تحلیل حقوقی حساب جاری بانکی درایران با مطالعه تطبیقی
تحلیل حقوقی حساب جاری بانکی درایران با مطالعه تطبیقی عنوان رساله ای است که توسط آرش بابایی، با راهنمایی اصغر محمودی و با مشاوره جلال سلطان احمدی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | تحلیل حقوقی حساب جاری بانکی درایران با مطالعه تطبیقی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | آرش بابایی |
| استاد راهنما | اصغر محمودی |
| استاد مشاور | جلال سلطان احمدی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | مرکز تحصیلات تکمیلی |
چکیده
قرارداد حساب جاری بانکی، قراردادی است که طی آن بانک و مشتری با روابط حقوقی فیمابین تعهد قراردادی را بنا بر توافق طرفین و با توجه به عرف بانکی ایجاد می کنند و حسابی تحت عنوان حساب جاری بانکی بنام مشتری (صاحب حساب) نزد و توسط بانک افتتاح شده و بانک تعهد می نماید ،تمامی وجوه واریزی به این حساب (توسط صاحب حساب یا هر شخص دیگری) را بپذیرد،و طرفین توافق می کنند،این وجوه پس از دریافت به مالکیت بانک در آمده و بانک تعهد می نماید،معادل تمام یا بخشی از وجوه دریافتی را حسب دستور صاحب حساب ،بلافاصله به وی یا هر شخص دیگر، دارنده چک بپردازد،و این عملیات مستمرا ادامه یابد.ودر این قرارداد،صرفا،بانک و مشتری ارکان قرارداد محسوب می شوند. باعنایت به تعریف مذکور،قرارداد حساب جاری در زمره عقود عهدی قرار دارد،زیرا پس از انعقاد قرارداد حساب جاری بانک متعهد به پذیرش وجوهی خواهد بود که جهت واریز به حساب مشتری به وی تسلیم می شود، البته پس از پرداخت وجوه به بانک بنا به توافق طرفین مالکیت وجوه به بانک منتقل می شود،و از این حیث قرارداد حساب جاری اثر تملیکی دارد.لیکن این اثر (انتقال مالکیت) از آثار منجز انعقاد قرارداد حساب جاری نمی باشد، بلکه انتقال مالکیت معلق به واریز وجه بوده و به تبع پرداخت وجه به بانک قرارداد تشکیل حساب جاری بانکی شکل می گیرد. در قرارداد نامعین، موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی،چنانچه طرفین، قصد انتقال مالکیت نمایند، انتقال مالکیت همانند عقود معینی نظیر قرض و بیع اثر ناقله داشته و با مانع حقوقی مواجه نمیباشد. در رویه و عرف بانکی نیز،قرارداد تشکیل حساب جاری بانکی،دارای آثار و نتایج حقوقی به شرح زیر است. ۱–تعهد بانک به پذیرش وجوه واریزی به حساب که تعهد منجز بوده و به صرف انعقاد قرارداد محقق شده و قابل مطالبه می باشد. ۲–انتقال مالکیت وجوه به بانک که تحقق این اثر معلق به واریز وجوه به حساب می باشد. ۳–تعهد بانک به استرداد عندالمطالبه مثل وجوه نیز از آثار معلق قرارداد بوده و تحقق آن منوط به واریز وجوه به حساب بوده وپس از آن تعهد قراردادی تحقق پیدا می کند و قابل مطالبه می باشد.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب مقدمه
۱–طرح موضوع و اهمیت آن.........
۲–هدف از انتخاب موضوع
۳–اهمیت بررسی موضوع
۴–سابقه و پیشینه تحقیق
۵–فقدان سابقه موضوع و طرح نوین آن
۶–روش تحقیق
۷–سوالات
۸–فرضیه ها
۹–تحدید قلمرو موضوع
۱۰–تقسیم بندی رساله
فصل اول: کلیات، تاریخچه، تعاریف و مفاهیم کلیات
مبحث اول: سابقه تاریخی و مشخصه حساب جاری بانکی
گفتار اول: سابقه تاریخی
بند اول: سابقه تاریخی حساب جاری بانکی در جهان
بند دوم: سابقه تاریخی حساب جاری بانکی در ایران
گفتار دوم: تعریف حساب جاری بانکی
بند اول: حساب جاری بانکی به معنای اصطلاحی
بند دوم: حساب جاری بانکی از نظر علوم حسابداری
الف: انواع حسابهای بانکی .......................................................................................................................۱۵ ب: انواع عملیات حسابداری بانکها
پ: عملیات حسابداری،در حساب جاری بانکی
بند سوم: حساب جاری بانکی از نظر علوم بانکی
بند چهارم: حساب جاری بانکی از منظر حقوق بانکی
مبحث دوم: بانکداری، پول و مال
گفتار اول: تعریف جایگاه حقوقی بانک در قوانین
بند اول: اهداف و وظایف بانکی در جمهوری اسلامی ایران
بند دوم: تعریف عملیات بانکداری
الف: تجهیز منابع مالی
ب: تسهیلات اعطایی بانکی
بند سوم: تعریف پول
الف: اقسام پول
۱–فلزات طلا و نقره..................................................................................................................۲۶ ۲–اسکناس و سکه....................................................................................................................۲۶ بند چهارم: تعریف مال ............................................................................................................................۲۶ بند پنجم: تعریف حقوق بانکی
الف: عرف بانکی و فرآیند تشکیل آن
مطالعه تطبیقی
نتیجه مطالب (۱)
فصل دوم: ارکان، شرایط و ماهیت قرارداد حساب جاری بانکی
مبحث اول: ارکان یا طرفین قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: بانک
بند اول: مفهوم حقوقی بانک
الف: بانکهای خصوصی
ب: بانکهای دولتی
بند دوم: تاجر تلقی شدن بانک
الف: منظور از تاجر بودن
بند سوم: طرف قرار داد حساب جاری؛ مجموعه بانک یا شعبه عامل
گفتار دوم: صاحب حساب (مشتری)
بند اول: انواع حساب جاری بانکی
بند دوم: اشخاص یا افتتاح کنندگان حساب جاری بانکی با امضای قرارداد مربوط
الف: قرار داد حساب جاری با یک صاحب حساب (حساب انفرادی)
ب: قرارداد حساب جاری برای شرکتهای در شرف تاسیس
ج: قرارداد حساب جاری با تعدادی صاحب حساب (حساب مشترک)
۱– قرارداد حساب جاری مشترک میان چند شخص حقیقی
۲– قرارداد حساب جاری مشترک میان چند شخص حقوقی
د: قرارداد حساب جاری بانکی برای انجمن های ثبت نشده
مبحث دوم: شرایط، مفاد توافق و ضمانت اجرای قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: شرایط اساسی صحت معامله در قرارداد حساب جاری بانکی مطابق ماده
قانون مدنی
بند اول: قصد و رضا متعاملین قرارداد حساب جاری بانکی ۵۰ بند دوم: اهلیت طرفین قرارداد حساب جاری بانکی
بند سوم: موضوع قرارداد حساب جاری بانکی
بند چهارم: مشروعیت جهت معامله در قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار دوم: شرایط ویژه قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: مزایای حساب جاری...............................................................................................۶۰ بند دوم: معرف حساب جاری بانکی..........................................................................................................۶۱ بند سوم: توانایی امضاء کردن قراردادحساب جاری بانکی
الف: امضای عادی
ب: امضای الکترونیکی
بند چهارم: عدم وجود سابقه چک برگشتی از حساب جاری بانکی
بندپنجم: تابعیت یا اقامت در ایران برای افتتاح حساب جاری بانکی
گفتار سوم: توافق طرفین درانعقاد( تشکیل ) قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: زمان تشکیل قرارداد....................................................................................................................۷۱ الف: نظریه اعلام قبول (اعلان اراده)
ب: نظریه ارسال قبول
پ: نظریه وصول
ت: نظریه اطلاع
بند دوم: مکان تشکیل قرارداد
الف: حقوق ایران
ب: حقوق فرانسه
پ: حقوق انگلستان
ت: حقوق آمریکا
بند سوم: از نظر صلاحیت محاکم،تعیین مکان وقوع عقد
الف: مکان تشکیل قراردادهای الکترونیکی
گفتار چهارم: ضمانت اجرای شرایط قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: ضمانت اجرای شرایط اساسی صحت قرارداد حساب جاری بانکی
الف: انواع عقد
ب: ضمانت اجراهای عدم توافق در تشکیل قرارداد حساب جاری بانکی
بند دوم: ضمانت اجرای شروط ویژه قرارداد حساب جاری بانکی
الف: ضمانت اجرای شرط ارایه معرف
ب: ضمانت اجرای شرط توانایی امضاء کردن
پ: ضمانت اجرای شرط عدم وجود سابقه چک برگشتی
مبحث سوم: ماهیت حقوقی قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: ضرورت تشخیص ماهیت حساب جاری بانکی با توجه به مواد
و
قانون مدنی
گفتار دوم: بررسی نظریات مختلف در خصوص ماهیت قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: نظریه ودیعه بودن قرارداد حساب جاری بانکی
الف: اشتراکات قرارداد حساب جاری بانکی و عقد ودیعه
ب: ایرادات وارده به نظریه ودیعه بودن قرارداد حساب جاری بانکی
پ: ودیعه خلاف قاعده بودن حساب جاری بانکی
بند دوم: نظریه قرض بودن قرارداد حساب جاری بانکی
الف: ایرادات وارده به نظریه قرض بودن قرارداد حساب جاری بانکی
بند سوم: قرار داد حساب جاری بانکی بعنوان یک عقد نامعین مطابق ماده
قانون مدنی
الف: ضرورت تشخیص ماهیت قرارداد های نامعین
ب: قرارداد تشکیل حساب جاری بانکی مطابق ماده
قانون مدنی
گفتار سوم: بررسی ماهیت قرارداد حساب جاری بانکی با توجه به ماده
قانون مدنی
بند اول: قرارداد حساب جاری بانکی ؛ قرارداد لازم یا جایز
الف: حاکمیت اصل لزوم در قرارداد تشکیل حساب جاری بانکی
۱– مبنای حقوقی اصل لزوم
۲– موضوع اصل لزوم
۳– موارد کاربرد اصل لزوم
۴– تردید در لزوم و جواز عقد
ب: احراز لازم بودن قرارداد حساب جاری بانکی در عملیات حسابداری مربوط
بند دوم: قرارداد حساب جاری بانکی ؛ قرارداد منجز یا معلق
بند سوم: قرار داد حساب جاری بانکی؛ قرارداد مطلق یا مشروط
بند چهارم: قرارداد حساب جاری بانکی،عهدی یا تملیکی
الف: عقد عهدی
ب: عقد تملیکی
بند پنجم: قرارداد حساب جاری بانکی ؛ قرارداد با گفتگوی آزاد یا الحاقی
بند ششم: قرارداد حساب جاری بانکی ؛ قرارداد مدنی یا تجاری
مطالعه تطبیقی
نتیجه مطالب (۲)
فصل سوم: آثار قرارداد حساب جاری بانکی
مبحث اول:آثار قرارداد حساب جاری بانکی به موجب ماده
اصلاحی قانون عملیات بانکی بدون ربا
گفتار اول: قانون
گفتار دوم: عرف
گفتار سوم: اصل صحت
گفتار چهارم: تعدیل نیروی الزام آور عقد
گفتار پنجم: نظریه حوادث پیش بینی نشده
گفتار ششم: آثار قرارداد نسبت به اشخاص ثالث
بند اول: مفهوم شخص ثالث
بند دوم: تعهد به نفع شخص ثالث
بند سوم: نظریه ایجاد حق به طور مستقیم به سود ثالث
بند چهارم: آثار قرارداد حساب جاری به موجب ماده
قانون مدنی
مبحث دوم: تعهد بانک نسبت به پذیرش وجوه واریزی
گفتار اول: واریز به حساب جاری بانکی
گفتار دوم: برگشتی به حساب جاری بانکی
بند اول: پرداخت به اشتباه ناشی از عملیات بانکی
بند دوم: پرداخت ناشی از اشتباه پرداخت کننده
بند سوم: پرداخت ناشی از معاملات نامشروع یا عقود باطل
گفتار سوم: انتقال مالکیت وجوه واریزی به بانک
مبحث سوم: تعهد بانک به استرداد مثل وجوه
گفتار اول: ایجاد رابطه داین و مدیونی
بند اول: مثل پول؛ ارزش اسمی یا واقعی
بند دوم: مطالبه مثل وجوه از بانک و طرق آن
بند سوم: دستور صاحب حساب به بانک مبنی بر عدم پرداخت وجه به دارنده
بند چهارم: پرداخت به دارنده غیرقانونی چک
بند پنجم: وظیفه بانک در قبال دستورات صاحب حساب در متن چک
گفتار دوم: آثار ضمنی قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: تعهد بانک به حفظ اطلاعات حساب جاری بانکی
بند دوم: تعهد صاحب حساب به اعلام آدرس پستی
بند سوم: الحاقات و اصلاحات جدید در قانون صدور چک مورخ
آبان ماه ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی
بند چهارم: سامانه انتقال تصویر چک (چکاوک)حساب جاری بانکی
بندپنجم: سامانه صیاد حساب جاری بانکی
مبحث چهارم: اجرای تعهد قرارداد ناشی از قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: ضرورت اجرای موضوع قرارداد
بند اول: اصطلاحات حقوقی ایفای تعهد
بند دوم: مبانی حقوقی لزوم انجام تعهد و آثار التزام به عقد.
بند سوم: لزوم اجرای تعهد در قانون مدنی ایران
بند چهارم: ضمانت اجرای عدم انجام تعهد
بند پنجم: ارکان دعوی الزام به انجام تعهد
بند ششم: مطالبه خسارت عدم انجام تعهد
بند هفتم: مرجع صالح رسیدگی به دعاوی الزام به ایفای تعهد
گفتار دوم: تعهد بانک به دریافت و پرداخت وجوه
بند اول: عدم وجود تعهد به نفع ثالث در قرارداد حساب جاری بانکی
بند دوم: وثایق و تضمینات مورد قبول در حساب جاری بانکی
مقدمه
۱– تعریف وثیقه
۲– توثیق اموال
۲–۱– اموال منقول
۲–۲– اموال غیر منقول
۳– اسناد
۴– نحوه توثیق اسناد تجاری
۵– ظهرنویسی
۶– تضمینات بوسیله اشخاص
۷– گواهی کسر اقساط
۸– مطالعه تطبیقی
بند سوم: مسیولیت مدنی قراردادی و قهری بانک ناشی از عملیات بانکی
الف: تعهدات و مسیولیت در بانکداری
۱– مسیولیت مدنی بانک و کارکنان آن
۲– مسیولیت مدنی بانک و مدیران آن
۳– مسیولیت بانک در راز داری و استثنایات آن
۴– مسیولیت بانک در نگهداری اوراق بازرگانی،اسناد و دفاتر
۵– مسیولیت بانک به ارایه اطلاعات و مشاوره
۶– مسیولیت بانک در پرداختهای بانکی
۷– مسیولیت قراردادی بانک
۸– مسیولیت بانک نسبت به خسارات ناشی از فعل کارمندان
بند چهارم: موارد معافیت بانک و مشتری از مسیولیت مدنی
مبحث پنجم: انواع قراردادهای بانکی مرتبط به قرارداد حساب جاری بانکی.......................................۱۷۳ گفتار اول : قراردادهای تجهیز و تخصیص منابع حاصل از حساب جاری بانکی........... ..................۱۷۳ بند اول: قراردادهای تجهیز منابع
بند دوم: قراردادهای تخصیص منابع
الف: قراردادهای مبادله ای
ب: قراردادهای مشارکتی
پ: قرارداد فرض الحسنه
گفتار دوم: انواع تسهیلات اعطایی از سوی بانک به دارندگان حساب جاری بانکی
بند اول: برخورداری مشتری یا صاحب حساب از اعتبار حساب جاری
الف: اعتبار در حساب جاری در قالب خرید دین
ب: قرض الحسنه
پ: مشارکت مدنی
ت: مضاربه
ث: جعاله
ج: سلف
چ: فروش اقساطی
ح: ضمانتنامه بانکی..................
خ: اعطای تسهیلات سرمایه در گردش
بند دوم: سایر مزایای حساب جاری نسبت به دارنده نزد بانک
گفتار سوم: اجرای شروط قراردادی ناشی از قراداد حساب جاری بانکی.............................................۱۷۴ بند اول: شروط قراردادی
الف: شروط صحیح قرارداد
ب: شروط باطل قرارداد
بند سوم: شرط نتیجه در قراردادهای اعطایی تسهیلات بانکی از محل حساب جاری
الف: شرط عدم مسیولیت بانک در عقد مضاربه
ب: شرط عدم مسیولیت بانک در عقد مشارکت مدنی
گفتار چهارم: وصول مطالبات ناشی از تسهیلات بانکی،اعطایی از محل حساب جاری بانکی
مطالعه تطبیقی:
نتیجه مطالب (۳)
فصل چهارم: انحلال قرارداد حساب جاری بانکی
مبحث اول: انحلال اختیاری یا ارادی قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: خیارات در قرارداد حساب جاری بانکی
بند اول: خیار شرط یا شرط خیار
بند دوم: خیار غبن
بند سوم: خیار تدلیس
بند چهارم: آثار فسخ قرارداد
بند پنجم: نحوه فسخ قرارداد
گفتار دوم: مبنای خیارات ( مبنای فسخ عقد)
بند اول: حکم مستقیم قانون
بند دوم: مبنای قراردادی
الف: ماهیت فسخ عقد
ب: شرایط فسخ عقد
پ: موارد فسخ در عقود لازم
گفتار سوم: فسخ یک جانبه قرارداد حساب جاری بانکی توسط هر یک از طرفین
گفتار چهارم: انحلال قرارداد حساب جاری بانکی با توافق طرفین
گفتار پنجم: ماهیت اقاله ( تفاسخ )
بند اول: احکام اقاله
الف: قلمرو اقاله
ب: منافع زمان عقد تا اقاله
مبحث دوم: انحلال غیر ارادی یا قهری قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول:انفساخ
بند اول: انفساخ قانونی
الف) مرگ و حجر یکی از طرفین در عقود جایز
بند دوم: انفساخ قراردادی(شرط فاسخ)
گفتار دوم: موارد انحلال مربوط به بانک
بند اول: ممنوعیت بانک از انجام عملیات بانکی به حکم هیات انتظامی بانکها
بند اول: انحلال به حکم ماده
قانون صدور چک مصوب۲۳/۸/۱۳۹۷
بند دوم: فوت
بند دوم: انحلال بانک
بند سوم: ورشکستگی بانک
الف: شرایط ورشکستگی
ب: اقسام ورشکستگی
پ:آثار و نتایج حکم ورشکستگی
گفتار سوم: انحلال قهری به علل مربوط به صاحب حساب جاری بانکی صاحب حساب
بند سوم: جنون صاحب حساب
بند چهارم: سفه صاحب حساب
بند پنجم: انحلال شخص حقوقی صاحب حساب جاری بانکی
الف: پایان شخصیت حقوقی
بند اول: ورشکستگی صاحب حساب جاری بانکی
بند دوم: وضعیت خاص حساب جاری بانکی مشترک
الف:قوانین افتتاح حساب مشترک
مبحث سوم: آثار انحلال قرارداد حساب جاری بانکی
گفتار اول: انحلال شرکت سهامی برمبنای تصمیم مجمع و برمبنای حکم دادگاه................................۲۱۹ الف) انحلال قهری
ب ) انحلال به تصمیم مجمع عمومی
پ) انحلال به حکم دادگاه
بند اول: تصفیه و تقسیم اموال شرکت سهامی
الف: تصفیه
ب: وضعیت حقوقی حین تصفیه (پس از انحلال)
بند دوم: نتایج بقای شخصیت حقوقی شرکت سهامی
الف:تقسیم دارایی
مطالعه تطبیقی
نتیجه مطالب(۴)
نتیجه گیری
پیشنهادات
منابع مورد استفاده
چکیده به انگلیسی
کلیدواژه ها
- حساب جاری
- مشتری
- حقوق بانکی
- تعهد قراردادی
- روابط حقوقی
- عرف بانکی