امکان سنجی فقهی حقوقی تعدیل ضمان غاصبانه
امکان سنجی فقهی حقوقی تعدیل ضمان غاصبانه عنوان پایان نامه ای است که توسط احسان باقری، با راهنمایی مهدی رشوند بوکانی و با مشاوره محمد هادی دارایی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دفاع گردید.
 | |
| عنوان | امکان سنجی فقهی حقوقی تعدیل ضمان غاصبانه |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | احسان باقری |
| استاد راهنما | مهدی رشوند بوکانی |
| استاد مشاور | محمد هادی دارایی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری |
چکیده
فرایند تعدیل ضمان غاصبانه،ابتدایا مستلزم تعدیل قضایی و سپس تعدیل تقنینی می باشد.اگر مالک اصلی،پس از سالیان سال به صرف در دست داشتن سند عادی،در مقام ابطال کلیه ی نقل و انتقالات ایادی برآید،پرسش اساسی این است شخصی که با اعتماد به سابقه ی ثبتی املاک، جاهلانه در ملک دیگری تصرف و هزینه های زیادی صرف کرده است آیا تکلیف به استرداد عین دارد یا بایستی دعوای عینی مالک اصلی را مبدل به دعوای دِینی نمود؟با بررسی های انجام شده در این پژوهش،این نتیجه به دست آمد که تعدیل ضمان غاصبانه،به مراتب،قابل دفاع تر از ابطال کلیه ی نقل وانتقالات ایادی، بدون لحاظ رکن روانی تصرف می باشد.علاوه بر اینکه،این نتیجه گیری با مبانی حقوقی سازگار است.با تحلیل اخلاقی،اقتصادی و جامعه شناختی حقوق نیز می توان آنرا توجیه کرد.امکان تعدیل ضمان غاصبانه از منظر مبانی فراحقوقی،می تواند این فرایند را به عنوان مصداق بارزی از اصول حقوقی شناسایی کند.تعدیل ضمان غاصبانه نیز مانند سایر اندیشه های نوظهور، قلمروی خاص خود را دارد.این قلمرو از یک سو با ضرورت رعایت نگاه مقاصدی شارع در جعل سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب و اهمیت صیانت از حقوق مالی افراد جامعه تعیین می شود و از سوی دیگر قدمت دیرینه ی این قواعد،فرایند تعدیل را توام با احتیاط می داند.توضیح آنکه؛در تبیین قلمروی حقیقی قاعده ی الغاصب یوخذ باشق الاحوال بایستی راهی میانه را برگزید و بر مبنای حسن نیت و سوء نیت در تصرف غیر مجاز، مجرایی مناسب ومعقول جهت جریان این قاعده جست.در ضمان مدنی نیز قاعده ی احترام مال فی نفسه دلالتی بر ضمان غاصب ندارد و مبنای مستقل و مهم ضمان غاصب،قاعده ی علی الید می باشد،در ضمان ید، بدل حیلوله به تصرفات جاهل تعمیم پذیر می باشد، به گونه ای که مالک یا تا رفع تعذر عرفی صبر کند یا با صدق تعذر عرفی صرفا مستحق بدل باشد که بر مبنای هر دو نظر مشهور و غیر مشهور با دریافت بدل، پس از رفع تعذر عرفی نیزمالک حق مطالبه ی رد عین را نخواهد داشت.در ضمان منافع نیز،می توان با تحلیل مبتنی بر رکن روانی تصرف، دایره ی ضمان مطلق منافع را در حقوق ایران تا حد ممکن تفسیر مضیق نمود و مورد بازنگری قرار داد،به گونه ای که متصرف با حسن نیت الزامی به رد بدل در منافع مستوفات و غیر مستوفات نداشته باشد تا اینگونه عدالت ماهوی فدای عدالت صوری واصلاحی محض نشود.نظام های ثبتی املاک نیز سیره های عقلایی ناظر به مسایل مستحدث می باشند که بر مبنای وجوه اعتبار ذاتی خویش، توانایی تخصیص ضمان ید به نفع متصرفین با حسن نیتی دارند که با اعتماد به سوابق ثبتی ملک حاضر به معامله شده اند و هیچ گونه اطلاع یا قابلیت اطلاعی از وضعیت سابق ملک نداشته اند.با این حال مهم ترین رهاورد تعدیل ضمان غاصبانه، از پیش رو برداشتن موانع اعتبار بخشی به اسناد رسمی املاک باشد که در این پژوهش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
ساختار و فهرست پایان نامه
فهرست مطالب عنوان صفحه مقدمه
الف–تبیین مسیله
ب–ضرورت و اهداف تحقیق
پ–سوالات تحقیق
ت–فرضیه های تحقیق
ث–پیشینه ی تحقیق
ج–قلمروی تحقیق
چ–روش تحقیق
ح–ساختار تحقیق
فصل اول:تبیین تعدیل ضمان غاصبانه
مبحث یکم:مفهوم شناسی تعدیل ضمان غاصبانه
گفتار اول:عناصر و آثار غصب
بند نخست:عناصر غصب
الف:مفهوم غصب
ب:قیود متصور تعدیل
بند دوم:آثار غصب
الف:مسیولیت تضامنی غاصبان
ب:لزوم استرداد عین
گفتار دوم:صور تعدیل ضمان غاصبانه
بند نخست:تعدیل تقنینی
بند دوم:تعدیل قضایی
الف:تعدیل ماهیتی
ب:تعدیل آیینی
مبحث دوم:مبانی حقوقی وفراحقوقی تعدیل ضمان غاصبانه
گفتار اول:رویکرد درون حقوقی به تعدیل ضمان غاصبانه
بند نخست:تعدیل ضمان غاصبانه و نظریه ی عمل به ظاهر
بند دوم:تعدیل ضمان غاصبانه در پرتوی نظم عمومی حادث
بند سوم:تعدیل ضمان غاصبانه درآینه ی مکاتب اجتماعی و فردی حقوق
الف:نگاه مکتب اصالت فرد به تعدیل ضمان غاصبانه
ب:نگاه مکتب اصالت اجتماع به تعدیل ضمان غاصبانه
ج:دیدگاه میانه و قابل دفاع
بند چهارم:جلوه های مبانی حقوقی تعدیل در رویه ی قضایی
گفتار دوم: رویکرد برون حقوقی به تعدیل ضمان غاصبانه ۲۷ بند نخست:رویکرد اخلاقی به تعدیل ضمان غاصبانه
الف:تعدیل ضمان غاصبانه و محتوای حداقلی حقوق طبیعی
ب:فایده گرایی و تعدیل ضمان غاصبانه
بند دوم:رویکرد اقتصادی به تعدیل ضمان غاصبانه
الف:حداکثر سازی ثروت وتعدیل ضمان غاصبانه
ب:تعدیل ضمان غاصبانه و کارایی اقتصادی
بند سوم:رویکرد اجتماعی به تعدیل ضمان غاصبانه
الف:نظریه ی مهندسی اجتماعی و تعدیل ضمان غاصبانه
ب:تعدیل ضمان غاصبانه و الگوی ممتاز عقلانی – ماهوی بودن حقوق
بند چهارم:جلوه های مبانی فراحقوقی تعدیل در رویه ی قضایی
مبحث سوم:تعدیل ضمان غاصبانه در قلمروی اصول حقوقی و قوانین موضوعه
گفتاراول:تعدیل ضمان غاصبانه در آینه ی اصول حقوقی
بند نخست:اصول حقوقی به مثابه ی مقاومت مشروع در برابربرخی از قواعد ضمان غاصبانه
بند دوم:وجاهت قانونی تعدیل ضمان غاصبانه در قالب اصول حقوقی
گفتار دوم:ظرفیت قوانین موضوعه در تعدیل ضمان غاصبانه ۴۳ بند نخست:تعدیل ضمان غاصبانه در مقام استفصاص
الف:مواد ۳۹و۴۶ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ ۴۴ ب:ماده ی
قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹
بند دوم:تعدیل ضمان غاصبانه در مقام تخصیص
الف:ماده واحده لایحه قانونی راجع به رفع تجاوز و جبران خسارت وارده به املاک مصوب ۲۷/۹/۱۳۵۸
ب:ماده واحده قانون ابطال اسناد فروش رقبات،آب و اراضی موقوفه مصوب ۱۳۷۱ و آیین نامه اجرایی آن(۱۳۷۴) ۵۲ ج:قانون الحاق مصوب یک تبصره به ماده ی (۱) لایحه ی قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای اجراء برنامه های عمومی،عمرانی و نظامی دولت مصوب ۱۳۵۸ ۵۳ بند سوم:ظهور مستندات قانونی تعدیل در آرای محاکم
فصل دوم:تحلیل فقهی– حقوقی تعدیل ضمان غاصبانه
مبحث یکم:تبیین قلمروی حقیقی سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب
گفتار اول:مفهوم شناسی و تبیین محل نزاع
بند نخست:مفهوم شناسی سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب
بند دوم:تقریر محل نزاع
گفتار دوم:سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب ؛تحلیل ونقد آرای فقهی حقوقی معارض
بند نخست:نظریه ی مدافع سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب
الف:وجود ادله بر حجیت و اعتبار قاعده
ب:انصراف ادله ی نفی حرج و ضرر از غاصب
ج:سختگیری در تکلیف بدلی غاصب
د: حاکمیت رویکرد عینی گرا بر ارکان غصب
بند دوم:نظریه ی مخالف سیاست سختگیرانه ی نهاد غصب
الف:عدم حجیت و اعتبار قاعده
ب: تعارض با قاعده ی عدالت
ج: اکل مال به باطل مالک
بند سوم:نظریه ی تعدیل یافته بر پایه ی رکن روانی تصرف
الف: مناسبت حکم و موضوع قاعده ی شدت
ب:تفسیر زمینه گرا و تاریخی غصب
ج: اصطیاد غرامت تنبیهی غصب در فقه اسلامی
د:لزوم درجه بندی مسیولیت متصرف بر مبنای حسن نیت و سوء نیت
مبحث دوم:واکاوی اقتضای وضعی قاعده ی احترام مال
گفتار اول: مفهوم و مبانی قاعده ی احترام مال
بند نخست:مفهوم شناسی قاعده ی احترام مال
بند دوم:مبانی قاعده ی احترام
گفتار دوم:ماهیت قاعده ی احترام؛دلالت تکلیفی محض یا توام باوضعی؟
بند نخست:دلایل موافقان ثبوت حکم وضعی و نقد آنها
الف:تقدیر قید بلاعوض در روایت لایحل
ب:جبران خسارت به مثابه ی تبعه ی غیر حلال
ج:احترام به مثابه ی عدم مزاحمت
د:شانیت مال مستلزم حکم وضعی ضمان
ه:مقتضای عموم تشبیه و تنزیل
بند دوم:دلایل مخالفان ثبوت حکم وضعی
الف:شانیت روایت لایحل؛دلالت تکلیفی محض
ب:سیاق روایت حرمت مستلزم تفسیر واحد
ج:اخص بودن دلیل از مدعا
بند سوم:نظریه ی مختار ؛اثر قلمروی قاعده ی احترام بر تعدیل ضمان غاصب
مبحث سوم:بررسی تحدید قلمروی ضمان ید در فقه اسلامی و عصر حاضر
گفتار اول:مفاد ضمان ید و طرح مساله
بند نخست:مفاد قاعده ی علی الید
بند دوم:طرح مساله
گفتار دوم:بررسی تحدید ضمان ید در فقه اسلامی
بند نخست:اقتضای قاعده ی علی الید در ضمان اعیان
الف:دایره ی ضمان ید در فرض عمد و جهل
ب:تقویت نظریه ی جریان بدل حیلوله در تصرفات جاهل
۱ مناط بدل حیلوله ؛تعذر عقلی یا عرفی در وصول به مال مغصوب؟
۲ تصرفات جاهل؛تعذر موقت یا دایم؟
۳ ماهیت حقوقی بدل حیلوله؛اباحه ی تصرف یا مالکیت؟
۴ ممنوعیت جمع عوض و معوض مستلزم ارایه ی راه حل
۱_۴)معاوضه ی قهری میان بدل و مبدل به مثابه ی عدم وجوب رد عین پس از رفع تعذر
۲_۴) مالکیت متضمن شرط فاسخ در دیدگاه مبتنی بر غرامت صرف
۵ اثر تحلیل های دوگانه ی فوق بر تصرفات جاهل
بند دوم: ضمان منافع در فقه امامیه و اهل سنت
الف:ضمان غاصب نسبت به منافع
ب:نظریه های فقهای امامیه و اهل سنت درضمان منافع
۱ ادله ی قایلین به ضمان منافع
۱_۱)قاعده ی علی الید
۲_۱)قاعده ی احترام به مال مسلم
۳_۱) قاعده ی لاضرر
۴_۱)روایات
۵_۱)اجماع
۲ ادله ی قایلین به عدم ضمان منافع
۱_۲) قاعده ی الخراج بالضمان
۲_۲) قاعده ی عدم جمع بین ضمان عین(الرقبه) و منفعت(الغله)
۳_۲)قیاس
۳ ارایه ی نظریه ی برگزیده بر پایه ی رکن روانی تصرف
گفتار سوم: بررسی تضییق قلمروی ضمان ید در عصر حاضر ۱۱۹ بند نخست:نظریه ی فهم اجتماعی نصوص
بند دوم: نظام های ثبتی املاک ؛سیره های عقلایی ناظر به مسایل مستحدث
نتیجه گیری وپیشنهاد ها
منابع و مآخذ
کتاب های فارسی
کتاب های عربی ۱۳۱ کتاب های انگلیسی
مقالات فارسی
منابع الکترونیکی و اینترنتی
چکیده ی انگلیسی ۱۳۸
کلیدواژه ها
- ضمان غاصبانه
- تعدیل
- رکن روانی تصرف