ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی

ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی اصلاحی ۱۳۸۱/۸/۱۹: در ایام عدهٔ وفات، مخارج زندگی زوجه عندالمطالبه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهدهٔ آنان است (در صورت عدم پرداخت) تأمین می‌گردد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

«نفقه»، یعنی تأمین مخارج لازم برای بقای نظام خانواده.

پیشینه

تا پیش از اصلاح ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، زن مطلقاً در دوران عده وفات، از نفقه محروم بود.

مطالعات تطبیقی

• در حقوق فرانسه، طلاق، مسقط نفقه بوده، اما در صورت فوت زوج، به مدت یک سال، نفقه زوجه، از اموال وی پرداخت خواهد شد.

• در حقوق عراق، اردن، سوریه، و لبنان، در ایام عده وفات، هیچ نفقه ای به زن، تعلق نخواهد گرفت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

حکم مندرج در ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، تنها اختصاص به ایام عده وفات نداشته؛ بلکه با پایان عده، البته به شرط واجب النفقه بودن زوجه متوفی، نفقه او، از اموال اقاربی که پرداخت نفقه، به عهدهٔ آنان است؛ تأمین می‌گردد.

در خصوص عده وفات زوجه غایب مفقودالاثر، باید گفت که عده وفات زوجه غایب، از تاریخ ابلاغ خبر فوت شوهر، شروع می‌گردد؛ نه از تاریخ حدوث مرگ.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• با استناد به روایتی از امام صادق، زن حامله، در عده وفات، از نفقه برخوردار نیست.

سوابق فقهی

• زن حامله و غیرحامله، در ایام عده وفات، نفقه ندارد، در مقابل، استدلال شده‌ است که زن حامله، به دلیل حمل جنین، در عده وفات، از نفقه برخوردار می‌گردد.
• در صورت حامله بودن زن، در ایام عده وفات، نفقه او تا زمان وضع حمل، از اموال متوفی، تأمین می‌گردد، اما چنین نظری، صحیح به نظر نمی‌رسد؛ زیرا انفاق، امری ارادی و مستمر بوده؛ و در واقع، منوط به زنده بودن زوج می‌باشد.
• طی استفتایی از مراجع تقلید نیز، چنین پاسخ داده شده است که: زن در ایام عده وفات، نفقه ندارد.

رویه‌های قضایی

• به موجب نظریه مشورتی شماره ۶۷۵۷/۷ مورخه ۱۳۸۲/۹/۲۷ اداره حقوقی قوه قضاییه، در ایام عده وفات، اقربای نسبی زوجه، ملزم به پرداخت نفقه او هستند.

انتقادات

قانونگذار با اصلاح ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، اقدام به وضع حکم جدیدی ننموده‌ است؛ زیرا همچنان مفروض است که زوجه، در ایام عده وفات، از حق نفقه برخوردار نبوده؛ و از طرفی، با استناد به مقررات مربوط به نفقه اقارب نیز، می‌توان دریافت که نفقه زن متوفی، در ایام عده، بر عهده اقارب خود خواهد بود.

این ماده، حق مطالبه نفقه زوجه متوفی از اقربای خود را، محدود به دوران عده وفات نموده‌ است؛ در صورتی که چنین حقی برای زن، حتی بعد از ایام عده نیز، مفروض است.

مذاکرات تصویب

مخبر کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، متذکر شد که شورای نگهبان، به متن اصلاحیه ماده ۱۱۱۰ قانون مدنی، ایراد وارد نموده؛ و پرداخت نفقه زوجه متوفی را، از محل سهم الارث وراث او؛ خلاف شرع دانسته‌است، لیکن با توجه به ایراد شورای نگهبان، در متن ماده، تصریح خواهد شد که در ایام عدهٔ وفات، مخارج زندگی زوجه، عندالمطالبه، از اموال اقاربی که پرداخت نفقه به عهدهٔ آنان است؛ تأمین می‌گردد.

مقالات مرتبط

• تحلیل حقوقی نفقه زوجه دائم موضوع ماده 1107 قانون مدنی