تحلیل قراردادهای تامین مالی تجاری در حقوق تجارت بین الملل و حقوق ایران

تحلیل قراردادهای تامین مالی تجاری در حقوق تجارت بین الملل و حقوق ایران عنوان رساله ای است که توسط محسن قجاوند، با راهنمایی علیرضا آرش پور و با مشاوره محمود جلالی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه اصفهان دفاع گردید.

عنوان	تحلیل قراردادهای تامین مالی تجاری در حقوق تجارت بین الملل و حقوق ایران
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	محسن قجاوند
استاد راهنما	علیرضا آرش پور
استاد مشاور	محمود جلالی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه اصفهان

چکیده

قراردادهای تامین مالی تجاری بین المللی به عنوان گونه های قراردادی مجزا از سایر انواع قراردادهای تامین مالی مانند قراردادهای تامین مالی پروژه دارای نقش اساسی در ایجاد رونق تجاری و افزایش کارایی تجار در عرصه تجاری بین المللی می باشند به گونه ای که بهره مندی از آنها موجبات دستیابی تجار به سرمایه و اعتبار مالی مورد نیاز را جهت تداوم و توسعه فعالیت های تجاری خود فراهم می سازد. از منظر حقوقی شاید بتوان افزون بر ایفای نقش حیاتی اینگونه قرارداد ها در امر تجارت داخلی و بین المللی به نقش مهم و موثر آنها در ایجاد یکنواخت سازی طیف متنوعی از مقررات تجاری بین المللی به عنوان یکی از اهداف بنیادین حقوق تجارت بین الملل اشاره نمود. در خصوص قواعد عمومی ناظر بر اینگونه قراردادها، با توجه به عدم حصول رویکردی واحد میان کشورها در این باره باید در وضعیت کنونی قوانین ملی حاکم بر قراردادها براساس معیارهای موجود همچون توافق طرفهای قرارداد و عناصر نزدیک به قرارداد مورد تشخیص واقع و در نتیجه مورد اعمال قرار گیرند و یا می توان از معدود نمونه های موجود تدوین شده از سوی نهادهای تخصصی بین المللی همچون اصول قراردادهای تجاری بین المللی یونیدروا بهره برد. مهمترین قراردادهای کاربردی در زمینه تامین مالی تجاری به ویژه در عرصه بین المللی را می توان عبارت از قراردادهای با موضوع واگذاری حساب های دریافتی(مطالبات) با گونه های مختلط آن اعم از فاکتورینگ و فورفیتینگ، قرارداد لیزینگ اعتباری بین المللی و قراردادهای تسهیلات مالی گروهی اعم از سندیکایی و مشارکتی دانست. حقوق ایران علیرغم تاثیرپذیری نسبی از مقررات تجاری بین المللی در سالهای اخیر در زمینه مقررات و قراردادهای تامین مالی تجاری چندان موفق نبوده و بلکه می توان موقعیت اینگونه قراردادها را در نظام حقوقی ایران ضعیف ارزیابی نمود. این در حالی است که امروزه توسعه مقررات مربوط به قراردادهای تامین مالی تجاری از لوازم ضروری توسعه تجارت و سرمایه گذاری خارچی به عنوان ابزاری جهت تداوم شکوفایی و حیات اقتصادی و تجاری کشورها به حساب می آید و از اینرو وجود چند دستورالعمل سازمانی محدود و تکیه صرف به تحلیل های ارایه شده از سوی حقوقدانان از اینگونه قراردادها در پرتو ماده ۱۰ قانون مدنی یا قوانین بانکی تقریبا ناکارآمد نمی تواند چندان اثر گذار بوده و بلکه در مقابل موجبات واپس گرایی مقررات کشور را از تحولات بین المللی موجود در پی خواهد داشت امری که در قوانین موجود نیز به وضوح ملموس است. از اینرو, پیشنهاد می گردد که نهاد قانونگذاری کشورمان با کمک فعالان تجاری و نهادهای مرتبط و صلاحیت دار با مد نظر قرار دادن اسناد بین المللی موجود و با لحاظ ساختار حقوقی و اقتصادی کشورمان نسبت به تصویب قانون جامعی تحت عنوان تامین مالی تجاری اقدام نموده و به آشفتگی حقوقی موجود پایان بخشد.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول کلیات ومفاهیم قراردادهای تامین مالی تجاری بین المللی تبیین موضوع

۱–۲– انواع تامین مالی

۱–۲–۱–تقسیم تامین مالی براساس هدف

۱–۲–۱–۱–تامین مالی تجاری

۱–۲–۱–۲– تامین مالی پروژه

۱–۲–۲– تقسیم تامین مالی براساس گسترده جغرافیایی و سیاسی

۱–۲–۲–۱–تامین مالی داخلی

۱–۲–۲–۲– تامین مالی بین المللی

۱–۲–۳–تقسیم تامین مالی براساس روش اجرا

۱–۲–۳–۱– تامین مالی مبتنی بر سهام

۱–۲–۳–۲– تامین مالی مبتنی بر بدهی

۱–۳– قراردادهای بین المللی تامین مالی تجاری

۱–۳–۱– قواعد عمومی قراردادهای تجاری در اسناد بین المللی

۱–۳–۲– قواعد عمومی قراردادهای تجاری در حقوق ایران

۱–۳–۳– قواعد اختصاصی قراردادهای تامین مالی تجاری بین المللی

۱–۴– قراردادهای تامین مالی تجاری و یکنواخت سازی مقررات بین المللی

۱–۴–۱– طبقه بندی موضوعی قواعد یکنواخت سازی حقوق تجارت بین المللی:

۱–۴–۲– روش های متحد الشکل سازی قراردادهای تجاری بین المللی

۱–۴–۲–۱–روش های سنتی

۱–۴–۲–۲–روش های جدید

فصل دوم تامین مالی از طریق واگذاری حساب های دریافتی تبیین موضوع

۲–۱– فاکتورینگ (کارگزاری وصول مطالبات)

۲–۲– انواع فاکتورینگ

۲–۲–۱– فاکتورینگ آشکار و پنهان

عنوان صفحه ۲–۲–۲– فاکتورینگ با حق رجوع و بدون حق رجوع

۲–۲–۳– فاکتورینگ داخلی و بین المللی

۲–۲–۴– فاکتورینگ پیش پرداخت و سر رسید

۲–۳– اوصاف قرارداد فاکتورینگ

۲–۳–۱– وصف سهولت و تسامح

۲–۳–۲– وصف استقلال قراردادی

۲–۳–۳– وصف انتقالی

۲–۴– اسناد و منابع بین المللی پیرامون قرارداد فاکتورینگ

۲–۴–۱– کنوانسیون یونیدروا در خصوص فاکتورینگ بین المللی

۲–۴–۲– کنوانسیون آنسیترال در خصوص انتقال مطالبات در تجارت بین الملل

۲–۴–۳– قواعد عمومی ناظر به فاکتورینگ بین المللی

۲–۵– آثار و تعهدات قرارداد فاکتورینگ در روابط طرفین قرارداد

۲–۵–۱– تعهدات طلبکار در برابر کارگزار

۲–۵–۱–۱– انتقال تمام حساب های دریافتی

۲–۵–۱–۲– ارایهی ادله مثبتهی حساب دریافتی

۲–۵–۱–۳– انتقال تضمینات حساب های دریافتی

۲–۵–۱–۴– پرداخت هزینه ها

۲–۵–۱–۵– تضمین وجود حساب دریافتی

۲–۵–۲– تعهدات کارگزار در برابر طلبکار

۲–۵–۲–۱– تایید اعتبار

۲–۵–۲–۲– تامین مالی

۲–۵–۲–۳– پذیرش ریسک

۲–۵–۲–۴– ارایه سایر خدمات

۲–۶– روابط کار گزار و طلبکار با اشخاص ثالث

۲–۶–۱– روابط کارگزار و طلبکار با بدهکار

۲–۶–۱–۱– تغییر حقوق و تعهدات بدهکار

۲–۶–۱–۲– اطلاع بدهکار

عنوان صفحه ۲–۶–۱–۳– پرداخت به عامل

۲–۶–۱–۴– توسل به ایرادات

۲–۶–۱–۵– جبران مبلغ پرداختی

۲–۶–۲– روابط کارگزار و طلبکار با اشخاص ثالث غیر از بدهکار

۲–۷– فورفیتینگ (تنزیل دیون تجاری)

۲–۷–۱– نسبت و رابطه قراردادهای فورفیتینگ و فاکتورینگ

۲–۷–۲– اسناد موضوع فورفیتینگ و ترتیبات انجام قرارداد

۲–۷–۳– اسناد بین المللی قرارداد فورفیتینگ

۲–۸– فورفیتینگ در حقوق ایران

۲–۸–۱– مقررات ناظر بر تنزیل دیون در حقوق ایران

۲–۸–۲– پیشینه استفاده از تنزیل دیون درحقوق ایران

۲–۸–۳– شرایط قانونی تنزیل دیون در حقوق ایران

۲–۸–۳–۱– نقدی بودن خرید دین

۲–۸–۳–۲– قلمرو دیون قابل تنزیل

۲–۸–۳–۳– حقیقی بودن دین موضوع تنزیل

۲–۸–۳–۴– احراز نقدشوندگی دین و معتبر بودن متعهد آن

۲–۸–۳–۵–کمتر بودن سر رسید دین از یک سال

۲–۸–۴– مقررات حاکم بر شیوه های خاص تنزیل اسناد تجاری

۲–۸–۴–۱– اعطای اعتبار در حساب جاری

۲–۸–۴–۲– تنزیل اعتبارات اسنادی

فصل سوم لیزینگ اعتباری بین المللی تبیین موضوع

۳–۱ سازوکار لیزینگ اعتباری و تاریخچهی آن

۳–۱–۱ تبیین ترتیبات عملی لیزینگ اعتباری

۳–۱–۲ تاریخچهی لیزینگ اعتباری

۳–۲ مزایای لیزینگ اعتباری

۳–۲–۱ مزایای لیزینگ اعتباری برای شرکت لیزینگ

عنوان صفحه ۳–۲–۱–۱– کاهش ریسک معوقات

۳–۲–۱–۲– قابلیت به کارگیری مجدد تجهیزات

۳–۲–۱–۳– مزایای مالیاتی لیزینگ

۳–۲–۱–۴– موقعیت حقوقی مناسب شرکت لیزینگ

۳–۲–۲ مزایای لیزینگ برای مستاجر

۳–۲–۲–۱– انعطافپذیری

۳–۲–۲–۲– سهولت در فرایند اعطای تسهیلات

۳–۲–۲–۳– افزایش انگیزهی سیستم بانکی برای اعطای تسهیلات

۳–۲–۲–۴– افزایش ظرفیت اخذ تسهیلات توسط متقاضی

۳–۲–۲–۵– منبع تامین مالی کامل

۳–۲–۲–۶– دستیابی به آخرین فناوری روز

۳–۲–۳ مزایای کلان لیزینگ اعتباری

۳–۲–۳–۱– عدم انحراف منابع مالی

۳–۲–۳–۲– گسترش سرمایه گذاری ها

۳–۲–۳–۳–رونق اقتصادی

۳–۲–۳–۴– گسترش رفاه اجتماعی

۳–۲–۳–۵– عدم مغایرت با اصول مذهب

۳–۲–۳–۶– قابلیت هماهنگی میان کشورها

۳–۲–۳– ۷–کارآیی در خصوصیسازی

۳–۲–۳–۸–کارآیی در شرایط تحریم

۳–۳ اسناد بینالمللی با موضوع لیزینگ اعتباری

۳–۳–۱ کنوانسیون اوتاوا ۱۹۸۸ راجع به لیزینگ اعتباری

۳–۳–۲ قانون نمونه راجع به لیزینگ

۳–۴– ماهیت سازوکار لیزینگ اعتباری

۳–۴–۱ کنوانسیون اتاوا

۳–۴–۲ قانون نمونهی یونیدروا در مورد لیزینگ

۳–۴–۳ لیزینگ در نظام حقوقی ایران

۳–۵ بررسی تعهدات ویژهی طرفین قرارداد لیزینگ اعتباری (مستاجر)

عنوان صفحه ۳–۵–۱ تعهد مستاجر به پرداخت اجوربها و ضمانت اجرای بینالمللی آن

۳–۶ تعهدات موجر

۳–۶–۱ تعهد موجر به انتقال تصرف

۳–۶–۲ تعهد موجر به اطمینان از شرایط صحت کالا

فصل چهارم قراردادهای تسهیلات مالی گروهی تبیین موضوع

۴–۱– شناسایی انواع قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۱–۱– تامین مالی به روش سندیکایی

۴–۱–۲– تامین مالی به روش مشارکتی

۴–۲– ترمینولوژی قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۲–۱– مستندات تسهیلات مالی گروهی

۴–۲–۲– توافق و قراردادهای بین طرفین تسهیلات

۴–۳– عناصر حقوقی فعال در قرارداد های تسهیلات مالی گروهی

۴–۳–۱– تسهیلات گیرنده (متقاضی)

۴–۳–۲– تسهیلات دهندگان

۴–۴– منابع حقوقی قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۴–۱– منابع حقوقی بین المللی

۴–۴–۲– منابع حقوقی داخلی

۴–۵– ساختار قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۵–۱– ساختار قرارداد تسهیلات سندیکایی

۴–۵–۱–۱– روش های ایجاد سندیکا

۴–۵–۱–۲– مراحل ایجاد سندیکا

۴–۵–۲– ساختار قرارداد تسهیلات مشارکتی

۴–۶– ماهیت قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۶–۱– ماهیت حقوقی تسهیلات سندیکایی

۴–۶–۱–۱– مشارکت مدنی

۴–۶–۱–۲– جوینت ونچر

۴–۶–۱–۳ – قرارداد ویژه

عنوان صفحه ۴–۶–۲– ماهیت حقوقی تسهیلات مشارکتی

۴–۶–۲–۱– رابطه بدهکار – بستانکار (قرض)

۴–۶–۲–۲– وکالت و نمایندگی

۴–۶–۲–۳– مشارکت مدنی و یا جوینت ونچر

۴–۶–۲–۴– تراست

۴–۶–۲–۵– واگذاری حق بر طلب

۴–۷– تعهدات قراردادی تسهیلات مالی گروهی

۴–۷–۱– تعهدات بانک اصلی و مدیر راهبر

۴–۷–۱–۱– تامین و ساختاربندی تسهیلات

۴–۷–۱–۲– پذیره نویسی تسهیلات

۴–۷–۲– تعهدات بانک عامل

۴–۷–۲–۱– تعهدات ضمنی

۴–۷–۲–۲– تعهدات صریح

۴–۷–۳– تعهدات بانک های عضو سندیکا

۴–۸– شروط تعیینی قراردادهای تسهیلات مالی گروهی

۴–۸–۱– شروط شکلی

۴–۸–۱–۱– پرداخت اقساط وام به تسهیلات گیرنده

۴–۸–۱–۲– تعیین نرخ بهره

۴–۸–۱–۳– باز پرداخت

۴–۸–۲– شروط ماهوی

۴–۸–۲–۱– اظهارات و تضمینات

۴–۸–۲–۲– شروط فعل(ناظر به آینده)

۴–۸–۲–۳– شرط انتخاب قانون حاکم بر قرارداد

نتیجه گیری و پیشنهادات

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• قراردادهای تامین مالی تجاری بین المللی
• واگذاری حسابهای دریافتی
• لیزینگ اعتباری
• تسهیلات مالی گروهی
• یکنواخت سازی مقررات تجاری