ماده ۲۴ قانون مدنی
هیچ‌کس نمی‌تواند طرق و شوارع عامه و کوچه‌هایی را که آخر آنها مسدود نیست تملک نماید.
توضیح واژگان
به اموال شخص اداری، اموال عمومی گویند. (۲۰۸۶۶) و به اموالی که برابر با مقررات، فاقد مالک باشد؛ اموال عمومی گویند. (۲۷۱۹۷)
به راه نافذ، یا دررودار، شارع گویند. (۸۳۳۳۴)
به منافع مشترکات عمومی، منافع مشترکه گویند. (۸۵۷۸۱)
طریق در لغت یعنی راه، و در اصطلاح، و به مکانی که در مسیر تردد مردم، قرار گرفته باشد؛ طریق گویند. (۱۰۵۴۲۷)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
اموال عمومی، قابل تملک خصوصی نبوده؛ و استفاده اختصاصی از آنها ممنوع است. (۳۰۳۰)
تملک اموال عمومی صحیح نبوده؛ و نیاز به حکم قانون دارد. (۲۳۳۳۵)
کوچه‌هایی که بن‌بست نباشد؛ جزء اموال عمومی است؛ هرچند در املاک خصوصی واقع شده باشد. (۲۳۳۳۸)
کوچه‌های بن‌بست، ملک اشتراکی یا اختصاصی اشخاص بوده؛ و جز اموال عمومی نمی‌باشد. (۲۳۳۳۹)
تصرف در کوچه‌های بن‌بست، درصورتی صحیح است که متصرف، مالک کل کوچه بوده؛ یا اینکه از سوی سایر مالکان نیز، مأذون در تصرف باشد. (۱۳۱۱۶۲)
تصرف در شوارع، به شرطی که مزاحمتی برای تردد اشخاص نداشته باشد؛ مانند تجاوز شاخه‌های درخت به خیابان، مجاز است. مگر اینکه در این رابطه، مقررات خاصی وضع گردد. (۱۳۱۱۹۴)
مستندات فقهی
به دلالت روایتی از امام صادق، کسی، حق ندارد خیابان عمومی و غیرمسدود را، تغییر دهد؛ مگر اینکه کوچه ای بن‌بست، متعلق به گروهی مشخص باشد که دراینصورت، مالکان با توافق یکدیگر، می‌توانند هرگونه تصمیمی را، اتخاذ نمایند. (۹۳۹۷۶۶)
سوابق فقهی
اشخاصی که مالک کوچه بن‌بست هستند؛ می‌توانند با توافق یکدیگر، آن را به منزل خود، اضافه نمایند. (۹۱۱۱)
مصادیق و نمونه‌ها
- حفر چاه فاضلاب، و غرس درخت در راه‌های عمومی، ممنوع است. (۴۲۵۰۱۸)