تاثیر ضرر ناشی از نقض تعهدات قراردادی بر حقوق و منافع اشخاص ثالث با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس
تاثیر ضرر ناشی از نقض تعهدات قراردادی بر حقوق و منافع اشخاص ثالث با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس عنوان رساله ای است که توسط نورا احسانگر، با راهنمایی علیرضا یزدانیان و با مشاوره حسن بادینی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه اصفهان دفاع گردید.
 | |
| عنوان | تاثیر ضرر ناشی از نقض تعهدات قراردادی بر حقوق و منافع اشخاص ثالث با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلیس |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | نورا احسانگر |
| استاد راهنما | علیرضا یزدانیان |
| استاد مشاور | حسن بادینی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه اصفهان |
چکیده
قرارداد نسبت به ثالث دارای آثاری است. گاه عدم اجرای قرارداد، اجرای ناقص قرارداد و یا حتی اجرای یک قرارداد مغایر با حقوق ثالث، می تواند برای ثالث متضمن ضرر اعم از بالقوه یا بالفعل باشد. در این پژوهش با روش توصیفی–تحلیلی به شیوه ی تطبیقی و با هدف تعیین حقوقی برای ثالث جهت مطالبه ضرر ناشی از نقض تعهد قراردادی و نیز رفع منشا ضرر، بین دو فرض کلی وجود و عدم وجود تعهد به نفع ثالث تفکیک و بررسی صورت گرفت. در فرض اول، در حقوق انگلیس بدون تفکیک انواع تعهد به نفع ثالث، حق اجرای شروط قراردادی و مطالبه ضرر به موجب قانون قراردادها مصوب ۱۹۹۹، برای ثالث ذی نفع به طور مطلق توسط قانونگذار به رسمیت شناخته شده است. در حقوق ایران با تفکیک انواع موضوع تعهد به نفع ثالث، مسیولیت متعهد در برابر ثالث، قراردادی فرض شد. در فرض دوم، اگرچه در حقوق انگلیس، پذیرش مسیولیت طرف قرارداد در مقابل ثالث، منوط به اجتماع شروطی است، اما در حقوق ایران، قاعده کلی که به ثالث اجازه دهد به علت نقض قرارداد علیه متعهد قراردادی اقامه دعوا نماید، پیش بینی نشده است. بدین جهت، وظیفه کلی متعهد قراردادی در اعمال مراقبت نسبت به ثالث (که معادل قاعده عام عدم اضرار به غیر است) به کمک اصل قابل استناد بودن قرارداد و نیز قواعد عمومی مسیولیت مدنی برای حفظ حقوق زیان دیده، فرض شده است. به علاوه براساس نظریه نسبیت تقصیر قراردادی، تاثیر وجود رابطه قراردادی بر مسیولیت مدنی متعهد، در امکان استناد ثالث به نقض تعهد به عنوان یک طریق اثباتی در احراز ارکان مسیولیت مدنی لحاظ گردید. سرانجام نتیجه شد که در مواردی می توان برای ثالث حق مطالبه ضرر و حق الزام متعهد به انجام یا عدم انجام تعهد را قایل شد. بنابراین پیشنهاد میشود مقنن جهت رفع تشتت از آراء، ضمن تعیین قلمرو قاعده قابلیت استناد قرارداد، نظامی جامع در مورد شیوه های جبران خسارات ناشی از نقض تعهدات قراردادی در برابر ثالث ایجاد کند و با الزامی نمودن رعایت حقوق ثالث در قراردادهایی با آثار فراقراردادی و پیش بینی تکلیف مراقبت متعهد قراردادی در برابر ثالث و لحاظ جایگاهی برای قاعده اتکا، امکان استناد ثالث به تعهد قراردادی و نقض آن را قاعده مند نماید.
ساختار و فهرست رساله
فصل اول کلیات و مفاهیم بنیادین
۱–۱–کلیات
۱–۱–۱– شرح و بیان مسیله پژوهشی
۱–۱–۲– پیشینه و تاریخچه موضوع پژوهش
۱–۱–۳– اهمیت و ارزش پژوهش
۱–۱–۴– اهداف پژوهش
۱–۱–۵– سوالهای پژوهش
۱–۱–۶– فرضیههای پژوهش
۱–۱–۷– روش پژوهش
۱–۱–۸– مراحل اجرایی پژوهش
۱–۱–۹– ساختار پژوهش
۱–۲–مفاهیم بنیادین
۱–۲–۱– تعهدات قراردادی
۱–۲–۱–۱– تعهد
۱–۲–۱–۲– قرارداد
۱–۲–۲– اطراف عقد و شخص ثالث
۱–۲–۲–۱– اطراف عقد
۱–۲–۲–۲– شخص ثالث
۱–۲–۲–۲–۱– تفکیک ثالث از قایم مقام
۱–۲–۳– حقوق و تعهدت اشخاص ثالث
۱–۲–۳–۱– حقوق
۱–۲–۳–۲– تعهد به نفع ثالث
۱–۲–۳–۳– تعهد به ضرر ثالث
۱–۲–۳–۴– نقض تعهد
۱–۲–۳–۵– نسبیت تقصیر
۱–۲–۴– مبنا و هدف مسیولیت مدنی
فصل دوم نقض تعهد قراردادی در فرض وجود تعهد به نفع ثالث در قرارداد
۲–۱–انواع تعهد به نفع ثالث
۲–۱–۱– انواع تعهد به نفع ثالث از حیث منشا ایجاد آن
۲–۱–۱–۱– به صورت شرط ضمن عقد
۲–۱–۱–۲– به صورت عقد مستقل
۲–۱–۲– انواع تعهد به نفع ثالث ازحیث موضوع آن
۲–۱–۲–۱– انجام عمل حقوقی
۲–۱–۲–۲– ترک عمل حقوقی
۲–۱–۲–۳– انجام فعل مادی
۲–۱–۲–۴– ترک فعلی مادی
۲–۱–۳– نقش قبولی ثالث در تعهد به نفع ثالث
۲–۱–۴– نوع مسیولیت طرفین قرارداد در برابر ثالث ذی نفع
۲–۲–شیوه های قانونی حفظ حقوق و منافع شخص ثالث
۲–۲–۱– الزام متعهد به اجرای تعهد قراردادی توسط ثالث
۲–۲–۱–۱– مبانی الزام به اجرای تعهد قراردادی
۲–۲–۱–۱–۱– مبنای قانونی
۲–۲–۱–۱–۲– مبنای قراردادی
۲–۲–۱–۲– الزام متعهد به اجرای تعهد حسب موضوع تعهد
۲–۲–۱–۲–۱– نقض تعهد به وسیله عمل حقوقی
۲–۲–۱–۲–۲– نقض تعهد به وسیله فعل مادی یا ترک فعل
۲–۲–۱–۳– رابطه بین ثالث و متعهد
۲–۲–۱–۳–۱– دفاعیات قابل طرح از سوی متعهد
۲–۲–۱–۳–۲– دفاعیات قابل طرح از سوی ثالث
۲–۲–۱–۴– رابطه بین ثالث و متعهدله
۲–۲–۱–۵– موانع الزام به اجرای تعهد قراردادی توسط ثالث
۲–۲–۱–۵–۱– ناشی از قرارداد اصلی
۲–۲–۱–۵–۱–۱– موانع دایمی
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۱– بطلان قرارداد اصلی
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۲– غیرنافذ بودن قرارداد اصلی
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۳– بطلان شرط ضمن قرارداد
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۴– فسخ معارض با شرط به نفع ثالث
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۵– اقاله معارض با شرط به نفع ثالث
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۶– رجوع مشروط له از تعهد به نفع شخص ثالث یا تغییر ثالث
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۷– شرط فاسخ در قرارداد اصلی
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۸– عدم رعایت شرایط و تعهدات مقرر بین طرفین قرارداد اصلی
۲–۲–۱–۵–۱–۱–۹– وجود شروط خاص بین طرفین اصلی قرارداد
۲–۲–۱–۵–۱–۲– موانع موقتی
۲–۲–۱–۵–۱–۲–۱– عدم اجرای تعهدات متقابل توسط مشروط له (حق حبس)
۲–۲–۱–۵–۲– موانع ناشی از امور خارج از قرارداد
۲–۲–۱–۵–۲–۱– موانع دایمی
۲–۲–۱–۵–۲–۱–۱– تقصیر متعهدله و ثالث
۲–۲–۱–۵–۲–۱–۲– ممنوعیت قانونی
۲–۲–۱–۵–۲–۱–۳– فوت متعهد یا ثالث
۲–۲–۱–۵–۲–۱–۴– تلف موضوع تعهد
۲–۲–۱–۵–۲–۱–۵– ناممکن شدن عمل موضوع تعهد
۲–۲–۱–۵–۲–۲– موانع موقتی
۲–۲–۱–۵–۲–۲–۱– توقیف
۲–۲–۱–۵–۲–۲–۲– قوه قاهره
۲–۲–۱–۵–۲–۲–۳– ورشکستگی متعهد
۲–۲–۱–۵–۲–۲–۴– اعسار متعهد
۲–۲–۱–۵–۲–۲–۵– حجر متعهد
۲–۲–۲– مطالبه ضرر توسط ثالث
۲–۳–تاثیر شروط محدودکننده مسیولیت متعهد بر حقوق ثالث
۲–۳–۱– شرط عدم مسیولیت متعهد
۲–۳–۲– شرط محدودکننده مسیولیت متعهد
فصل سوم نقض تعهد قراردادی در فرض عدم وجود تعهد به نفع ثالث در قرارداد
۳–۱–انواع ضرر ناشی از نقض تعهد قراردادی، مبانی مسیولیت، قابلیت و موانع جبران
۳–۱–۱– ضررهای مالی ناشی از نقض تعهد قراردادی
۳–۱–۱–۱– ضرر ناشی از خطرات معمول زندگی
۳–۱–۱–۲– تفویت منفعت
۳–۱–۱–۳– عدمالنفع
۳–۱–۱–۴– ضرر ناشی از دست دادن فرصت
۳–۱–۲– ضررهای اقتصادی ناشی از نقض تعهد قراردادی
۳–۱–۲–۱– انواع ضرر اقتصادی
۳–۱–۲–۱–۱– ضرر اقتصادی تبعی
۳–۱–۲–۱–۲– ضرر اقتصادی محض
۳–۱–۲–۱–۲–۱– ضرر اقتصادی ناشی از بازار خدمات و اطلاعات حرفه ای
۳–۱–۲–۱–۲–۲– ضرر رابطهای
۳–۱–۲–۲– مقایسه ضرر اقتصادی محض با نهادهای مشابه
۳–۱–۲–۳– ضرر اقتصادی محض به عنوان قسم مستقل از ضرر در حقوق ایران
۳–۱–۳– تکالیف و مبانی مسیولیت طرف قرارداد
۳–۱–۳–۱– وظیفه مراقبت متعهد قراردادی در برابر اشخاص ثالث
۳–۱–۳–۱–۱– وجود تکلیف احتیاط و مراقبت
۳–۱–۳–۱–۲– نقض تکلیف مراقبت
۳–۱–۳–۱–۲–۱– بی احتیاطی از سوی اشخاص عادی
۳–۱–۳–۱–۲–۲– بی احتیاطی از سوی اشخاص حرفهای
۳–۱–۳–۱–۳– ورود ضرر
۳–۱–۳–۲– تاثیر رابطه قراردادی بر مسیولیت مدنی طرف قرارداد در مقابل ثالث
۳–۱–۳–۳– مبنای مسیولیت طرف قرارداد
۳–۱–۳–۳–۱– مبنای حقوقی
۳–۱–۳–۳–۱–۱– نظریه قابلیت انتساب ضرر به فاعل فعل زیان بار
۳–۱–۳–۳–۱–۲– جایگاه تقصیر در مسیولیت مدنی
۳–۱–۳–۳–۱–۳– مسیولیت محض
۳–۱–۳–۳–۲– رویه قضایی
۳–۱–۳–۳–۲–۱– دفاعیات قابل طرح از سوی متعهد (ناقض تعهد)
۳–۱–۳–۳–۲–۲– مبنای قابل طرح از سوی شخص ثالث
۳–۱–۳–۴– قلمرو و مصادیق مسیولیت طرف قرارداد نسبت به ثالث
۳–۱–۴– قابلیت جبران ضرر ناشی از نقض تعهد قراردادی
۳–۱–۴–۱– قابلیت جبران مصادیق ضرر مالی
۳–۱–۴–۲– قابلیت جبران مصادیق ضرر اقتصادی
۳–۱–۴–۲–۱– تفکیک مسیولیت از حیث عنصر روانی زیان زننده
۳–۱–۴–۲–۱–۱– مسیولیت ناشی از اعمال عمدی
۳–۱–۴–۲–۱–۲– مسیولیت ناشی از اعمال سهل انگارانه
۳–۱–۴–۲–۲– تفکیک مسیولیت از حیث مصادیق ضرر اقتصادی محض
۳–۱–۴–۲–۲–۱– ضرر اقتصادی رابطه ای
۳–۱–۴–۲–۲–۲– ضرر اقتصادی ناشی از بازار خدمات و اطلاعات حرفه ای
۳–۱–۴–۲–۲–۲–۱– پرونده کاپارو
۳–۱–۴–۲–۲–۲–۲– پرونده وایت علیه جونز
۳–۱–۵– موانع مسیولیت طرف قرارداد نسبت به ضرر اقتصادی محض وارده به ثالث
۳–۱–۵–۱– مستقیم نبودن ضرر
۳–۱–۵–۲– عدم قابلیت پیشبینی ضرر
۳–۱–۵–۳– سیلاب ادعا و بیم عدم قابلیت تعیین دامنه ضرر
۳–۱–۵–۴– تاثیر ملاحظات سیاسی و کم اهمیت بودن ضرر اقتصادی
۳–۱–۵–۵– ضرر شخصی در برابر ضرر اجتماعی: قاعده کارآمد
۳–۲–امکان الزام متعهد به اجرا یا منع اجرای تعهد قراردادی توسط شخص ثالث
۳–۲–۱– مفهوم و وجه تمایز اصل نسبی بودن و قابل استناد بودن قرارداد
۳–۲–۱–۱– اصل نسبی بودن قرارداد
۳–۲–۱–۲– اصل قابل استناد بودن قرارداد
۳–۲–۱–۳– وجه تمایز اصول نسبی بودن و قابل استناد بودن قرارداد
۳–۲–۲– بررسی وجود حق الزام به اجرا یا منع اجرای موضوع قرارداد برای شخص ثالث
۳–۲–۲–۱– نقض تعهد به وسیله عمل مادی مثبت یا منفی
۳–۲–۲–۲– نقض تعهد به وسیله عمل حقوقی
نتیجه گیری پیشنهادها
منابع و ماخذ
پیوست
چکیده انگلیسی
کلیدواژه ها
- شخص ثالث
- نسبیت تقصیر
- مسیولیت ناشی از سهل انگاری
- ضرر
- مسیولیت مدنی
- نقض تعهد
- وظیفه مراقبت