تاثیر دنیای مجازی بر حقوق خانواده با تاکید بر نقش دکترین و رویه قضایی

تاثیر دنیای مجازی بر حقوق خانواده با تاکید بر نقش دکترین و رویه قضایی عنوان رساله ای است که توسط اعظم کرمی قره قشلاقی، با راهنمایی عبدالرضا علیزاده و با مشاوره سید علی علوی قزوینی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.

عنوان	تاثیر دنیای مجازی بر حقوق خانواده با تاکید بر نقش دکترین و رویه قضایی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	اعظم کرمی قره قشلاقی
استاد راهنما	عبدالرضا علیزاده
استاد مشاور	سید علی علوی قزوینی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه تهران

چکیده

دنیای مجازی واقعیتی اثرگذار در زندگی اجتماعی انسان ها است. این پژوهش که با روش توصیفی–تحلیلی نگاشته شده، در صدد پاسخ دادن به این پرسش است که دنیای مجازی چگونه بر حقوق خانواده اثر می گذارد؟ فهم این اثرگذاری نیازمند توجه به مبانی جامعه شناختی، حقوقی و دینی گوناگونی است. چرا که دنیای مجازی نهادهای حقوق خانواده را آشکارا تحت تاثیر قرار داده است. در برابر این واقعیت، نظام حقوق خانواده رسالت های ماهوی (تبیین متناسب مفاهیم در دکترین و تفسیر قضایی پرونده با توجه به اثرگذاری دنیای مجازی) و شکلی (تقویت دادرسی الکترونیک و نیز ادله اثبات دعوا در نظام دادرسی خانواده) ویژه ای را دارد. انجام این رسالت ها پیامدهای سازنده ای را چون پاسداشت حقوق اعضای خانواده و نیز اعضای خارج از آن و جامعه را به همراه می آورد. در خاتمه، این پژوهش دریافته است که نظام حقوق خانواده ایران باید هر یک از نهادهای خود را بر پایه دگرگونی های متاثر از دنیای مجازی روزآمد کند و در این مسیر با توجه به امکان اعمال قواعد فقهی و قانونی هم چون وجود لفظ صریح و اعلام قصد طرفین در بستر دنیای مجازی نه تنها زیرساخت های فرهنگی نیازمند تغییر و سیاست گذاری است بلکه دستگاه های قضایی و اجرایی نیز بایستی همگام با تغییرات فناوری متحول گردد. وجود ساز و کاری در جهت ارزش دهی به این دسته از داده پیام در حالی که عدم ثبت نکاح در دفتر اسناد رسمی خللی به نکاح و آثار آن وارد نمی کند می تواند به استعلام و وضعیت در محاکم صلاحیت دار یاری رساند.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: کلیات تحقیق

۱–۱– مقدمه

۱–۱–۱– بیان مساله

۱–۱–۲– پیشینه تحقیق

۱–۱–۳– اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۱–۱–۴– جنبه نوآوری تحقیق

۱–۱–۵– بهره وران تحقیق

۱–۱–۶– سوالات تحقیق

۱–۱–۷– فرضیه های تحقیق

۱–۱–۸– اهداف مشخص تحقیق

۱–۱–۹– روش تحقیق

۱–۱–۱۰– مفاهیم تحقیق

۱–۱–۱۱– محدودیت های تحقیق

۱–۱–۱۲– سازماندهی تحقیق

۱–۲– مبانی نظری

۱–۲–۱– خانواده

۱–۲–۱–۱– مفهوم شناسی

۱–۲–۱–۱–۱– مفهوم شناسی لغوی

۱–۲–۱–۱–۲– مفهوم شناسی اصطلاحی

۱–۲–۱–۱–۲–۱– گونه ها

۱–۲–۱–۱–۲–۱–۱– خانواده هسته ای

۱–۲–۱–۱–۲–۱–۲– خانواده گسترده

۱–۲–۳– حقوق خانواده

۱–۲–۳–۱– مفهوم شناسی حقوق خانواده

۱–۲–۳–۲– مفهوم شناسی لغوی

۱–۲–۳–۳– مفهوم شناسی اصطلاحی

۱–۲–۴– دنیای مجازی

۱–۲–۴–۱– مفهوم شناسی

۱–۲–۴–۱–۱– مفهوم شناسی لغوی

۱–۲–۴–۱–۲– مفهوم شناسی اصطلاحی

۱–۲–۵– سازه ها

۱–۲–۵–۱– شبکه های اجتماعی مجازی

۱–۲–۵–۲– ارتباطات مجازی

فصل دوم: ابعاد و جلوه های اثرگذاری دنیای مجازی بر حقوق خانواده

۲–۱– مقدمه

۲–۲– ابعاد اثرگذاری دنیای مجازی بر حقوق خانواده

۲–۲–۱– بعد جامعه شناختی حقوقی

۲–۲–۱–۱– ضرورت پویایی حقوق

۲–۲–۱–۲– جهانی شدن حقوق ۵۰ ۲–۲–۱–۳– بیان عقاید اجتماعی در دنیای مجازی

۲–۲–۱–۴– اثرگذار بودن نگرش های اجتماعی به کاربست های نظام حقوقی

۲–۲–۱–۵– پیدایش چهره های نوین نهاد خانواده

۲–۲–۲– بعد حقوقی

۲–۲–۲–۱– اهمیت جایگاه نهاد خانواده در حقوق عرفی و حقوق اسلامی

۲–۲–۲–۱–۱– آسیب پذیری و حساسیت نهاد خانواده در مقایسه با دیگر سازه های حقوقی

۲–۲–۲–۲–جایگاه نهاد خانواده در رویه قضایی

۲–۲–۲–۳– جرایم دنیای مجازی در حوزه خانواده

۲–۲–۳– بعد دینی

۲–۲–۳–۱– توانمند سازی خانواده در پیاده سازی راهبردهای دینی

۲–۲–۳–۲– ضرورت های برخاسته از راه کنش فقه پویا در نظام حقوقی

۲–۲–۳–۳– تاکید بر ویژگی دین سالاری نظام حقوقی ایران

۲–۲–۳–۳–۱– تاثیرپذیری دکترین و رویه قضایی از دنیای مجازی در تفسیر قوانین و نقد آراء دادگاه های خانواده

۲–۲–۳–۳–۲– تاثیرپذیری دکترین و رویه قضایی در تغییر قواعد حقوقی

۲–۲–۳–۳–۳–تاثیرپذیری دکترین و رویه قضایی در نقد آراء دادگاه های خانواده

۲–۲–۳–۳–۴– بررسی پرونده های قضایی مختومه

۲–۲–۳–۳–۵– زمینه سازی برای دگردیسی دین مدار در زیست حقوقی دیگر نهادهای اجتماعی

۲–۳– جلوه های اثرگذاری دنیای مجازی بر حقوق خانواده

۲–۳–۱– اثرگذاری در سازه های دوران تشکیل خانواده

۲–۳–۱–۱– انعقاد نکاح در دنیای مجازی

۲–۳–۱–۱–۱– مزایا و معایب نکاح در دنیای مجازی

۲–۳–۱–۲– قابلیت صحت عقد نکاح

۲–۳–۱–۳– اهمیت و آثار تعیین زمان و مکان عقد

۲–۳–۱–۳–۱– تعیین زمان و مکان انعقاد قراردادهای الکترونیکی (عقد نکاح )

۲–۳–۱–۳–۱–۱– دیدگاه های مطرح شده درباره زمان و مکان عقد

۲–۳–۱–۳–۱–۲–زمان ایجاب و قبول

۲–۳–۱–۳–۱–۳– زمان ارسال ایجاب و قبول

۲–۳–۱–۳–۱–۴– زمان وصول ایجاب و قبول

۲–۳–۱–۴– مکان تشکیل عقد نکاح

۲–۴– اعلام اراده در دنیای مجازی

۲–۴–۱– ادله مشروعیت نکاح سایبری

۲–۴–۱–۱– موافقان جواز انعقاد نکاح در دنیای مجازی

۲–۴–۲– مخالفان انعقاد نکاح در دنیای مجازی

۲–۵– حقوق مالی زوجه

۲–۵–۱– نفقه

۲–۵–۲– مهریه

۲–۵–۳– تامین مسکن مناسب

۲–۶– حقوق غیر مالی خانواده

۲–۶–۱– معاضدت در خانواده

۲–۶–۲– تربیت فرزندان

۲–۶–۳– تمکین

۲–۶–۴– تشیید مبانی خانواده

۲–۶–۵– ریاست مرد در خانواده

۲–۶–۶– حسن معاشرت زوجین با یکدیگر

۲–۶–۷– مصالح خانوادگی

۲–۶–۸– اثرگذاری در سازه های انحلال خانواده

۲–۶–۸–۱– انحلال نکاح در دنیای مجازی

۲–۶–۸–۱–۱– مشروعیت انحلال

۲–۶–۸–۱–۲– عدم مشروعیت انحلال

۲–۶–۹– شروط ضمن عقد

۲–۶–۹–۱– بند اول

۲–۶–۹–۲– بند دوم

۲–۶–۹–۳– بند نهم

۲–۶–۱۰–حق ملاقات فرزندان

۲–۶–۱۰–۱– حضانت فرزندان

۲–۶–۱۰–۲– نگهداری فرزندان

۲–۶–۱۰–۳– اصل مصلحت کودکان

فصل سوم: پیامدهای اثرگذاری دنیای مجازی بر حقوق خانواده

۳–۱– مقدمه

۳–۲– آثار و پیامدهای دنیای مجازی بر حقوق خانواده

۳–۲–۱–حفظ حقوق اعضای خانواده

۳–۲–۱–۲– حقوق زوجه

۳–۲–۱–۳– حقوق فرزندان

۳–۲–۱–۳–۱– مسیولیت مدنی والدین نسبت به اعمال کودکان در دنیای مجازی

۳–۲–۱–۳–۲– حق ملاقات مجازی والدین

۳–۲–۲– حفظ حقوق افراد دیگر (غیر اعضای خانواده)

۳–۲–۲–۱– خویشاوندان

۳–۲–۲–۲– اعضای جامعه

۳–۲–۳– اقدامات نظام حقوقی در قبال خانواده

۳–۲–۳–۱– قانون گذاری

۳–۲–۳–۱–۱– حقوق مالی

۳–۲–۳–۱–۲– مهریه

۳–۲–۳–۱–۳– اجرت المثل

۳–۲–۳–۱–۴– حقوق غیر مالی

۳–۲–۳–۱–۵– عسرو حرج

۳–۲–۳–۱–۶– حضانت

۳–۲–۳–۱–۷– شروط ضمن عقد

۳–۲–۳–۱–۸– اعمال ضوابط جدید در طلاق توافقی

۳–۲–۳–۱–۹– روزآمدی قوانین مصوب در قلمرو خانواده

۳–۲–۳–۱–۱۰– بهینه سازی نهاد مشاوره خانوادگی مقرر در قانون حمایت خانواده

۳–۲–۳–۱–۱۱– مشاوره به زوجین

۳–۲–۳–۱–۱۲– مشاوره به دادگاه

۳–۳– عملکرد دادگاه ها و رویه قضایی

۳–۳–۱– مقام قضایی

۳–۳–۲– دادگاه های خانواده

۳–۳–۳– رویه قضایی

۳–۴– پویایی دکترین حقوق خانواده

۳–۵– پیامدهای روزآمد نکردن حقوق خانواده

۳–۵–۱– نقض سازمان یافته حقوق اعضای خانواده

۳–۵–۲– عدم تحقق معیارهای سنجه به زمامداری حقوقی در قلمرو حقوق خانواده

۳–۵–۳– پیدایش گسست معرفت شناختی میان دکترین و رویه قضایی

۳–۵–۴– ناکارآمدی نقش آفرینی سازه های نظام حقوقی در قلمرو حقوق خانواده

۳–۵–۵– چالش آفرینی در روند تحول نظام حقوقی

فصل چهارم: ادله اثبات انعقاد نکاح و انحلال آن در دنیای مجازی

۴–۱– مقدمه

۴–۲– ادله الکترونیکی

۴–۲–۱– مفهوم و ویژگی های دلیل الکترونیکی

۴–۲–۲– انواع ادله الکترونیکی

۴–۲–۳– اعمال قواعد عمومی اثبات در مورد ادله الکترونیکی

۴–۲–۴– اصالت ادله الکترونیکی در حقوق ایران

۴–۲–۵– ارزش اثباتی ادله الکترونیکی

۴–۳– دلایل اثبات انعقاد نکاح و انحلال آن در دنیای مجازی

۴–۳–۱– دلیل الکترونیکی به صورت اقرار

۴–۳–۲– دلیل الکترونیکی به صورت شاهد

۴–۳–۳– دلیل الکترونیکی به صورت سند

۴–۳–۴– دلیل الکترونیکی به صورت سوگند

۴–۳–۵– دلیل الکترونیکی به صورت امارات

۴–۵– ثبت نکاح و طلاق در دنیای مجازی

۴–۶– مفهوم امضا

۴–۶–۱– مفهوم امضای الکترونیکی

۴–۶–۱–۱– انواع امضای الکترونیکی

۴–۶–۱–۱–۱– امضای الکترونیکی ساده

۴–۶–۱–۱–۲– امضای الکترونیکی مطمین

۴–۶–۲– ارزش اثباتی امضای الکترونیکی در نکاح در دنیای مجازی

۴–۶–۲–۱– ارزش اثباتی امضای الکترونیکی در سیستم بسته

۴–۶–۲–۲– ارزش اثباتی امضای الکترونیکی در سیستم باز

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

۵–۱– نتیجه گیری

۵–۲– پیشنهادات

فهرست منابع و مآخذ

منابع و ماخذ

کلیدواژه ها

• دادرسی خانواده،
• دکترین،
• رویه قضایی،
• زوجین،
• فرزندان