ماده ۳۲۸ قانون مدنی

هرکس مال غیر را تلف کند ضامن آن است و باید مثل یا قیمت آن را بدهد اعم از این که از روی عمد تلف کرده باشد یا بدون عمد و اعم از این که عین باشد یا منفعت و اگر آن را ناقص یا معیوب کند ضامن نقص قیمت آن مال است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

ضمان در لغت، یعنی پذیرش و التزام به امری یا چیزی.

پیشینه

در گذشته، به هنگام وزش طوفان و غرق کشتی، به منظور دفع خطر ناشی از آن، متاع برخی از مسافران را، به آب می ریختند؛ و زیان وارده به آنان، توسط همه سکنه کشتی جبران می گردید.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

آن قبیل از الزامات خارج از قرارداد، که درنتیجه شبه جرم به وجود می آیند؛ عبارتند از:

-        غصب

-        اتلاف

-        تسبیب

تفاوت قاعده ضمان ید با قاعده اتلاف در این است که در مورد اخیر، شخص، مال غیر را از بین برده است؛ ولی در مورد اول، متصرف، فقط مال دیگری را به چنگ آورده است. البته اگر وی، مدتی پس از تصرف مال غیر، آن را تلف نماید؛ موضوع، مشمول هر دو قاعده ضمان ید و اتلاف بوده؛ و به تناسب هر یک از این دو قاعده، آثار و احکام جداگانه ای مجری است.

در ضمان اتلاف، تقصیر نقشی ندارد؛ بلکه عملی را که باعث تلف شیئ گردیده؛ باید قابل انتساب به متلف باشد.

تلف مال غیر، به جهت ورود زیان به وی، موجب ضمان می گردد.

اعیان مضمونه، به شرح زیر، در دو دسته تقسیم بندی می گردند:

-        مضمونه بنفسه، که درصورت تلف آنها، ضامن، مکلف به پرداخت عین یا مثل مال است.

-        مضمونه بغیره، که تلف آنها، با پرداخت مثل یا قیمت جبران نمی گردد؛ مانند تلف مبیع قبل از قبض، که اثر آن، از باب ضمان معاوضی، رد ثمن است.

مستندات فقهی

با استناد به روایتی از حضرت محمد، زیان های ناشی از اتلاف، باید جبران گردد.

مصادیق و نمونه ها

اگر خیاط، با برش یا دوخت ناصحیح، پارچه را از حیز انتفاع مقصود مالک آن خارج نموده؛ و از ارزش بیندازد؛ دراینصورت ضامن است؛ حتی اگر مرتکب تقصیر نگردیده باشد.

چنانچه متصدی حمل و نقل، محموله ای را، که به او سپرده شده؛ تلف نماید؛ ضامن است؛ حتی اگر مرتکب تقصیر نگردیده باشد؛ اما زیان وارد شده؛ قابل انتساب به وی باشد.