تحلیل قواعد عمومی حاکم برایقاعات درنظام حقوقی ایران و افغانستان
تحلیل قواعد عمومی حاکم برایقاعات درنظام حقوقی ایران و افغانستان عنوان رساله ای است که توسط نظام الدین یوسفی، با راهنمایی صالح یمرلی و با مشاوره محمد غلامعلی زاده در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری جامعه المصطفی العالمیه دفاع گردید.
 | |
| عنوان | تحلیل قواعد عمومی حاکم برایقاعات درنظام حقوقی ایران و افغانستان |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | نظام الدین یوسفی |
| استاد راهنما | صالح یمرلی |
| استاد مشاور | محمد غلامعلی زاده |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | جامعه المصطفی العالمیه |
چکیده
ایقاعات دسته ای از اعمال حقوقی هستند که در آن ها انشاءِ حقوقی تنها با یک اراده صورت می گیرد. قواعد عمومی این دسته از اعمال حقوقی در کتب فقهی و حقوقی ملاحظه می شود، بدون اینکه به صورت مستقل قواعد حاکم بر آن تدوین یافته باشد. براین اساس لازم است که قواعد حاکم براین اعمال حقوقی به طور مشخص و مستقل تنظیم یابد. قواعد عمومی حاکم بر ایقاعات به دودسته قابل تقسیم اند:۱– قواعد عمومی ۲– قواعد فقهی. قواعد عمومی که در حقوق قراردادها تحت عنوان شرایط عمومی قراردادها از آن نیز بحث شده است شامل مباحثی چون قصد، رضا، اهلیت، معلوم بودن موضوع، مشروعیت جهت می باشد. طبق این قواعد هرگاه ایقاعی انشاء شود اما فاقد یکی از این قواعد باشد ایقاع باطل است. بعد از فحص و جستجو در آراء و عقاید فقها و حقوقدانان، به این مهم دست یافتیم که در ایقاعات نیز همانند هر عمل حقوقی دیگر، باید قواعد عمومی رعایت گردد. قدر مسلم وجود اراده (قصد و رضا) اهلیت، در تمام ایقاعات ضروری است؛ اما قاعده معین بودن موضوع را می توان در ایقاعاتی که برمبنای مسامحه است (ابراء و اعراض)، نادیده گرفت. مشروعیت جهت نیز گرچه به لحاظ احراز، دشوار می نماید چرا که جهت نامشروع در ضمیر موقع پنهان می ماند، باوجود این در ایقاعات موثر است. مطابق قواعد فقهی چون اصاله اللزوم واصل صحت، درصورتی که ایقاعی تحقق یابد اما با یکی از قواعد پذیرفته شده در تضاد باشد، ایقاع انشاء شده اثر قانونی نخواهد داشت. تعهد یکطرفه به دلیل عدم پذیرش در فقه به صورت کامل در حقوق ایران مورد پذیرش قرار نگرفته است. اما در حقوق افغانستان به دلیل مصادیق موجود در فقه، مورد پذیرش واقع شده است. حاکمیت اراده هرچند در ایقاعات وجود دارد لکن اصل آزادی ایقاعات نظیر قراردادها ظهور و بروز ندارد و نمی توان قایل به اصل آزادی ایقاعات شد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف– تبیین مسیله
ب– هدف تحقیق
ج– سوال های تحقیق
د– فرضیه های تحقیق
ه– پیشینه و ضرورت
و– روش تحقیق و گردآوری
ز– مشکلات پژوهش
ح– سازمان دهی پژوهش
بخش اول: کلیات و ادبیات نظری تحقیق فصل اول: مفهوم شناسی
مبحث اول: قاعده و مفاهیم مشابه
گفتار اول: مفهوم قاعده
بند اول: مفهوم لغوی قاعده
بند دوم: مفهوم اصطلاحی قاعده و انواع آن
گفتار دوم: مفاهیم مشابه باقاعده
بند اول: تفاوت قاعده با ضابطه
بند دوم: تفاوت قاعده فقهی با قاعده اصولی
مبحث دوم: نظام حقوقی
گفتار اول: مفهوم نظام
گفتار دوم: مفهوم حقوق
بند اول: حقوق
بند دوم: نظام حقوقی
بند سوم: نظام حقوقی اسلام
فصل دوم: مفهوم ایقاع و معیارهای بازشناسی آن از عقد
مبحث اول: مفهوم عقد
گفتار اول: مفهوم لغوی عقد
گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی عقد
بند اول: مفهوم عقد در نظام حقوقی افغانستان
بند دوم: مفهوم عقد در نظام حقوقی ایران
مبحث دوم: مفهوم ایقاع
گفتار اول: مفهوم لغوی ایقاع
گفتار دوم: مفهوم اصطلاحی ایقاع
مبحث سوم: ارکان تعریفِ ایقاع و مصادیق آن
گفتار اول: ارکان تعریف ایقاع
بند اول: عمل ارادی
بند دوم: ترتب اثر دلخواه
بند سوم: انشاء حاوی قصد
بند چهارم: لزوم اعلام قصد انشایی
بند پنجم: انشاء اراده واحد
گفتار دوم: مصادیق مورد ترید در ایقاع
بند اول: جعاله
بند دوم: وصیت تملیکی
بند سوم: اذن در انتفاع
بند چهارم: ایجاب
بند پنجم: شرط تعهد به نفع شخص ثالث
مبحث چهارم: انواع ایقاع
گفتا اول: ایقاعات لازم و جایز
گفتار دوم: ایقاعات وابسته و ایقاعات غیر وابسته
گفتار سوم: ایقاعات فوری و ایقاعات غیر فوری ۵۰ گفتار چهارم: ایقاعات موجد حق و ایقاعات مسقط حق
گفتار پنجم: ایقاعات تشریفاتی و ایقاعات غیر تشریفاتی
گفتار ششم: ایقاع مالی و ایقاع غیرمالی
مبحث پنجم: تمیز ایقاع از عقود و معیار های آن
گفتار اول: معیارهای تشخیص ایقاع از عقد
بند اول: استقلال و وابستگی انشاء
بند دوم: کفایت انشاء واحد یا ضرورت تراضی در ایجاد اثر حقوقی
گفتار دوم: مبانی ایجاد اختلاف در تمیز ایقاع
بند اول: ایقاع قابل رد
بند دوم: عدم تعادل نقش ایجاب و قبول
بند سوم: اختلاط عقد و ایقاع در یک عمل حقوقی
مبحث ششم: تعهد یک طرفه و ایقاع
گفتار اول: پیشینه تعهد یک طرفه
گفتار دوم: ماهیت ایجاب و تعهد یک طرفه
بند اول: ماهیت و وضعیت اثر ایجاب
بند دوم: ماهیت و اثر تعهد یک طرفه در حقوق ایران
گفتار سوم: ادله موافقین و مخالفین تعهد یک طرفی در حقوق و فقه
بند اول: دلایل مخالفین تعهد یک طرفه
بند دوم: دلایل موافقین تعهد یک طرفه
گفتار سوم: اعتبار تعهد یک طرفی در حقوق افغانستان
بخش دوم: قواعد عمومی حاکم بر ایقاعات در مرحله تشکیل در دو نظام حقوقی ایران و افغانستان فصل اول: اصل حاکمیت اراده
مبحث اول: مفهوم اراده و تفاوت آن با اختیار
گفتار اول: مفهوم اراده
گفتار دوم: تفاوت اراده با اختیار
مبحث دوم: حاکمیت اراده
مبحث سوم: پیشینه اصل حاکمیت اراده
گفتار سوم: تاثیر حقوق قدیم روم و تعمیم فکر رضایی بودن اعمال حقوقی
مبحث چهارم: مبنای اصل حاکمیت اراده
گفتار اول: نظریه حقوق فردی یا اصالت فرد
بند اول: مبنای نظریه
بند دوم: نتایج نظریه
گفتار دوم: دیدگاه موافقین اصل حاکمیت اراده
گفتار سوم: دیدگاه مخالفین اصل حاکمیت اراده
بند اول: عدم امکان تصور فرد بدون اجتماع
بند دوم: عدم مقبولیت آزادی اراده به عنوان اساس عقد
مبحث پنجم: قلمرو اصل حاکمیت اراده در اعمال حقوقی ( عقد و ایقاع)
فصل دوم: قصد و رضا
مبحث اول: مفهوم قصد و رضا و تفکیک آن در ایقاعات
گفتار اول: مفهوم قصد، رضا و اختیار
گفتار دوم: تفکیک قصد و رضا
مبحث دوم: عیوب اراده در ایقاعات
گفتار اول: اکراه
بند اول: مفهوم اکراه
بند دوم: ارکان اکراه
بند سوم: انواع اکراه
بند چهارم: آثار ناشی از اکراه در ایقاعات
گفتار دوم: اشتباه
بند اول: مفهوم اشتباه
بند دوم: انواع اشتباه و آثار آن در ایقاع
بند سوم: فریب و آثار آن در ایقاع
بند چهارم: غبن و آثار آن در اعمال حقوقی( عقد و ایقاع)
فصل سوم: اهلیت در ایقاع
مبحث اول: اهلیت و انواع آن
گفتار اول: مفهوم اهلیت
بند اول: مفهوم لغوی اهلیت
بند دوم: مفهوم اصطلاحی اهلیت
گفتار دوم: انواع اهلیت
بند اول: اهلیت تمتع و انواع آن
بند دوم: اهلیت استیفاء و انواع آن
بند سوم: قواعد اهلیت در ایقاع
مبحث دوم: مراحل اهلیت در فقه و حقوق
گفتار اول: مرحله جنینی
گفتار دوم: مرحله عدم تمیز
بند اول: عدم صحت اقوال صغیر غیر ممیز
بند دوم: عدم اعتبار افعال صغیر غیر ممیز
بند سوم: عدم انتساب جرم به صغیر غیر ممیز
گفتار سوم: مرحله تمیز
بند اول: تصرفات صرفا نافع
بند دوم: تصرفاتی کاملا مضر
بند سوم: تصرفاتی که احتمال ضرر و منفعت در آن یکسان است
گفتار چهارم: مرحله بلوغ
گفتار پنجم: مرحله رشد
فصل چهارم: موضوع و سبب در اعمال حقوقی (عقد و ایقاع)
مبحث اول: موضوع در اعمال حقوقی ( عقد و ایقاع)
گفتار اول: موضوع در فقه
بند اول: تعریف موضوع در فقه
بند دوم: شروط محل در فقه
گفتار دوم: موضوع در حقوق
بند اول: تعریف موضوع ازنظر حقوقی
بند دوم: شرایط موضوع در حقوق
گفتار سوم: قواعد موضوع در ایقاع
مبحث دوم: سبب در اعمال حقوقی( عقد و ایقاع)
گفتار اول: مفهوم سبب و رابطه آن با تعهد
بند اول: مفهوم سبب و تفاوت با مفاهیم مشابه
بند دوم: رابطه سبب با تعهد
گفتار دوم: شرایط سبب نامشروع و طریقه اثبات آن
بند اول: شرایط سبب
بند دوم: طریقه اثبات سبب نامشروع
مبحث سوم: قواعد سبب در ایقاع
نتیجه گیری
بخش سوم: قواعد عمومی حاکم بر ایقاعات در مرحله اثرگذاری و انحلال درحقوق ایران وافغانستان فصل اول: قواعد عمومی حاکم بر ایقاعات در مرحله اثرگذاری
مبحث اول: اصل لزوم در اعمال حقوقی
گفتار اول: مفهوم و پیشینه اصل لزوم
بند اول: مفهوم اصل لزوم
بند دوم: پیشینه اصل لزوم
گفتار دوم: مستندات اصل لزوم در عقود و ایقاعات
بند اول: مستندات قرآنی و حدیثی اصل لزوم
بند دوم: مستندات حدیثی
بند سوم: بنای عقلا
بند چهارم: استصحاب
گفتار سوم: اصل لزوم در ایقاعات
مبحث دوم: اصل صحت در عقود و ایقاعات
گفتا اول: مفهوم اصل صحت و تفاوت آن با استصحاب
بند اول: اصل صحت
بند دوم: استصحاب
بند سوم: تعارض استصحاب با اصل صحت
گفتا دوم: تبیین اصل صحت و مبنای آن در ایقاعات
بند اول: اصل صحت به مفهوم جواز تکلیفی
بند دوم: مبنای اصل صحت در ایقاعات
گفتا سوم: جایگاه اصل صحت در ایقاعات
بند اول: اجرای اصل صحت در شبه حکمیه و موضوعیه
بند دوم: جایگاه اصل صحت در ایقاعات
گفتا چهارم: جایگاه اصل صحت ایقاعات در حقوق افغانستان
بند اول: اصل صحت در عقود
بند دوم: اصل صحت در ایقاعات
فصل دوم: قواعد عمومی حاکم بر ایقاعات در مرحله انحلال
مبحث اول: جایگاه انحلال در ایقاع
مبحث دوم: خیارات و جایگاه آن در ایقاعات
گفتار اول: بررسی جایگاه خیارات در ایقاع
بند اول: دلایل مخالفین جریان خیار در ایقاعات
بند دوم: ادله طرفداران جریان خیارات در ایقاعات
گفتار دوم: بررسی مصادیق خیارات در ایقاع
نتیجه گیری
جمع بندی و نتیجه گیری نهایی
منابع
الف منابع فارسی
ب منابع عربی
کلیدواژه ها
- ماهیت حقوقی
- ایقاع معلق
- ایقاع
- اصل آزادی ایقاعات