بررسی قاعده غرور و تدلیس با رویکرد خانواده در رویه قضایی و حقوق ایران
بررسی قاعده غرور و تدلیس با رویکرد خانواده در رویه قضایی و حقوق ایران عنوان رساله ای است که توسط شهلا زرعی، با راهنمایی مریم غنی زاده بافقی و با مشاوره حسین شفیعی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | بررسی قاعده غرور و تدلیس با رویکرد خانواده در رویه قضایی و حقوق ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | شهلا زرعی |
| استاد راهنما | مریم غنی زاده بافقی |
| استاد مشاور | حسین شفیعی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه خوارزمی |
چکیده
حقوق خانواده یا به عبارتی عقد نکاح با توجه به تمایزات بارزی که نسبت به سایر عقود معین و غیر معین دارد، در رابطه با اعمال قواعد حقوقی نیز تمایز خواهد داشت. اعمال قواعدی همچون تدلیس و غرور در عقد نکاح و سایر امور مربوط به حقوق خانواده از جمله مواردی است که می تواند کاربرد داشته باشد. لذا در این تحقیق با روش تحلیلی – توصیفی به بررسی فقهی حقوقی این قواعد در حوزه حقوق خانواده پرداخته شده است. از دیدگاه فقها، تدلیس علاوه بر آن که دارای حرمت تکلیفی است، در معاملات با حصول شرایطی برای تدلیس شونده حق فسخ یا اصطلاحا خیار تدلیس به وجود می آورد. در نظام حقوقی ایران حکم ماده ۱۱۲۸ ق م: این ماده، ناظر به خیار تخلف از شرط است؛ بدین معنی که هر گاه زن و شوهر به طور ضمنی یا صریح، صفتی را در یکی از طرفین شرط کنند، نبودن آن صفت در او برای طرف مقابل ایجاد حق فسخ می کند. ولی از آن جا که در تدلیس نیز یکی از طرفین تظاهر به داشتن صفتی می کند که مورد توجه دیگری است از این راه او را می فریبد، پس هر گاه معلوم شود که تصور او نادرست بوده است و وصفی که مبنای تراضی قرار گرفته است، در همسرش وجود ندارد، حق فسخ عقد را خواهد داشت. رویه قضایی ایران نیز در مورد تدلیس در نکاح چنانچه برای توجیه وجود خیار تدلیس در کنار خیار تخلف از شرط ضمنی رویه واحدی را در پیش نگرفته است گاها موضوع را تخلف از شرط ضمنی همراه با تدلیس ذکر کرده است. البته اثبات تدلیس موجب مسیولیت کیفری شخص فریب دهنده خواهد بود. این قاعده خود را نشان میدهد و به کمک زیاندیدهای که فریفته شده است می آید از جمله آثار قاعده غرور در حقوق خانواده، پیدایش حق فسخ نکاح است. اگر زن با شوهر یا هر دو دارای عیب مشترک (جنون) باشند یا مرد دارای عیوب اختصاصی مرد (عنن، خضاء، مقطوع بودن آلت تناسلی) یا زن دارای عیوب اختصاصی (قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم) باشد و آن را از دیگری پنهان نماید، دیگری حق دارد عقد نکاح را به استناد قاعده غرور فسخ نماید. یا یکی از زوجین خود را دارای صفات کمالی معرفی کند یا در مراسم خواستگاری یکی از زوجین متصف به صفتی شده باشد و بعد مشخص شود که این صفت وجود ندارد، برای طرف مقابل خیار تخلف از شرط وصف ایجاد می شود. این که تدلیس توام با اشتراط در ضمن عقد، اعم از آنکه تدلیس در عیب، یا در صفت کمال و یا حسب و نسب، موجب خیار است، مورد اتفاق فقیهان است. قانونگذار قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵، در ماده ۶۴۷ از تدلیس جرم انگاری نموده است.
ساختار و فهرست رساله
چکیده ز کلیات
مقدمه
بیان مساله
پرسش های پژوهش
اهداف پژوهش
فرضیه های پژوهش
ضرورت انجام پژوهش
جنبه جدید بودن و نوآوری طرح
روش انجام تحقیق
پیشینه پژوهش
سازمان دهی تحقیق
فصل اول
مفاهیم و مبانی تحقیق
مبحث اول: مفهوم شناسی
گفتار اول: مفهوم شناسی تدلیس
بند اول: معنای لغوی تدلیس
بند دوم– معنای اصطلاحی تدلیس:
بند سوم: اصطلاح فقهی تدلیس در فقه اسلامی
بند چهارم: در اصطلاح حقوقی
گفتار دوم: مفهوم شناسی غرور
بند اول – مفهوم لغوی غرور
بند دوم – تعریف اصطلاحی قاعده غرور
مبحث دوم: پیشینه تاریخی
مبحث سوم: ارکان تدلیس
گفتار اول: عنصر مادی
گفتار دوم: عنصر روانی
مبحث چهارم: شرایط تدلیس
گفتار اول: فریب طرف عقد
گفتار دوم: تدلیس از ناحیه طرف عقد یا شخص ثالث
گفتار سوم: تدلیس شخص ثالث
بند اول: رابطه ثالث با مدلس
بند دوم : رابطه ثالث با بهره گیرنده
بند سوم: تدلیس ثالث در عقد نکاح
مبحث پنجم: نوع حکم مستفاد از قاعده غرور
گفتار اول – وجود ضرر
گفتار دوم – ارتکاب عمل نامشروع
گفتار سوم – رابطه سببیت
گفتار چهارم – شرایط ضرر قابل مطالبه
مبحث ششم: مقایسه قاعده غرور با تد لیس
گفتار اول: عناصر تدلیس در مقایسه با غرور
گفتار دوم: روایات تدلیس و قاعده غرور
گفتار سوم: مبنای خیار تدلیس و قاعده غرور
فصل دوم
دیدگاههای فقهی حقوقی پیرامون قاعده تدلیس و غرور در حقوق خانواده
مبحث اول–صور تحقق تدلیس در نکاح
گفتار اول: تدلیس در صفت کمال و شرط صفت
بند اول: تجرد
بند دوم: بکارت
گفتار دوم: تدلیس در عیوب
بند اول: عیوب منصوصه
بند دوم: عیوب مشترک
بند سوم: عیوب مختص مرد
۱–خصاء
۲–جب
۳–عنن
بند چهارم: عیوب مختص زن
۱–جذام
۲–برص
۳–قرن
۴–افضاء
۵– زمین گیری
۶– نابینایی از هر دو چشم
مبحث دوم: انواع تدلیس در امور خانواده
گفتار اول: تدلیس در شخص طرف قرارداد
گفتار دوم: تدلیس در ویژگی های فیزیکی
گفتار چهارم: تدلیس در ویژگی های تربیتی و اخلاقی
گفتار پنجم: تدلیس در عیوب غیر منصومه
گفتار ششم: برخی از عیوب غیر منصوصه
بند اول: دو جنسی بودن
بند دوم: بیماری های مسری
بند سوم: راه های سرایت بیماری ایدز و اچ پی وی
مبحث سوم: قاعده غرور و احکام حقوقی آن در خانواده
گفتار اول: شبهه
گفتار دوم: ادله قاعده غرور
بند اول: حدیث پیامبر اکرم (المغرور یرجع إلی من غره)
بند دوم: سیره عقلا
بند سوم: اجماع
گفتار سوم: قاعده غرور و قاعده تسبیب
بند اول: ادله خاصه
گفتار چهارم: کاربرد قاعده غرور در حقوق خانواده
بند اول: آثار قاعده غرور در حقوق خانواده
بند دوم: پاسخ به پرسش ها
فصل سوم
جایگاه قاعده تدلیس، غرور در رویه قضایی مرتبط با حقوق خانواده
مبحث اول: ضمانت اجرای تدلیس در نکاح
گفتار اول: ایجاد حق فسخ نکاح
گفتار دوم: جهل به حکم خیار وجهل به فوریت آن
گفتار سوم: جهل به حکم
گفتار چهارم: جهل به فوریت خیار
گفتار پنجم: مطالبه ی خسارت
بند اول: مطالبه خسارت در حالت فسخ نکاح
۱–خسارت معنوی
۲– خسارت مادی
بند دوم: مطالبه خسارت در حالت عدم فسخ نکاح
بند سوم: طرق و کیفیت جبران خسار ت معنوی در تدلیس در نکاح
الف–طرق جبران خسارت معنوی
ب–کیفیت جبران خسارت معنوی
گفتار ششم: میزان مسیولیت در تعدد اشخاص فریب دهنده در نکاح
گفتار هفتم: بررسی مهر در تدلیس در نکاح
بند اول: وضعیت مهریه در فسخ نکاح قبل و بعد از تحقق نزدیکی
بند دوم: وضعیت مهر در صورت فریب از سوی هریک از زوجین در فسخ نکاح بعد از نزدیکی
بند سوم: استرداد مهر در صورت فریب از سوی زوجه
بند چهارم: وضعیت مهر در تدلیس در نکاح در عدم فسخ وتحقق نزدیکی
مبحث دوم: بررسی رویه قضایی و آرای اصراری
گفتار اول: بررسی احتمال بطلان نکاح: (وجود اختلاف جنس میان طرفین از ارکان تحقق)
گفتار دوم: بررسی وجود یا عدم خیار تدلیس
گفتار سوم: توجیه تحقق خیار تخلف از وصف ضمنی سلامت موضوع ماده ۱۱۲۸:
گفتار چهارم: منوط بودن فوریت فسخ به علم به قانون موجد حق فسخ با وجود اماره علم به قانون:
گفتار پنجم: وضع مهر در صورت دخول و فسخ در غیر خیار تدلیس:
گفتار ششم: وضع مهر در صورت دخول و فسخ در خیار تدلیس و وضع سایر خسارات:
مبحث سوم: بررسی حقوقی ضمان غرور در عقد نکاح
گفتار اول: ضمانت اجرایی مدنی (مطالبه خسارت)
۱–مطالبه خسارت در صورت فسخ نکاح
الف– خسارات معنوی:
ب) خسارت مادی:
۲–مطالبه خسارت در صورت عدم فسخ نکاح
گفتار دوم: ضمانت اجرایی کیفری تدلیس
گفتار سوم– راهکار قضایی فسخ نکاح
بند اول: عدم اعتبار اذن حاکم در فسخ نکاح
بند دوم: نحوه اقامه دعوی در محاکم قضایی
نتیجه گیری
پیشنهادها
منابع و مآخذ
منابع فارسی
کتب عربی
مقالات
پایان نامه ها
منابع قانونی
منابع لاتین
کلیدواژه ها
- قاعده تدلیس
- قاعده غرور
- دیدگاههای فقهی و حقوقی،