ماده ۱۱ قانون مجازات اسلامی

قوانین زیر نسبت به جرایم سابق بر وضع قانون، فوراً اجراء می‌ شود:

الف ـ قوانین مربوط به تشکیلات قضایی و صلاحیت

ب ـ قوانین مربوط به ادله اثبات دعوی تا پیش از اجرای حکم

پ ـ قوانین مربوط به شیوه دادرسی

ت ـ قوانین مربوط به مرور زمان

تبصره ـ در صورتی که در مورد بند (ب) حکم قطعی صادر شده باشد، پرونده برای بررسی به دادگاه صادرکننده حکم قطعی ارسال می‌ شود.

پیشینه

این ماده در قانون مجازات عمومی مصوب 1352 و قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 دارای سابقه نیست.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قوانین شکلی به آن دسته از قوانین اطلاق میشود که به بیان چگونگی و تشریفات رسیدگی به جرایم می پردازد. اصولا در قواعد شکلی اصل بر اجرای فوری قواعد در پرونده های مفتوحه است چرا که فرض بر آن است که این قوانین به نحو مناسب تری وضع شدند و به کشف حقیقت کمک میکنند. به ویژه آنکه این قواعد وارد ماهیت دعوا نمیشوند تا قاعده قبح عقاب بلا بیان قابل طرح باشد. البته اگر قوانین قبلی برای متهم حق مکتسبه ای ایجاد کرده باشد قانون لاحق نمیتواند او را از این حق محروم نماید. مطابق با این ماده قانونگذار چهار دسته از قوانین شکلی را از شمول قاعده عطف بماسبق نشدن قوانین کیفری خارج نموده است. طبق بند ب این ماده در صورتی که بنا بر قانون سابق حکم محکومیتی صادر شده ولی هنوز به مرحله اجرا نرسیده باشد و در همین حین قواعد مربوط به ادله اثبات دعوا تغییر کند میتوان پرونده را برای بررسی مجدد به دادگاه صادر کننده حکم قطعی ارسال کرد. البته اگر در این مورد برای متهم حکم برائت صادر شده باشد ارسال پرونده برای رسیدکی مجدد ممکن نیست؛ زیرا حکم برائت به محض صدور اجرا شده قلمداد میشود و همچنین این مورد خلاف حق مکتسبه متهم است. گفتنی است که این بند و تبصره ماده استثنائی بر قاعده فراغ دادرس محسوب میشود.