بررسی مبانی ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی و آثار آن مطالعه تطبیقی در حقوق ایران ترکیه و آذربایجان

بررسی مبانی ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی و آثار آن مطالعه تطبیقی در حقوق ایران ترکیه و آذربایجان عنوان رساله ای است که توسط امین رستم زاده، با راهنمایی جواد حسین زاده و با مشاوره جلیل قنواتی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه علم و فرهنگ تهران دفاع گردید.

عنوان	بررسی مبانی ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی و آثار آن مطالعه تطبیقی در حقوق ایران ترکیه و آذربایجان
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	امین رستم زاده
استاد راهنما	جواد حسین زاده
استاد مشاور	جلیل قنواتی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه علم و فرهنگ تهران

چکیده

ملی کردن یکی از عمده ترین چالش های حقوقی رونق سرمایه گذاری خارجی برای قرار گرفتن کشورها در مسیر فزاینده رشد اقتصادی در جهان است. تبیین تخصصی مبانی ملی کردن بر اساس زیست بوم حقوقی کشورها نقش مهمی در آثار حقوقی آن در جهت حمایت عادلانه و انگیزه بخشی مضاعف برای سرمایه گذار خارجی دارد. براین اساس مبانی ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی در ایران و تطبیق آن با قانون سرمایه گذاری خارجی ترکیه و آذربایجان بعنوان دو کشور همسایه و رقیب از اهداف مهم رساله است. افزون براین بررسی تطبیقی رسیدگی به اختلافات و جبران خسارات ناشی از ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی در سه نظام پیش گفته، موضوع تحقیق است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی– توصیفی و شیوه گردآوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای است. براساس یافته های تحقیق، نظریه مالکیت عام امام بر اموال مردم، رعایت اصل مصلحت عمومی و قاعده ولایت حاکم بر ممتنع به عنوان مبنای ملی کردن علاوه بر نفع و نظم عمومی و قاعده لاضرر شناسایی و پیشنهاد شده است. ازنظر مطالعه تطبیقی، قانون سرمایه گذاری خارجی هر سه کشور ایران، ترکیه و آذربایجان، نظم و نفع عمومی را به عنوان مبنای ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی پذیرفته اند و قانون آذربایجان فراتر از آن، نفع دولت را هم به عنوان مجوزی برای ملی کردن قرار داده است که یکی از ایرادات قانون سرمایه گذاری خارجی با توجه به اهداف آن و عرف بین المللی تلقی می شود. در خصوص جبران خسارت، قانون ترکیه ضعیف ترین شیوه های جبران خسارت را نسبت به قانون دو کشور دیگر، اتخاذ کرده است، درحالی که ملاک های قانون آذربایجان، معیارهای نزدیک به جبران کامل خسارت را دارد. ازنظر امکان مراجعه به نهاد داوری در حل وفصل اختلافات نیز، قانون ایران نسبت به قانون ترکیه و آذربایجان ضعیف ترین موضع را اتخاذ کرده است و ترکیه با اشاره به انواع شیوه های حقوقی و غیرحقوقی حل وفصل اختلافات، امکان مراجعه به داوری ملی و بین المللی را نیز پیش بینی کرده است؛ بنابراین، برای جبران این خلا در ایران، می توان به موافقت نامه های دوجانبه رجوع کرد. تدوین ماده جداگانه برای شیوه حل و فصل اختلافات در ملی کردن و پرداخت غرامت به شکل ارز که هر دو مورد در قانون کشورهای مورد مطالعه تصریح شده است از پیشنهادات رساله است.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه

۱– بیان مساله

۲– ضرورت و اهمیت تحقیق

۳– اهداف تحقیق

الف– اهداف اصلی

ب– اهداف اختصاصی

ج–اهداف کاربردی

۴– سوال های پژوهش

الف– سوال اصلی

ب– سوالات فرعی

۵– فرضیه های پژوهش

۶– روش تحقیق

۷– تعاریف و مفاهیم واژگان

الف– سرمایه گذاری بین المللی

ب– سرمایه گذاری مستقیم خارجی

ج– حقوق سرمایه گذاری خارجی

د– قانون و موافقت نامه های سرمایه گذاری خارجی

۸– پیشینه تحقیق

الف– پژوهش های داخلی

ب– پژوهش های خارجی

فصل اول: سلب مالکیت و مبانی ملی کردن

۱–۱– سلب مالکیت

۱–۱–۱– مالکیت

۱–۱–۲– اوصاف مالکیت

۱–۱–۲–۱– مطلق بودن

۱–۱–۲–۲– انحصاری بودن

۱–۱–۲–۳– دایمی بودن

۱–۱–۳– مالکیت در اسلام

۱–۱–۴– استثنایات احترام به قاعده مالکیت

۱–۱–۴–۱– در حقوق ملی

۱–۱–۴–۲– در حقوق بین الملل

۱–۱–۵– جایگاه اخلاق در سلب مالکیت

۱–۲– گونه های مختلف سلب مالکیت و مقایسه آن با ملی کردن

۱–۲–۱– گونه های سلب مالکیت

۱–۲–۱–۱– ملی کردن

۱–۲–۱–۱–۱– ملی کردن مستقیم

۱–۲–۱–۱–۲– ملی کردن غیرمستقیم

۱–۲–۱–۲– ضبط اموال

۱–۲–۱–۳– توقیف اموال

۱–۲–۱–۴– مصادره اموال

۱–۲–۱–۵– سلب مالکیت از سوی دولت در راستای طرح های شهری و عمرانی

۱–۲–۲–مقایسه سلب مالکیت با ملی کردن

۱–۲–۲–۱– ملی کردن و مصادره

۱–۲–۱– ۱– ۱– وجوه اشتراک

۱–۲–۱– ۱– ۲– وجوه افتراق

۱–۲–۲–۲– ملی کردن و سلب مالکیت از سوی دولت، توقیف وضبط اموال

۱–۲–۲–۲–۱– وجوه اشتراک

۱–۲–۲–۲–۲– وجوه افتراق

۱–۳– مبانی حقوقی ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۱–۳–۱– نظم عمومی

۱–۳–۱–۱– مفهوم نظم عمومی و مفاهیم مشابه

۱–۳–۱–۱–۱– نظم عمومی و خط مشی عمومی

۱–۳–۱–۱–۲– نظم عمومی و منفعت عمومی

۱–۳–۱–۱–۳– نظم عمومی، مصلحت و منفعت

۱–۳–۱–۱–۴– نظم عمومی و اخلاق

۱–۳–۱–۲– نظم عمومی در فقه، حقوق ایران، ترکیه و آذربایجان

۱–۳–۱–۲–۱– نظم عمومی در فقه

۱–۳–۱–۲–۲– نظم عمومی در ایران

۱–۳–۱–۲–۳– نظم عمومی در ترکیه

۱–۳–۱–۲–۴– نظم عمومی در آذربایجان

۱–۳–۱–۲–۵– تطبیق نظم و نفع عمومی در قوانین اساسی کشورهای مورد مطالعه

۱–۳–۱–۳– مبانی سلب مالکیت به سبب نظم عمومی

۱–۳–۱–۳–۱– مبانی سلب مالکیت به سبب نظم عمومی در فقه

۱–۳–۱–۳–۱–۱– رعایت اصل مصلحت و منفعت عمومی

۱–۳–۱–۳–۱–۲– مالکیت امام و حاکم اسلامی بر اموال مردم

۱–۳–۱–۳–۱–۳– قاعده ولایت حاکم بر ممتنع

۱–۳–۱–۳–۲– مبانی استناد به نظم عمومی در سلب مالکیت اشخاص

۱–۳–۱–۳–۳– مبانی استناد به نظم عمومی در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۱–۳–۲– قاعده لاضرر

۱–۳–۲– ۱– برخورد قاعده لاضرر و تسلیط در اعمال حق مالکیت

۱–۳–۲– ۲– مصادیق تزاحم دو قاعده در قوانین

۱–۳–۲– ۳– بررسی مبانی تزاحم قاعده لاضرر با قاعده تسلیط در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۱–۳–۳– سلب مالکیت اموال سرمایه گذار خارجی در کشور های مورد مطالعه (ایران، ترکیه و آذربایجان)

۱–۳–۳–۱– ایران

۱–۳–۳–۲– ترکیه

۱–۳–۳–۳– آذربایجان

۱–۳–۳–۴– تطبیق و نتیجه گیری

فصل دوم: آثار حقوقیِ ملی کردن

۲–۱–جبران خسارت

۲–۱–۱– جبران خسارت از منظر فقه

۲–۱–۲– جبران خسارت از منظر قوانین موضوعه

۲–۱–۳–نظریات مطروحه در شیوه های جبران خسارت دولت

۲–۱–۴– ضابطه و معیار پرداخت خسارت

۲–۱–۴–۱– عدم نفع

۲–۱–۴–۲–خسارات معنوی

۲–۱–۵–مولفه های ارزیابی خسارت

۲–۱–۶–کم و کیف جبران خسارت

۲–۱–۷–جبران خسارت سلب مالکیت به سبب نفع عمومی در نظام های حقوقی

۲–۱–۸ ضابطه تعیین غرامت در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۲–۱–۹– مبانی حقوقی جبران خسارت

۲–۱–۹–۱– مبانی حقوقی جبران خسارت در انواع سلب مالکیت اموال از سوی دولت

۲–۱–۹–۲– مبانی حقوقی جبران خسارت در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۲–۱–۱۰– ضوابط و شیوه های جبران خسارت ملی کردن در قانون کشورهای موردمطالعه

۲–۱–۱۰–۱– ایران

۲–۱–۱۰–۲–ترکیه

۲–۱–۱۰–۳–آذربایجان

۲–۱–۱۰–۴–تطبیق شیوه های جبران خسارت

۲–۲– حل وفصل اختلافات در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۲–۲–۱– جایگاه و اهمیت حل وفصل اختلاف در جذب سرمایه گذار خارجی

۲–۲–۲– انواع شیوه های حل وفصل اختلاف در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۲–۲–۳– اهمیت داوری در حل وفصل اختلافات در ملی کردن اموال سرمایه گذار خارجی

۲–۲–۳–۱– انواع داوری اختلافات سرمایه گذاری خارجی

۲–۲–۳–۲– داوری و چالش های اصل

قانون اساسی

۲–۲–۴ شیوه های حل وفصل اختلاف ملی کردن اموال در قانون کشورهای موردمطالعه

۲–۲–۴–۱ قانون ایران

۲–۲–۴–۲– قانون ترکیه

۲–۲–۴–۳– قانون آذربایجان

۲–۲–۴–۴– تطبیق شیوه های حل وفصل اختلافات و جایگاه داوری

نتیجه گیری

۱– مبانی ملی کردن در قانون ایران، ترکیه و آذربایجان و بررسی فرضیه ارایه شده در رساله

۲– انواع شیوه های جبران خسارت در قانون ایران، ترکیه، آذربایجان و بررسی فرضیه ارایه شده

۳– بررسی و تطبیق شیوه های حل وفصل اختلافات در ایران، ترکیه، آذربایجان و بررسی فرضیه ارایه شده

۴– پیشنهادها

منابع

الف ) فارسی

ب) انگلیسی

پیوست ها

قانون سرمایه گذاری خارجی ترکیه

قانون سرمایه گذاری مستقیم خارجی آذربایجان

کلیدواژه ها

• سرمایه گذار خارجی
• ملی کردن
• نفع عمومی
• نظم عمومی