ماده ۱۰ قانون مدنی

قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.

توضیح واژگان

به عقود نامعینی که بین اشخاص خصوصی، منعقد می‌گردد؛ قراردادهای خصوصی گویند.

پیشینه

در حقوق فرانسه، به عقود نامعینی که بین اشخاص خصوصی، منعقد می‌گردد؛ قراردادهای خصوصی گویند.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

کاربرد اصطلاح (نظم عمومی) بدون ذکر (اخلاق حسنه)، دلالت بر شمول نظم عمومی بر اخلاق حسنه دارد.

دولت با نظارت بر معاملات خصوصی، به عنوان عامل توزیع ثروت؛ به هدایت اقتصادی جامعه پرداخته؛ و گاهی اقدام به تحریم برخی آزادی‌ها می‌نماید؛ و بدینوسیله، نظم عمومی اقتصادی، تأمین می‌گردد.

نظم عمومی، دربرگیرنده همه قواعد آمره بوده؛ و توافق برخلاف آن، باطل است.

اجرای قوانین خارجی در ایران، ممکن است با موانعی نظیر نظم عمومی، و مذموم بودن تقلب نسبت به قانون، مواجه باشد. ()

می‌توان «منافع عمومی» را، به عنوان یکی از مبانی نظم عمومی، محسوب نمود. ملاک تفکیک قوانین امری و تکمیلی از یکدیگر نیز، همین منافع عمومی است.

قاعده اقدام نمی‌تواند برخلاف نظم عمومی عمل نماید؛ مثلاً نمی‌توان خرید و استعمال مواد مخدر، یا نبرد تن به تن را، که به موجب قرارداد، منتهی به فوت یکی از دو مبارز می‌گردد؛ با استناد به قاعده اقدام، مجاز شمرد. (۲۷۱۷۵۳)

حکم این ماده، به عقود معین نیز، قابل تسری است؛ مشروط بر آنکه سبب تعرض به احکام امری عقود مزبور نگردد. (۲۲۷۰۳)

محدودیت‌های اصل آزادی اراده، عبارتند از؛ اصاله الحظر و صیغ العقود. (۳۲۱۱۱)

مستندات فقهی

آیه ۱ سوره مائده " یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ …"، دلالت بر پذیرش اصل حاکمیت قراردادهای خصوصی دارد. (۱۹۸۱۱)

سوابق فقهی

اصل اباحه، به عقود نامعین اعتبار می‌بخشد. (۴۱۰۱)

رویه‌های قضایی

به موجب دادنامه شماره ۵۰۸ مورخه ۳۱/۳/۱۳۳۲ شعبه ۳ دیوان عالی کشور، با توجه به مفاد ماده ۱۰ قانون مدنی، ممکن است شروط ضمن عقد، متأخر از زمان انعقاد قرارداد، انشاء گردند. آنچه مهم می‌باشد؛ تبعیت این شروط از شرایط اعتبار قراردادها است. (۲۲۷۰۱)

به موجب رأی اصراری شماره ۲۶۷۴ مورخه ۲۱/۹/۱۳۶۸ هیئت عمومی دیوان عالی کشور، برخی قراردادها، با توجه به مفاد آن، از شمول عقود معین خارج بوده؛ و اعتبارشان، مستند به ماده ۱۰ قانون مدنی است. (۴۷۰۵۰)

به موجب دادنامه شماره ۷۹۹ مورخه ۳۰/۱۰/۱۳۶۸ شعبه ۲۴ دیوان عالی کشور، با توجه به اینکه با استناد به ماده ۱۰ قانون مدنی، خواهان همه شروط مندرج در قرارداد بانکی را، پذیرفته‌است؛ ملزم به اجرای تعهدات خویش، طبق محاسبات، صورت حساب‌ها و تفاسیر بانک می‌باشد. (۱۱۰۱۷۴)

تنظیم سند عادی، در معاملاتی که ثبت آنها در دفتر اسناد رسمی، به جهت رعایت قواعد آمره و نظم عمومی، الزامی است؛ دلالت بر بیع ننموده؛ و تنها، تعهد مبنی بر انجام معامله محسوب می‌گردد. (۱۰۰۰۸۲۷)

مصادیق و نمونه‌ها

توافق برخلاف مقررات نظام اداری مالی، توافق برخلاف نظم عمومی محسوب می‌گردد. (۸۰۷۳۶) و توافق بر خلاف، مقررات راجع به ارث، وصیت، نکاح و طلاق و اهلیت، توافق برخلاف نظم عمومی محسوب می‌گردد. (۳۷۷۶۵۲)