانسه نیز می گویند : « در تصرف قصد نوعی ، معتبر است نه قصد شخصی » بنابراین مستاجر نوعا قصد تصرف مالکانه نمی کند بلکه قصد تصرف به حساب غیر می کند.385430

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

در مواد دیگر بحث دعاوی تصرف از واژه دعوا استفاده شده است ولی در این ماده از کلمه شکایت استفاده شده است و نباید چنین پنداشت که دعوای تصرف نیازمند تقدیم دادخواست نمی باشد.139232

به نظر می رسد کلیه کسانی که در مالی تصرف دارند و به نفع خود از آن استفاده می کنند متصرف شناخته می شوند مانند زارع ، صاحب حق انتفاع ، مستاجر و .. و می توانند در دادگاه اقامه دعوا کنند .و از طرف دیگر کسانی که تصرف آنان صرفا برای استفاده دیگری و حفاظت از آن مال می باشد نیز متصرف شناخته می شوند و امکان اقامه دعوا دارند مانند ولی ، قیم ، وکیل ، خادم ، سرایدار و .. ، این اشخاص اگرچه عنصرمادی تصرف را در اختیار دارند و فاقد عنصر معنوی تصرف اند ولی وقتی که تصرف آن ها منحصرا از نظر نظم عمومی ناشی از آن مورد توجه واقع می شود ، قصد استفاده از مال به نفع خود یا دیگری برای تحقق عنصر معنوی کافی است.566073

بنابراین با اینکه در این ماده طرح دعوا از جانب اشخاص مذکور به قائم مقامی مالک مورد قبول واقع شده است اما از آنجایی که در این دعاوی به موضوع مالکیت رسیدگی نمی شود و مالک بودن خواهان شرط نیست از این رو با توجه به مفاد ماده 161 ق.ا.د.م به نظر می رسد اشخاص یاد شده در این ماده راسا به استناد تصرف و استفاده خود می توانند دعوای تصرف طرح نمایند.1330007و طرح دعوی به عنوان اصیل بهتر می باشد ، چرا که به عنوان مثال حق مستاجر برای تصرف حقی مستقل می باشد و در صورتی که دعوایی به قائم مقامی مالک مطرح کند با استرداد دعوا توسط مالک دعوی مختومه می شود!312232

انتقادات

عبارت « قائم مقامی» در این جا صحیح نمی باشد چرا که این افراد اصالتا می توانند اقامه دعوا نمایند چون خودشان ذینفع بوده و در دعاوی تصرف نیز مالکیت نقشی ندارد بلکه بر اساس تصرف می باشد که متصرف نیز خود این اشخاص هستند.139233