ماده ۲۸۸ قانون آیین دادرسی مدنی

اتیان سوگند باید درجلسه دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام شود. درصورتی که ادا کننده سوگند بواسطه عذر موجه نتواند در دادگاه حضور یابد، دادگاه، حسب اقتضای مورد، وقت دیگری برای سوگند معین می‌نماید یا دادرس دادگاه نزد او حاضر می‌شود یا به قاضی دیگر نیابت می‌دهد تا او راسوگند داده و صورت مجلس را برای دادگاه ارسال کند و براساس آن رأی صادر می‌نماید.

توضیح واژگان

سوگند: سوگند عبارت است از تأیید رسمی وجود یک امری توسط ذینفع در یک مرجع قضایی می‌باشد، سوگند در قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان دلیل آمده است.

پیشینه

این ماده در قوانین آیین دادرسی مدنی سال‌های ۱۲۹۰ و ۱۳۱۸ مشابهی ندارد.

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

براساس این ماده اصولاً قسم باید در جلسه دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام شود بنابراین مباشرت دادگاه در برگزاری مراسم سوگند شرط است جلسه دادگاه نیز باید جلسه رسیدگی باشد نه جلسه فوق‌العاده آن هم تنا با حضور شخصی که می‌خواهد قسم یاد کند، بدیهی است در صورتی که دادگاه با حضور طرفین خارج از نوبت مقرر امر قسم را برگزار کند، ایرادی به اقدام دادگاه نخواهد بود؛ زیرا جلسه دادگاه منحصر به جلسه رسیدگی در نوبت معمولی نمی‌باشد.

عذر موجهی که در این ماده بیان شده‌است، ملاک ثابتی ندارد بلکه تشخیص آن بر عهده دادگاه است .

سوگند خارج از دادگاه به دو صورت واقع می‌شود: یکی اینکه طرفی که باید سوگند یاد کند در مقر دادگاه دیگری مقیم است در این صورت دادگاه صادرکننده قرار اتیان سوگند، رونوشت قرار مزبور را برای دادگاه محل اقامت طرف ارسال و دادگاه مرجوع الیه با تشکیل جلسه دادرسی جهت اتیان سوگند در اجرای قرار اقدام و صورت مجلس آن را برای دادگاه اصلی ارسال می‌دارد در صورت دوم بدین قرار است که کسی که باید سوگند یاد کند مقیم در مقر دادگاه صادرکننده قرار است ولی به علت بیماری یا جهت دیگری قادر به حضور در دادگاه نیست؛ در چنین صورتی مطابق این ماده دادگاه می‌تواند به حسب اقتضا یکی از دادرسان را به محل سکونت نامبرده اعزام و در محل سکونت وی قرار اتیان سوگند اجرا نماید.

سوابق و مستندات فقهی

به فتوای آیت الله خمینی (ره) «حتماً باید سوگند در مجلس قضا واقع شود و حاکم نمی‌تواند درگرفتن سوگند نائب بگیرد و مگر به خاطر عذری مثل این که در مرافعه ای صاحب سوگند مریض باشد و نتواند در محکمه حاضر شود یا محکمه در مسجد تشکیل شده‌است و زنی که باید حاضر شود و اداء سوگند کند حائض باشد یا آن زن پوشیده و مخدره باشد و حاضر شدنش در مجلس قضا برای او عیب و نقصی بوده باشد یا محذور دیگری در صاحب سوگند وجود داشته باشد که در این گونه موارد حاکم کسی را نائب خود می‌کند تا او به نزد صاحب سوگند رفته و از او سوگند بگیرد و بلکه علی الظاهر در مجلس قضا و در حضور خود حاکم نیز جائز نیست حاکم نائب بگیرد. پس سوگندی که اثر بر آن مترتب می‌شود در غیر موارد عذر، سوگندی است که به دستور حاکم یاد شود و او صاحب سوگند را سوگند دهد.»

مصادیق و نمونه‌ها

به فتوای آیت الله خمینی (ره) «حتماً باید سوگند در مجلس قضا واقع شود و حاکم نمی‌تواند درگرفتن سوگند نائب بگیرد و مگر به خاطر عذری مثل این که در مرافعه ای صاحب سوگند مریض باشد و نتواند در محکمه حاضر شود یا محکمه در مسجد تشکیل شده‌است و زنی که باید حاضر شود و اداء سوگند کند حائض باشد یا آن زن پوشیده و مخدره باشد و حاضر شدنش در مجلس قضا برای او عیب و نقصی بوده باشد یا محذور دیگری در صاحب سوگند وجود داشته باشد که در این گونه موارد حاکم کسی را نائب خود می‌کند تا او به نزد صاحب سوگند رفته و از او سوگند بگیرد و بلکه علی الظاهر در مجلس قضا و در حضور خود حاکم نیز جائز نیست حاکم نائب بگیرد. پس سوگندی که اثر بر آن مترتب می‌شود در غیر موارد عذر، سوگندی است که به دستور حاکم یاد شود و او صاحب سوگند را سوگند دهد.»