بررسی شرایط و آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق فرانسه

بررسی شرایط و آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق فرانسه عنوان رساله ای است که توسط سیدحسین موسوی نطنزی، با راهنمایی سیامک جعفرزاده و رضا نیکخواه سرنقی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه ارومیه دفاع گردید.

عنوان	بررسی شرایط و آثار فرجام خواهی در حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق فرانسه
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	سیدحسین موسوی نطنزی
استاد راهنما	سیامک جعفرزاده، رضا نیکخواه سرنقی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه ارومیه

چکیده

در حقوق ایران مواد ۳۶۶ تا ۴۱۶ قانون آیین دادرسی مدنی و در حقوق فرانسه، مواد ۶۰۴ تا ۶۳۹ قانون آیین دادرسی مدنی فرانسه، مبحث فرجام خواهی و شرایط و آثار آن را تشریح کرده است. جهات نقض در حقوق ایران بیشتر از حقوق فرانسه است. فرجام خواهی به دو نوع فرجام اصلی و فرجام تبعی تقسیم می شود، فرجام اصلی وقتی است که محکوم علیه (چه کلا یا جزیا محکوم شده باشد) با تقدیم دادخواست فرجامی موجب می شود که پرونده در دیوان عالی کشور جهت رسیدگی فرجامی مطرح شود که محکوم علیه معمولا در مهلت مقرر قانونی دادخواست خود را به دادگاه صادرکننده ی رای تقدیم می نماید و فرجام تبعی به فرجام خوانده این فرصت را می دهد تا ضمن پاسخگویی به دادخواست فرجام خواهی اصلی، نسبت به قسمتی از حکم مورد شکایت فرجامی که مضر به حقوق خود یا مخالف قانون و شرع می داند، تبعا درخواست رسیدگی فرجامی کند. این پژوهش به روش تحلیلی–توصیفی با استفاده از ابزار کتابخانه ای صورت گرفته است و هدف آن کاربردی می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد که درخصوص فرجام تبعی با توجه به اجمال موضوع، ابهامات بسیاری برای اهل فن پیش می آید که در این رساله سعی بر آن است تا کلیه ی شرایط و آثار فرجام خواهی را در حقوق ایران و فرانسه مورد بررسی قرار دهیم.

ساختار و فهرست رساله

چکیده و ۱ فصل اول– کلیات

۱– ۱ – مقدمه

۱– ۲ – بیان مساله

۱– ۳ – اهمیت و ضرورت تحقیق

۱– ۴ – اهداف

۱– ۵ – فرضیات

۱– ۶ – روش تحقیق

۲ فصل دوم – مفاهیم و مبانی

۲– ۱ – مفاهیم

۲ – ۱ – ۱ – فرجام خواهی

۲ – ۱ – ۱– ۱ – مفهوم فرجام خواهی

۲ – ۱ – ۱ – ۱ – ۱ – فرجام خواهی در حقوق ایران

۲ – ۱ – ۱ – ۱ – ۲ – فرجام خواهی در حقوق فرانسه

۲ – ۱ – ۱– ۲ – پیشینه پیدایش فرجام خواهی در حقوق ایران و فرانسه

۲ – ۱ – ۱– ۳ – ماهیت فرجام خواهی

۲ – ۱ – ۱– ۴ – انواع فرجام خواهی

۲ – ۱ – ۱ – ۴ – ۱ – فرجام اصلی

۲ – ۱ – ۱ – ۴ – ۲ – فرجام تبعی

۲ – ۱ – ۱– ۵ – فرجام خواهی مستقل (فرانسه)

۲ – ۱ – ۲ – دیوان عالی کشور

۲ – ۱ – ۲– ۱ – مفهوم دیوان عالی کشور

۲ – ۱ – ۲ – ۱ – ۱ – دیوان عالی کشور در ایران

۲ – ۱ – ۲ – ۱ – ۲ – دیوان عالی کشور در فرانسه

۲ – ۱ – ۲– ۲ – نقش و جایگاه دیوان عالی کشور در نظام حقوقی فرانسه

۲ – ۱ – ۲– ۳ – جلسات شعب دیوان عالی کشور

۲ – ۱ – ۲ – ۳ – ۱ – جلسه عادی

۲ – ۱ – ۲ – ۳ – ۲ – جلسه محدود

۲ – ۱ – ۲– ۴ – جلسات خارج از شعب دیوان کشور فرانسه

۲ – ۱ – ۲ – ۴ – ۱ – جلسه رسمی برای معارفه مانند جلسه بازگشت قضات یا معرفی قضات جدید

۲ – ۱ – ۲ – ۴ – ۲ – جلسه عمومی برای رسیدگی به دعاوی

۲ – ۱ – ۲ – ۴ – ۳ – شعب مختلط

۲ – ۱ – ۲– ۵ – اداره اسناد و آموزش دیوان عالی کشور

۲ – ۱ – ۲– ۶ – دادسرای دیوان عالی کشور فرانسه

۲ – ۱ – ۲ – ۶ – ۱ – عملکرد دیوان عالی کشور فرانسه

۲– ۲ – مبانی پژوهش

۲ – ۲ – ۱ – تصمیمات قابل فرجام خواهی

۲ – ۲ – ۱– ۱ – آراء قابل فرجام

۲ – ۲ – ۱ – ۱ – ۱ – آراء صادره از دادگاه نخستین

۲ – ۲ – ۱ – ۱ – ۲ – آراء صادره از دادگاه تجدیدنظر

۲ – ۲ – ۱– ۲ – آراء غیر قابل فرجام

۲ – ۲ – ۲ – نقد و بررسی مواد مرتبط با فرجام خواهی در قانون آیین دادرسی مدنی

۲ – ۲ – ۲– ۱ – تعارض مواد

و

قانون آیین دادرسی مدنی با اصل

قانون اساسی

۲ – ۲ – ۲ – ۱ – ۱ – دعاوی مالی

۲ – ۲ – ۲ – ۱ – ۲ – دعاوی غیر مالی

۲ – ۲ – ۲ – ۱ – ۳ – قرارها

۲ – ۲ – ۲– ۲ – تعارض اصل غیرقابل فرجام بودن آراء با اصل حق اعتراض طرفین به آرا قضایی ۷۳ ۲ – ۲ – ۲– ۳ – تعارض بند

ماده ی

قانون آیین دادرسی مدنی با حکمت قانون گذار

۲ – ۲ – ۳ – امکان یا عدم امکان فرجام خواهی نسبت به آراء شورای حل اختلاف

۲ – ۲ – ۳– ۱ – فرجام خواهی نسبت به آراء شورای حل اختلاف

۲ – ۲ – ۳– ۲ – فرجام خواهی نسبت به آراء قاضی شورا

۲ – ۲ – ۴ – نحوهی رسیدگی به شکایت از آرا

۲ – ۲ – ۴– ۱ – طریق اصلاحی (تصحیحی)

۲ – ۲ – ۴– ۲ – طریق عدولی

۲ – ۲ – ۴– ۳ – نحوه ی رسیدگی در دیوان

۳ فصل سوم– شرایط فرجام خواهی

۳– ۱ – شرایط لازم برای اصحاب دعوا

۳ – ۱ – ۱ – مرجع تشخیص ذی نفع بودن

۳ – ۱ – ۲ – اهلیت داشتن فرجام خواه

۳ – ۱ – ۳ – فوت متضرر از حکم (فرجام خواهی قایم مقام)

۳ – ۱ – ۴ – انتقال حق مورد نزاع (فرجام خواهی قایم مقام خاص)

۳– ۲ – اصحاب دعوای فرجام خواهی

۳ – ۲ – ۱ – فرجام خواهی از سوی طرفین دعوی فرجام

۳ – ۲ – ۲ – فرجام خواهی نمایندگان قانونی

۳ – ۲ – ۳ – فرجام خواهی اشخاص حقوقی

۳ – ۲ – ۴ – فرجام خواهی از سوی دادستان کل کشور

۳ – ۲ – ۴– ۱ – فرجام خواهی دادستان کل کشور ایران

۳ – ۲ – ۴– ۲ – فرجام خواهی دادستان کل کشور فرانسه

۳ – ۲ – ۴– ۳ – قلمروی فرجام خواهی دادستان کل کشور فرانسه

۳ – ۲ – ۴ – ۳ – ۱ – فرجام خواهی به نفع قانون

۳ – ۲ – ۴ – ۳ – ۲ – فرجام به سبب تجاوز از حدود اختیار

۳– ۳ – شرایط و مراحل رسیدگی فرجام

۳ – ۳ – ۱ – شرایط دادخواست فرجام خواهی

۳ – ۳ – ۲ – مرجع ارایه دادخواست فرجامی

۳ – ۳ – ۳ – ارایه دادخواست فرجام خواهی به دادستان

۳ – ۳ – ۴ – مهلت فرجام خواهی

۳ – ۳ – ۱ – هزینه ی دادرسی فرجام خواهی

۳– ۴ – جریان دادخواست فرجام خواهی پس از ارایه آن

۳ – ۴ – ۱ – اقدام دیوان پس از وصول پرونده

۳ – ۴ – ۱– ۱ – بررسی تکمیل بودن پرونده در دیوان

۳ – ۴ – ۱– ۲ – تهیه گزارش به وسیله ی رییس یا عضو شعبه

۳ – ۴ – ۱– ۳ – دادرسی غیر حضوری در دیوان

۳ – ۴ – ۱– ۴ – عدم پذیرش دلیل جدید در دیوان

۳ – ۴ – ۲ – صدور رای دیوان

۳– ۵ – ضمانت اجرای شرایط دادخواست فرجام

۳– ۶ – موارد نقض آراء در دیوان عالی کشور

۳ – ۶ – ۱ – عدم رعایت قواعد مربوط به صلاحیت

۳ – ۶ – ۱– ۱ – نقش عدم رعایت صلاحیت ذاتی در فرجام خواهی

۳ – ۶ – ۱– ۲ – عدم رعایت قواعد صلاحیت محلی

۳ – ۶ – ۲ – نقض رای به دلیل مخالفت آن با موازین شرعی و مقررات قانونی

۳ – ۶ – ۲– ۱ – نقض قانون ایران و قانون کشورهای بیگانه

۳ – ۶ – ۲– ۲ – صدور حکم بر خلاف قواعد آمره و قواعد تکمیلی

۳ – ۶ – ۲– ۳ – عدم رعایت اصول حقوقی در انشاء رای

۳ – ۶ – ۲– ۴ – حکم صادره خلاف عرف باشد

۳ – ۶ – ۲– ۵ – صور مختلف نقض قانون

۳ – ۶ – ۲ – ۵ – ۱ – عدم اعمال قانون

۳ – ۶ – ۲ – ۵ – ۲ – اعمال اشتباه قانون

۳ – ۶ – ۲– ۶ – نقض احکام به دلیل تفسیر غلط از قانون

۳ – ۶ – ۲– ۷ – نقض حکم به دلیل مخالفت با شرع

۳ – ۶ – ۳ – نقض به دلیل عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوی

۳ – ۶ – ۳– ۱ – لزوم توجیه آراء مدنی و ضمانت اجرای عدم رعایت آن

۳ – ۶ – ۳– ۲ – مفهوم مدلل بودن رای (ذکر جهات رای)

۳ – ۶ – ۳– ۳ – مفهوم مستدل بودن در حقوق موضوعه

۳ – ۶ – ۳– ۴ – تعریف مستند و مستدل بودن (بیان جهات رای)

۳ – ۶ – ۳– ۵ – اهمیت ذکر جهات رای

۳ – ۶ – ۳– ۶ – ماهیت تکلیف قاضی در ذکر اسباب و جهات رای

۳ – ۶ – ۳– ۷ – استناد قاضی به علم شخصی خود جهت توجیه رای

۳ – ۶ – ۳– ۸ – تفاوت بین توصیف رابطه حقوقی و ذکر اسباب قانونی رای

۳ – ۶ – ۳– ۹ – اهمیت و نقش ذکر اسباب رای

۳ – ۶ – ۳– ۱۰ – نقش توجیه رای در رعایت منافع عمومی

۳ – ۶ – ۳ – ۱۰ – ۱ – نقش توجیه رای در نظارت بر دادگاههای بدوی از طرف دادگاههای تجدید نظر

۳ – ۶ – ۳ – ۱۰ – ۲ – نقش ذکر جهات رای بر نظارت دیوان عالی کشور بر آراء دادگاههای بدوی و تجدید نظر

۳ – ۶ – ۳– ۱۱ – چگونگی نظارت دیوان بر قانونی بودن آراء دادگاه ها

۳ – ۶ – ۳– ۱۲ – نظارت دیوان بر اسباب واقعی رای

۳ – ۶ – ۳– ۱۳ – نظارت دیوان بر توصیف واقع

۳ – ۶ – ۳– ۱۴ – نقش ذکر اسباب در استحکام رای و غنا بخشیدن به نظام حقوقی

۳ – ۶ – ۳– ۱۵ – نقش بیان جهات رای در حمایت از منافع خصوصی

۳ – ۶ – ۳– ۱۶ – نقش ذکر جهات رای در رعایت حق دفاع طرفین

۳ – ۶ – ۳– ۱۷ – نقش ذکر جهات رای در رعایت اصل بی طرفی قاضی

۳ – ۶ – ۳– ۱۸ – ضمانت اجرای عدم بیان جهات رای

۳ – ۶ – ۴ – نقض رای به دلیل ناقص بودن تحقیقات و عدم توجه به دلایل طرفین

۳ – ۶ – ۴– ۱ – نقص در تحقیقات

۳ – ۶ – ۴– ۲ – نظام اثبات آزاد

۳ – ۶ – ۴– ۳ – ویژگی های نظام اثبات آزاد

۳ – ۶ – ۴ – ۳ – ۱ – عدم تعیین ادله اثبات دعوی

۳ – ۶ – ۴ – ۳ – ۲ – عدم تعیین دلیل خاص برای اثبات روابط حقوقی

۳ – ۶ – ۴– ۴ – نقش قاضی در نظام اثبات آزاد

۳ – ۶ – ۴– ۵ – نظام ادله قانونی و نقش قاضی در اثبات حق در این نظام

۳ – ۶ – ۴– ۶ – عدم توجه به دلایل و مدافعات طرفین

۳ – ۶ – ۵ – نقض به دلیل صدور آراء مغایر

۳ – ۶ – ۵– ۱ – آثار اعتبار امر قضاوت شده

۳ – ۶ – ۵– ۲ – شرایط اعتبار امر قضاوت شده

۳ – ۶ – ۵– ۳ – صدور آراء معارض

۳ – ۶ – ۵– ۴ – عدم طرح ایراد اعتبار امر قضاوت شده یا رد آن توسط دادرس با وجود وارد بودن آن و صدور رای متعارض با رای اولیه

۳ – ۶ – ۵– ۵ – وجود تعارض باید در کدام قسمت از دو حکم باشد ؟

۳ – ۶ – ۵– ۶ – وجود آراء معارض و نقش دیوان به عنوان ناظر اجرای قانون

۳ – ۶ – ۵ – ۶ – ۱ – صدور آراء معارض از یک شعبه

۳ – ۶ – ۵ – ۶ – ۲ – صدور آراء معارض از دو شعبه مختلف

۳ – ۶ – ۶ – نقض به دلیل تحریف سند مستند دعوی به بهانه تفسیر و اثبات عدم صحت مستندات آن

۳ – ۶ – ۶– ۱ – نظارت دیوان بر تفسیر قرارداد

۳ – ۶ – ۶– ۲ – نظارت بر رعایت اصول تفسیر

۳ – ۶ – ۶– ۳ – فرق بین تفسیر و توصیف

۳ – ۶ – ۶– ۴ – نقض رای به دلیل اثبات عدم صحت مستندات آن

۴ فصل چهارم– آثار فرجام خواهی

۴– ۱ – اقدامات پس از نقض

۴ – ۱ – ۱ – ارجاع پرونده به دادگاههای صادرکننده رای یا شعبه هم عرض

۴ – ۱ – ۱– ۱ – نقض قرار در دیوان ( ارجاع پرونده به شعبه صادرکننده قرار)

۴ – ۱ – ۱– ۲ – نقض رای به دلیل عدم کفایت تحقیقات ( ارجاع پرونده به شعبه صادرکننده رای)

۴ – ۱ – ۱– ۳ – نقض پرونده به دلیل اینکه دادگاه صادرکننده رای صلاحیت برای رسیدگی به دعوی را نداشته است

۴ – ۱ – ۱– ۴ – ارجاع در صورت نقض حکم به دلیل صدور حکم به بیش از خواسته یا به خواسته ای که مورد تقاضای طرفین نبوده است

۴ – ۱ – ۱– ۵ – نقض رای به علت مخالفت با قانون و ارجاع پرونده به شعبه هم عرض

۴ – ۱ – ۱– ۶ – تصحیح رای دادگاه به وسیله دیوان عالی کشور

۴ – ۱ – ۲ – آیین دادرسی پس از نقض، آثار تصمیمات دیوان (آرای اصراری و آرای وحدت رویه)

۴ – ۱ – ۲– ۱ – رسیدگی در صورت نقض به دلیل ناقص بودن تحقیقات

۴ – ۱ – ۲– ۲ – رسیدگی ماهوی در صورت نقض قرار

۴ – ۱ – ۲– ۳ – رسیدگی دادگاه هم عرض

۴ – ۱ – ۲– ۴ – آیین رسیدگی پس از ارجاع پرونده

۴ – ۱ – ۳ – آثار تصمیمات دیوان

۴ – ۱ – ۳– ۱ – آثار تصمیمات دیوان در موردی که دیوان رای فرجام خواسته را تایید نموده است

۴ – ۱ – ۳– ۲ – آثار تصمیم دیوان در صورت نقض رای فرجام خواسته

۴ – ۱ – ۳– ۳ – آثار تصمیم دیوان درباره طرفین یا اطراف دعوی

۴ – ۱ – ۴ – آراء اصراری

۴ – ۱ – ۵ – آراء وحدت رویه

۴– ۲ – اثر تعلیقی

۴ – ۲ – ۱ – تعلیق اجرای حکم در دعاوی مالی

۴ – ۲ – ۲ – تعلیق اجرای حکم در دعاوی غیر مالی

۴– ۳ – اثر انتقالی فرجام خواهی

۴– ۴ – آثار فرجام خواهی دادستان کل کشور فرانسه

۴– ۵ – اثر فرجام خواهی بر اجرای حکم

۴ – ۵ – ۱ – اثر فرجام خواهی عادی بر اجرای حکم

۴ – ۵ – ۲ – بیان قاعده عدم تاخیر

۴ – ۵ – ۳ – استثنایات وارد بر قاعده عدم تاخیر

۴ – ۵ – ۳– ۱ – محکوم به مالی

۴ – ۵ – ۳ – ۱ – ۱ – عدم تشخیص دادگاه بر دریافت تامین از محکوم له

۴ – ۵ – ۳ – ۱ – ۲ – تشخیص دادگاه بر دریافت تامین از محکوم له

۴ – ۵ – ۳– ۲ – محکومبه غیر مالی

۴ – ۵ – ۳ – ۲ – ۱ – نسپردن تامین توسط محکوم علیه

۴ – ۵ – ۳ – ۲ – ۲ – سپردن تامین توسط محکوم علیه

۴ – ۵ – ۳– ۳ – بررسی فرجام خواهی خارج از مهلت

۴– ۶ – اثر فرجام خواهی از طریق دادستان بر اجرای حکم

۴ – ۶ – ۱ – قاعده تاخیر (توقف)

۴ – ۶ – ۲ – شرایط قاعده تاخیر

۴ – ۶ – ۲– ۱ – درخواست نقض حکم از طریق دادستان

۴ – ۶ – ۲– ۲ – عدم ارایه گواهی لازم توسط محکوم علیه

۴ – ۶ – ۲– ۳ – ارایه تقاضای توقف توسط محکوم علیه

۴ – ۶ – ۲– ۴ – تکلیف دادگاه در اخذ تامین مناسب

۴ – ۶ – ۲– ۵ – اخذ تامین مناسب از محکوم علیه

۴ – ۶ – ۲– ۶ – صدور دستور توقف اجرای حکم توسط دادگاه

۴ – ۶ – ۲– ۷ – مدت توقف اجرای حکم

۴– ۷ – اخذ تامین در اجرای حکم مورد فرجام

۴ – ۷ – ۱ – مبنا و هدف و ضابطه ی لزوم اخذ تامین

۴ – ۷ – ۱– ۱ – مبنا و منظور اخذ تامین

۴ – ۷ – ۱– ۲ – ضابطه ی لزوم اخذ تامین در محکوم به مالی

۴ – ۷ – ۱– ۳ – مرجع اخذ تامین

۴ – ۷ – ۱– ۴ – مطالبه ی خسارات از تامین ماخوذه

۴ – ۷ – ۲ – مقایسه ی اخذ تامین در اعاده ی دادرسی و فرجام خواهی

۴ – ۷ – ۳ – مقایسه ی اخذ تامین در فرجام خواهی با اعتراض شخص ثالث

۴– ۸ – مقایسه اثر فرجام خواهی براجرای حکم با اثر سایر طرق

۴ – ۸ – ۱ – مقایسه اثر فرجام خواهی با اثر اعاده دادرسی

۴ – ۸ – ۱– ۱ – وجوه اشتراک

۴ – ۸ – ۱– ۲ – وجوه افتراق

۴ – ۸ – ۲ – مقایسه اثر فرجام خواهی با اثر اعتراض ثالث

۴ – ۸ – ۲– ۱ – وجوه اشتراک

۴ – ۸ – ۲– ۲ – وجوه افتراق

۴ – ۸ – ۳ – مقایسه اثر فرجام خواهی با اثرتجدید نظر و واخواهی

۴ – ۸ – ۳– ۱ – وجوه اشتراک

۴ – ۸ – ۳– ۲ – وجوه افتراق

۴ – ۸ – ۴ – اعتراض شخص ثالث به رای فرجام تبعی

۵ فصل پنجم– نتیجه گیری

۶ منابع ماخذ

۶– ۱ – منابع به زبان فارسی

۶ – ۱ – ۱ – کتاب ها

۶ – ۱ – ۲ – مقالات

۶ – ۱ – ۳ – پایان نامه ها

۶ – ۱ – ۴ – رویه

۶– ۲ – فهرست منابع به زبان انگلیسی و فرانسه

۶ – ۲ – ۱ – کتاب ها

۶ – ۲ – ۲ – مقاله ها و رویه ها

کلیدواژه ها

• فرجام
• فرجام خواهی
• دیوان عالی کشور
• حقوق فرانسه
• فرجام تبعی