ماده ۱۳۰۹ قانون مدنی

در مقابل سند رسمی یا سندی که اعتبار آن در محکمه محرز شده، دعوی که مخالف با مفاد یا مندرجات آن باشد به شهادت اثبات نمی‌گردد.

توضیح واژگان

به اخبار اشخاص از آنچه که دیده؛ یا شنیده اند؛ شهادت گویند. و به اخبار ثالث، به سود یکی از طرفین دعوا، و به زیان طرف دیگر، شهادت گویند.

پیشینه

در حقوق مصر، ارزش اثباتی شهادت، کمتر از کتابت است. و بی اعتباری سند را، نمی توان با شهادت اثبات نمود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

سند، ملکه دلایل است. و در عصر حاضر، اماره و شهادت، به عنوان دلایل ناقص محسوب گردیده؛ و به دلیل امکان فراموشی، عدم صداقت، و یا دقت ناکافی شاهد، اعتماد به وی مشکل است. به همین دلیل، بیشتر مردم به تنظیم سند در روابط خود رو آورده؛ و شهادت، نتوانسته جایگاه گذشته خود را، حفظ نماید.

نقش قاضی، در رابطه با شهادت های خلاف مندرجات سند رسمی، اهمیت زیادی دارد؛ زیرا او است که باید صحت و سقم شهادت را، تشخیص دهد؛ چرا که اجرای عدالت در دعوی مورد رسیدگی او، بستگی به احراز این موضوع دارد.

ممکن است شخص، مدعی عدم صحت مندرجات سند، و یا نقص سند، و فراموشی در ذکر مطالبی در متن آن گردد؛ شهادت شهود در رابطه با هیچ یک از دو فرض یادشده؛ پذیرفته نیست. سند، دلیلی کامل است؛ و نقص آن را، فقط با سند متمم می توان برطرف نمود؛ نه با شهادت شهود.

شورای نگهبان، این ماده را خلاف شرع اعلام نمود؛ در حالی که مرجع مزبور، حق نسخ قانون، به جهاتی غیر از اختیارات مندرج در قانون اساسی را ندارد؛ لذا ابقای ماده موردنظر توسط مجلس، موافقت نموده؛ و بدین ترتیب از نظر سابق خود رجوع نمود.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 320/8 مورخه 29/8/1320 شعبه 1 دیوان عالی کشور، درصورتی نمی توان با شهادت شهود، حکم به بی اعتباری سند صادرنمود که طرفین دعوا، یا قائم مقام قانونی آنان، در تنظیم سند، شرکت داشته باشند.

به موجب دادنامه شماره 4172 مورخه 16/12/1372 شعبه 33 دیوان عالی کشور، اثبات عدم اعتبار سند رسمی با شهادت، بستگی به موضوع، محتوا و مندرجات پرونده؛ و نیز عدالت شهود دارد.

به موجب دادنامه شماره 153 مورخه 17/9/1326 شعبه 8 دیوان عالی کشور، شهادت شهود در رابطه با تصرف به عنوان وقفیت، می تواند منجر به بی اعتباری سند رسمی گردد؛ چراکه امور مربوط به تصرف و وضع ید، در زمره عقود و ایقاعات قرار نداشته؛ و از شمول ماده 1309 قانون مدنی خارج است.

به موجب نظریه مشورتی شماره 3128/7 مورخه 18/11/1360 اداره حقوقی قوه قضاییه، اثبات عدم صحت مندرجات شناسنامه، با شهادت شهود و سایر ادله، امکانپذیر بوده؛ و دادگاه نمی تواند در این باره، از پذیرش دلایل ممکن التأثیر خودداری نماید.