ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی

هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

توضیح واژگان

نشوز، یعنی خودداری زن از تمکین.

تمکین عام، یعنی پذیرش ریاست شوهر بر خانواده، و احترام به اراده او در اداره امور مربوطه.

به تبعیت زن از شوهر در تمتع جنسی، تمکین خاص گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

زن ناشزه، که مستحق نفقه نیست، حق مسکن هم ندارد.

تخلف زوج از تکالیف معاضدت در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزندان، ممکن است موجب موافقت دادگاه، با درخواست طلاق زوجه گردد؛ و زوجه نیز، درصورت عدم رعایت وظایف مزبور، از نفقه محروم خواهدبود.

مصادیق تمکین را، قانون، عرف، اخلاق و رسوم هر جامعه، تعیین می نماید.

جنون زوجه، مانع مشروع محسوب گردیده، و تکلیف تمکین را، از وی سلب می نماید؛ لیکن چنانچه ازدواج با زن مجنون، بر اثر تدلیس باشد؛ و زوج به همین دلیل، مبادرت به فسخ نکاح نماید؛ دراینصورت می تواند برای مطالبه نفقه هایی که تا آن زمان پرداخت نموده؛ به شخص فریبکار مراجعه نماید.

سوابق فقهی

تمکین، شرط وجوب نفقه است. به همین دلیل، ضمان از منفق، قبل از تمکین، و به خاطر نفقه ای که هنوز، بر ذمه او مستقر نگردیده؛ باطل است.

زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.  و زنی که فراش خود را، از شوهرش جدا نموده؛ و فرزندان را به سوءمعاشرت با او، تحریک کرده؛ و نیز در اقامه نماز، تساهل می نماید؛ مستحق نفقه نیست. 

رویه های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 5946/7 مورخه 16/6/1379 اداره حقوقی قوه قضاییه، هر گاه زن، بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند؛ مستحق نفقه نخواهد بود.

به موجب نظریه مشورتی شماره 6915/7 مورخه 9/11/1389 اداره حقوقی قوه قضاییه، زنی که بدون رضایت شوهر، منزل او را ترک نموده؛ مستحق نفقه نیست.

به موجب نظریه مشورتی شماره 5633/7 مورخه 24/7/1385 و نیز نظریه مشورتی شماره 10639/7 مورخه 27/12/1382، اداره حقوقی قوه قضاییه، تنها اثر حکم الزام به تمکین، درصورت امتناع زوجه از اجرای آن، عدم استحقاق وی نسبت به نفقه خواهدبود.

انتقادات

چنانچه زوجه، قسمتی از روز، از تمکین خودداری نماید؛ تمام آن روز، از نفقه محروم خواهدبود. قانونگذار در این مورد، سکوت اختیارنموده است.

پیشنهاد می گردد ذیل این ماده، مصادیقی تمثیلی از تمکین عام، که ترک آنها، موجب اسقاط نفقه می شود؛ و نیز، چند نمونه از عذر موجه و موانع مشروع تمکین، که مسقط نفقه نیست؛ بیان گردد.

مذاکرات تصویب

یکی از نمایندگان مجلس، معتقد بود که منظور از تمکین زوجه، فقط دخول نبوده؛ و مواردی نظیر عدم ترک منزل بدون اذن زوج و ... نیز، از مصادیق تمکین محسوب می گردد.

مصادیق و نمونه ها

عدم ترک منزل بدون اذن زوج، حفظ اسرار زوج، قدردان تلاش های مرد بودن و عطوفت و مهربانی با او، صبر در دوران تنگ دستی، پذیرایی تؤام با مهرورزی از شوهر، استقبال از زوج و بدرقه وی به هنگام ورود و خروج وی از منزل، آرایش برای شوهر، و پوشیدن لباس نیکو در حضور وی، اداره منزل به طور شایسته، صرفه جویی در هزینه ها و ... دلالت بر تمکین زوجه می نمایند.