تاثیر قواعد حقوق مدنی بر آیین دادرسی مدنی

تاثیر قواعد حقوق مدنی بر آیین دادرسی مدنی عنوان رساله ای است که توسط مریم صادقی، با راهنمایی علیرضا فصیحی زاده و با مشاوره مهدی شهابی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه اصفهان دفاع گردید.

عنوان	تاثیر قواعد حقوق مدنی بر آیین دادرسی مدنی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	مریم صادقی
استاد راهنما	علیرضا فصیحی زاده
استاد مشاور	مهدی شهابی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه اصفهان

چکیده

آیین دادرسی مدنی اگر چه در زمره حقوق شکلی است، از حقوق ماهوی تاثیر می پذیرد. بر اساس لزوم انطباق مقررات دادرسی با شرع، تاثیر قواعد فقهی بر قواعد دادرسی اجتناب ناپذیر است. لیکن مساله اساسی این است که این قواعد ماهوی چگونه بر دادرسی در امور مدنی تاثیر می گذارد. این رساله با تحلیل حقوقی و فقهی به تاثیر قواعد حقوق مدنی بر سه موضوع، مفهوم، هدف و فلسفه دعوا، انواع دعوا و شرایط اقامه آن، سپس دادرسی مدنی از آغاز تا ختم آن و در نهایت نحوه صدور رای، ابلاغ و اعتراض به آن و اجرای حکم می پردازد. نتیجه این رساله در مورد موضوع نخست آن است که با تکیه بر وابستگی میان حق و دعوای ناشی از آن و با استمداد از قواعد مدنی باید رویه قضایی را رهنمون ساخت که با قاعده سازی در دادرسی گامی در مسیر بومی سازی دادرسی برداشته شود. در خصوص موضوع دوم با هدف پشتیبانی حقوق دادرسی مدنی از حقوق ماهوی، ابتدا تاثیر قواعد مدنی بر صلاحیت مراجع قضایی اعم از نسبی و ذاتی تایید گردید و سپس بسیاری از معضلات مربوط به تعیین و تغییر شرایط دادخواست، ذیل قواعد ماهوی حقوق مدنی برطرف شد. و مالا در خصوص موضوع سوم تاثیر این قواعد بر نحوه اصدار رای به عنوان ختم دادرسی، مسایل مربوط به ابلاغ سنتی و الکترونیک و اجرای حکم از منظر مسایل مربوط به محکوم له، محکوم علیه و محکوم به اثبات گردید.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه فصل نخست قواعد مدنی موثر بر مفهوم، هدف و فلسفه دعوا، انواع دعوا و شرایط اقامه آن ۱–۱ تبیین مفهوم، فلسفه و هدف دعوا متاثر از قواعد حقوق مدنی

۱–۱–۱ تبیین مفاهیم

۱–۱–۱–۱ تبیین مفهوم دعوی و نفع موجود

۱–۱–۱–۱–۱ تبیین مفهوم و فلسفه دعوی

۲–۱–۱–۱–۱ تبیین مفهوم خصوصیت موجودیت نفع

۲–۱–۱–۱ تبیین مفهوم اصل احتیاط و پیشگیری

۱–۲–۱–۱–۱ مفهوم اصل احتیاط وتاثیر آن بر تبیین مفهوم موجودیت نفع

۲–۲–۱–۱–۱ مفهوم اصل پیشگیری و تاثیر آن بر تبیین مفهوم موجودیت نفع

۲–۱–۱ ارایه مصادیق و بررسی شرایط پذیرش دعاوی پیشگیرانه مدنی

۱–۲–۱–۱ مصادیق نفع آینده و اقدامات احتیاطی در قوانین

۲–۲–۱–۱ تاثیر موجودیت نفع بالقوه در استماع دعاوی پیشگیرانه پرسشی

۳–۲–۱–۱ تاثیر موجودیت نفع بالقوه در استماع دعاوی اعلامی پیشگیرانه

۲–۱ تحلیل انواع دعاوی به اعتبارات مختلف متاثر از قواعد حقوق مدنی

۱–۲–۱ نقد دعاوی عینی و دینی متاثر از قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۱ تبیین دعاوی منقول و غیر منقول متاثر از قواعد حقوق مدنی

۳–۲–۱ تبیین دعاوی مالی و غیر مالی متاثر از قواعد حقوق مدنی

۱–۲–۴ تبیین دعاوی تجزیهپذیر و تجزیه ناپذیر متاثر از قواعد حاکم بر تعهدات

۱–۴–۲–۱ تعهدات تجزیهپذیر اعم از تعهدات به نحو تسهیم و تضامن است

۲–۴–۲–۱ تعهدات مشترک و تجزیه ناپذیر

۵–۲–۱ تاثیر قواعد حقوق مدنی بر تقسیم بندی دعاوی تصرف و مالکیت و دعاوی آنی و مستمر

۱–۵–۲–۱ تاثیر قواعد حقوق مدنی بر تقسیمبندی دعاوی تصرف و مالکیت

۲–۵–۲–۱ ارتباط تحلیلهای ماهوی بر تقسیمبندی دعاوی به آنی و مستمر و اثر آن

۳–۱ بررسی ارتباط عناصر ماهوی و پدیدآورنده حق و قواعد آن بر شرایط اقامه دعوا

۱–۳–۱ تبیین شرط ذی نفعی خواهان

۱–۱–۳–۱ تبیین شرط شخصی و مستقیم بودن منافع ذیل قواعد حقوق مدنی

۱–۱–۱–۳–۱ تبیین دعوای غیر مستقیم ذیل قاعده لاضرر

۲–۱–۱–۳–۱ تبیین دعوای مشتق ذیل قاعده لاضرر

عنوان صفحه ۲–۱–۳–۱ تبیین شرط مشروع بودن نفع متاثر از قواعد حقوق مدنی

۲–۳–۱ تاثیر قاعده سماحت، مانوس با قاعده تلازم اذن در احراز شرایط اعتبار امر مختوم مدنی

۱–۲–۳–۱ مبنا و اساس اعتبار امر مختوم مدنی

۲–۲–۳–۱ منش تسامح در تحلیل شروط سه گانه وحدت متداعین، موضوع و سبب دعوی

۱–۲–۲–۳–۱ ضابطه تعیین وحدت متداعیین متاثر از قاعده سماحت

۲–۲–۲–۳–۱ تاثیر قاعده سماحت مانوس با قاعده تلازم اذن بر تبیین وحدت موضوع دعاوی

۳–۳–۱ تبیین شرط اهلیت قانونی متداعیین ذیل قواعد حقوق مدنی

فصل دوم: تاثیر قواعد حقوق مدنی بر دادرسی از آغاز تا ختم آن ۲–۱ تبیین قواعد حقوق مدنی موثر بر صلاحیت مراجع قضایی

۲–۱–۱ تاثیر قاعده تلازم اذن به شیء بر صلاحیت ذاتی دادگاه

۲–۱–۱–۱ بررسی مفهوم خانواده و امور خانوادگی به عنوان ماذونفیه

۲–۱–۱–۲ توابع امور خانوادگی و صلاحیت دادگاه خانواده

۲–۱–۱–۳ تاثیر قاعده تلازم اذن به شیء بر دعاوی خانوادگی مغفول مانده در قانون

۲–۱–۲ تبیین تاثیر قاعده تسهیل در مسیر اصل برایت بر صلاحیت محلی مراجع قضایی

۲–۲ بررسی تعیین و تغییر شرایط دادخواست ذیل قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۱ اثربخشی نظریه نوین عمومی نفی دشواری در فقه اسلامی بر عملکرد سامانه خدمات الکترونیک قضایی در ثبت دادخواست

۲–۲–۲ تبیین مسایل مربوط به تعیین و تغییر اصحاب دعوا و نمایندگان ایشان ذیل قواعد ماهیتی مدنی

۲–۲–۲–۱ تبیین مسایل مربوط به اصحاب دعوا ذیل قواعد حاکم بر اعمال حقوقی

۲–۲–۲–۱–۱ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر اعمال حقوقی بر تغییر مشخصات سجلی

۲–۲–۲–۱–۱–۱ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر اعمال حقوقی بر تغییر مشخصات سجلی خواهان

۲–۲–۲–۱–۱–۲ تبیین مسایل مربوط به تعیین و تغییر خوانده متاثر از قواعد حاکم بر اعمال حقوقی

۲–۱–۲–۲–۲ بررسی مسایل مربوط به تعیین و تغییر نشانی و اقامتگاه ذیل قاعده تسهیل و نظریه عمومی نفی دشواری در حقوق اسلامی

۱–۲–۱–۲–۲–۲ تاثیر قاعده تسهیل بر تکلیف خواهان به تعیین نشانی جهت ابلاغ سنتی

۱–۱–۲–۱–۲–۲–۲ عدم شناسایی مکرر خوانده در نشانی اعلامی

۲–۱–۲–۱–۲–۲–۲ تکلیف خواهان به تعیین نشانی مخاطب زندانی

۳–۱–۲–۱–۲–۲–۲ اعلام نشانی حقیقی خوانده در شرایط تعارض منافع

۲–۲–۱–۲–۲–۲ بررسی تقابل قاعده لاضرر و اصل صحت در اعلام تغییر اقامتگاه متداعیین

عنوان صفحه ۲–۱–۲–۲–۲ بررسی تغییر وضعیت اصحاب دعوا و تاثیر قواعد مدنی حاکم بر قایممقامی بر انتقال دعوا

۱–۲–۱–۲–۲–۲ قواعد حاکم بر قایممقامی عام و تاثیر آن بر انتقال قهری دعوا

۲–۲–۱–۲–۲–۲ قواعد حاکم بر قایممقامی خاص و تاثیر آن بر انتقال ارادی دعوا

۲–۲–۲–۲ تبیین مسایل مربوط به نمایندگان اصحاب دعوا ذیل قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۲–۲–۱ تعیین نماینده قراردادی خواهان و اختیارات وی در دعاوی ذیل قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۲–۲–۲ تبیین مسایل مربوط به زوال سمت نماینده خواهان ذیل قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۲–۲–۲–۱ تبیین جهات ارادی زوال سمت نماینده متاثر از قواعد حقوق مدنی

۲–۲–۲–۲–۲–۱–۱ بررسی مسایل مربوط به استعفا و عزل وکیل دادگستری

۲–۲–۲–۲–۲–۱–۱–۱ تاثیر قاعده لاضرر بر استعفای وکیل دادگستری در دادرسی مدنی

۲–۲–۲–۲–۲–۲–۱–۱ تقابل قواعد مدنی حاکم بر عقد وکالت و قاعده لاضرر در عزل وکیل دادگستری

۲–۲–۲–۲–۲–۲ تاثیر قاعده زوال مانع بر زوال قهری سمت نماینده اصحاب دعوا

۳–۲–۲ تاثیر قواعد ماهوی مدنی بر تعیین و تغییر خواسته و مسایل مربوط به آن

۱–۳–۲–۲ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر تعهدات بر تعیین و تغییر خواسته

۱–۱–۳–۲–۲ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر تعهدات بر تعیین خواسته

۲–۱–۳–۲–۲ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر تعهدات بر تغییرات مربوط به خواسته و بهای آن

۱–۲–۱–۳–۲–۲ تمایز دعوای اضافی و استرداد دعوا از افزایش خواسته و کاهش خواسته

۲–۲–۱–۳–۲–۲ تبیین سبب دعوا و تمایز آن از جهت دعوا ذیل قواعد مدنی حاکم بر تعهدات

۳–۲–۱–۳–۲–۲ حکومت قاعده لاضرر بر اصل عدم الدلیل دلیل العدم و قاعده اقرار در ایجاد حق استمرای خواهان در تغییر بهای خواسته

۲–۳–۲–۲ توصیف خواسته مدنی متاثر از تلفیق اصل ایجابی سماحت با اصل سلبی لزوم درخواست ذی نفع

۱–۲–۳–۲–۲ تحلیل موضوعی یا حکمی بودن مساله توصیف

۲–۲–۳–۲–۲ اثربخشی اصل سماحت برتطابق نتیجه بازتوصیف دادرس با اراده باطنی

۱–۲–۲–۳–۲–۲ دلالت سیاقی زمینه ساز اعمال اصل سماحت در بازتوصیف

۲–۲–۲–۳–۲–۲ جواز مسامحه در بازتوصیف اصل خواسته یا سبب آن متاثر از اصل سماحت

۱–۲–۲–۲–۳–۲–۲ تسامح در خواسته

۲–۲–۲–۲–۳–۲–۲ تسامح در جهت خواسته

۱–۲–۲–۲–۲–۳–۲–۲ بازتوصیف اعمال حقوقی

۲–۲–۲–۲–۲–۳–۲–۲ بازتوصیف واقعه حقوقی:

۳–۲–۲–۳–۲–۲ نقش اصل سلبی لزوم درخواست ذی نفع در تحدید مرز فرایند توصیف

عنوان صفحه ۴–۲–۲ حکومت قاعده لاضرر بر قاعده عدم الدلیل دلیل العدم در استرداد ادله و تاثیر قاعده تلازم اذن به شیء بر افزودن ادله

۵–۲–۲ حکومت قاعده ماهوی لاضرر بر قاعده عدم الدلیل دلیل العدم در استرداد ادله

۶–۲–۲ تبیین افزودن دلیل جدید در دادرسی متاثر از قواعد لاضرر و قاعده تلازم اذن به شیء

۱–۶–۲–۲ تاثیر قاعده لاضرر در پذیرش افزودن دلیل جدید در مرحله بدوی

۲–۶–۲–۲ تاثیر قاعده تلازم اذن به شیء اذن به لوازم آن در پذیرش ادله جدید

فصل سوم: تاثیر قواعد حقوق مدنی بر نحوه صدور رای، ابلاغ و اعتراض به آن و اجرای حکم ۳–۱ تبیین نحوه صدور رای دادگاه ذیل قواعد حقوق مدنی

۳–۱–۱ تاثیر قاعده تلازم اذن بر لزوم رسیدگی به مقدمات و لوازم خواسته و توابع و قیود آن

۳–۱–۱–۱ لزوم رسیدگی به مقدمات و لوازم خواسته

۳–۱–۱–۲ لزوم رسیدگی به توابع و قیود خواسته

۳–۱–۲ تاثیر قواعد مدنی حاکم بر اعمال حقوقی بر انواع منطوق منفی حکم دادگاه

۳–۲–۱–۱ بطلان اراده خواهان و تاثیر آن بر حکم بطلان دعوا

۳–۲–۱–۲ احراز صحت ایقاع خواهان و تاثیر آن بر منطوق منفی حکم دادگاه

۳–۲ تبیین مسایل مربوط به ابلاغ و اعتراض به آرا ذیل قواعد حقوق مدنی

۳–۲–۱ اثربخشی نظریه نوین عمومی نفی دشواری در فقه اسلامی بر عملکرد سیستم ابلاغ و آگهی الکترونیک قضایی

۳–۱–۲–۱ تاثیر قواعد نظریه نفی دشواری بر بهبود عملکرد سیستم ابلاغ الکترونیک

۳–۲–۱–۱–۱ اصلاح بسترهای فنی، فرهنگی و بهبود عملکرد سامانهها

۳–۲–۱–۱–۲ زمان و هزینه امر ابلاغ اوراق قضایی

۳–۲–۱–۱–۱–۲ تحدید زمان ابلاغ و پیامک اطلاعرسانی

۳–۲–۱–۱–۲ اثربخشی نظریه نفی دشواری متاثر از قاعده تسهیل بر مدیریت هزینه دادرسی:

۳–۲–۱–۱–۳ اثربخشی نظریه نفی دشواری بر نقش رویت مخاطب جهت تبیین ماهیت ابلاغ الکترونیک

۱–۳–۱–۱–۲–۳ چالشهای نظری قرارگرفتن طولی ابلاغ قانونی و واقعی

۳–۲–۱–۱–۳–۲ چالشهای عملی قرارگیری طولی ابلاغ قانونی و واقعی:

۳–۳–۱–۱–۲–۳ اصلاح ماده ۱۳آییننامه و ماده ۱۴اصلاحیه با غرض نفی دشواری نظری و عملی

۲–۱–۲–۳ اثربخشی نظریه نفی دشواری در بهبود عملکرد سیستم قضایی در ابلاغ به خوانده مجهولالمکان:

۱–۲–۱–۲–۳ تاثیر نظریه نفی دشواری بر منع اعلام کذب مجهولالمکان بودن خوانده:

۲–۲–۱–۲–۳ اثربخشی نظریه نفی دشواری در بهبود عملکرد سیستم آگهی الکترونیک:

عنوان صفحه ۲–۲–۳ تاثیر قواعد حقوق مدنی بر مسایل مربوط به اعتراض به رای

۱–۲–۲–۳ بررسی مسایل مربوط به توصیف احکام و قابلیت شکایت از رای ذیل قواعد حاکم بر اعمال حقوقی

۲–۲–۲–۳ تاثیر قواعد مدنی بر نحوه رسیدگی به اعتراض از سوی مرجع شکایت

۱–۲–۲–۲–۳ تاثیر قاعده لاضرر بر نحوه رسیدگی در مرحله واخواهی از منظر حقوق واخواه:

۲–۲–۲–۲–۳ تاثیر قاعده تلازم اذن به شیء بر نحوه رسیدگی به اعتراض از منظرحق تجدیدنظرخواه:

۳–۲–۲–۲–۳ تاثیر قاعده تلازم اذن به شی در نحوه رسیدگی به فرجامخواهی و اعاده دادرسی از منظر حقوق محکومعلیه

۳–۲–۲–۳ تاثیر قواعد مدنی بر مسایل مربوط به اطراف شکایت از رای

۱–۳–۲–۲–۳ تاثیر قواعد حاکم بر قرارداد بر اطراف شکایت از منظر طرح شکایت:

۲–۳–۲–۲–۳ تاثیر قواعد حاکم بر تعهدات بر اثر اعتراض اطراف دعوا نسبت به سایر اشخاص

۳–۳ تاثیر قواعد ماهوی مدنی بر شیوه، شرایط و ترتیب اجرای احکام مدنی

۱–۳–۳ تبیین شرایط عام مربوط به نحوه اجرای حکم از منظر مسایل مربوط به محکوم و محکومله

۱–۱–۳–۳ شیوه اجرای حکم از منظر مسایل عام مربوط به محکومله:

۱–۱–۱–۳–۳ مسایل مرتبط به تعیین محکومله ذیل قاعده تلازم اذن به شیء

۲–۱–۱–۳–۳ بررسی درخواست اجرای حکم محکومله

۲–۱–۳–۳ نحوه اجرای حکم از منظر مسایل مربوط به محکومعلیه

۲–۳–۳ تبیین شرایط مربوط به نحوه اجرای حکم از منظر مسایل مربوط به محکومبه

۱–۲–۳–۳ اجرای حکم خلع ید نسبت به ملک با وجود تاسیسات وبنا ذیل قاعده تلازم اذن به شیء اذن در لوازم آن

۲–۲–۳–۳ تعارض قواعد حاکم بر اموال با اصول دادرسی در اجرای حکم خلع ید باوجود تصرف غیر

۳–۲–۳–۳ تاثیر قاعده اشاعه در اجرای حکم خلع ید مشاعی و تعارض آن با اصل شکلی اجرای حکم علیه محکومعلیه:

نتیجهگیری

منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• قواعد حقوق مدنی
• قواعد فقهی
• قواعد ماهوی
• آیین دادرسی مدنی