ماده ۳۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی

درصورتی که خواندگان متعدد باشند و فقط بعضی از آنان در جلسه دادگاه حاضر شوند و یا لایحه دفاعیه تسلیم نمایند، دادگاه نسبت به دعوا مطروحه علیه کلیه خواندگان رسیدگی کرده سپس مبادرت به صدور رأی می نماید، رأی دادگاه نسبت به کسانی که در جلسات حاضر نشده و لایحه دفاعیه نداده اند و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد غیابی محسوب است.

توضیح واژگان

دعوی غیابی : « دعوای بر خوانده غایب است خواه غایب مفقود الخبر باشد یا نباشد »82693 که در نهایت منجر به صدور حکم غیابی می شود.84809

پیشینه

این ماده در قانون ایین دادرسی مدنی سال 1290 ذیل  ماده462 پیش بینی شده بود و همچنین در قانون ایین دادرسی مئدنی سال 1318 نیز ذیل ماده 171 بیان شده بود.699622/699623 با این تفاوت که در قانون 1318 خواندگان مجدد دعوت چردیده و در صورت عدم حضور آن ها حکم نسبت به آنان نیز حضوری بود.660770

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

در صورتی که خواندگان متعدد باشند اما عده از آنان حضور داشته باشند یا لایحه دفاعیه تقدیم کرده باشند ، دادگاه نسبت به همه خواندگان رای صادر می نماید . رای صادره نسبت به آن دسته از خواندگان که حاضر بوده اند و یا لاحیه دفاع تقدیم کرده اند و یا ابلاغ واقعی متوجه آن ها بوده حضوری می باشد.387650 با توجه به قانون آیین دادرسی مدنی در هر حال پرونده باید نسبت به کلیه خواندگان آماده صدور رای باشد تا دادگاه مکلف به صدور رای شود.965003/660276 مگر اینکه دعوا نسبت به خواندگان قابل تجزیه باشد که با مطالبه طرفین دعوا دادگاه مکلف به صدور رای می باشد.143370

در عمل اجرای این ماده با مشکلاتی مواجه می شود چرا که ممکن است خواندگانی که رای نسبت به آن ها حضوری است درخواست تجدیدنظر نسبت به حکم صادره را داشته باشند و خوانده غایب درخواست واخواهی از حکم صادره کند ! در اینجا هیچ تجویزی مبنی بر توقف هیچ یک از این دو اقدام و ارجحیت دیگری وجود ندارد . این امر ممکن است منجر به صدور آرای متعارض گردد./143369/964966/312672/

سوابق و مستندات فقهی

«اگر موضوع دعوا مرتبط به چند نفر باشد و یکی از آن ها حاضر و دیگری غایب باشد آیا حکم نسبت به شخص غایب ، غیابی خواهد بود ؟ در این مورد وجوه متعدد است و ممکن است گفته شود حکم نسبت به شخص غایب ، غیابی خواهد بود و ثمره دعوا هم این است که اگر قائل به لزوم سوگند استظهاری باشیم باید قسم نیز از سوی مدعی بیان شود.»654284

انتقادات

در اجرای این ماده این مشکل به وجود می آید که بخشی از رای قابل واخواهی و بخش دیگر قابل تجدید نظر می باشد و اگر واخواهی و تجدید نظر صورت گیرد باید با فتوکپی یک پرونده بدل تهیه شود و یکی به دادگاه بدوی و دیگری به تجدیدنظر ارسال شود.140254