جایگاه قاعده اغتفار در حقوق خصوصی
جایگاه قاعده اغتفار در حقوق خصوصی عنوان رساله ای است که توسط علی اصغر گل محمدی، با راهنمایی علی تولایی و با مشاوره سیدجعفر هاشمی باجگانی در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد دفاع گردید.
 | |
| عنوان | جایگاه قاعده اغتفار در حقوق خصوصی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | علی اصغر گل محمدی |
| استاد راهنما | علی تولایی |
| استاد مشاور | سیدجعفر هاشمی باجگانی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد |
چکیده
قاعده اغتفار (یغتفر فی التوابع ما لایغتفر فی غیرها)، جزء قواعد فقهی کاربردی در حوزه حقوق خصوصی است که در بین فقیهان امامیه و اهل سنت به عنوان قاعده ای مشهور و مقبول مورد لحاظ واقع گردیده است. از این رو، ضروری است با مراجعه به منابع معتبر فقه امامیه و اهل سنت موارد استناد به قاعده استخراج و سپس بر اساس مبانی مقبول در فقه امامیه و حقوق ایران مورد تحلیل قرار گیرد. قاعده اغتفار که مبنای اصلی آن بنای عقلا می باشد، رابطه میان تابع (فرع) و متبوع (اصل) را تشریح می نماید، به این ترتیب که آن چه رعایت آن در متبوع الزامی است، ممکن است در تابع ضروری نباشد. قاعده اغتفار که می توان آن را یک اماره قانونی در نظر گرفت در حوزه حقوق خصوصی به ویژه مبحث قراردادها و شروط ضمن آنها دارای کارکردهای گوناگونی است. برای مثال از آنجا که رابطه شرط با عقد و یا ارتباط مبیع با توابع آن یا رابطه عقود تبعی با دین اصلی به صورت تابع و متبوع می باشد می–توان آن ها را مشمول قاعده اغتفار دانسته و برخی شرایط الزامی از جمله علم به موضوع، منجز بودن، موجود بودن و ... را در آن ها نادیده گرفت و در موارد شک و تردید نیز بر اساس قاعده عمل نموده و به مورد شک توجهی ننمود مگر این که خلاف آن توسط شارع مقدس یا قوانین موضوعه مورد تصریح قرار گرفته باشد.
ساختار و فهرست رساله
چکیده
مقدمه
فصل یکم: تبیین عمومی قاعده اغتفار
فصل یکم: مستندات و مفاد قاعده اغتفار
مبحث یکم: مستندات قاعده اغتفار
گفتار یکم: قاعده التابع تابع
بند یکم: مفهوم قاعده
بند دوم: مستندات قاعده
۱– سنت
۲– اجماع
۳– عقل
بند سوم: قواعد فرعی مستخرج از قاعده التابع تابع
۱– قاعده تسری حکم متبوع به تابع
۲– قاعده عدم تسری حکم متبوع به تابع در حالت استقلال
۳– قاعده زوال فرع در فرض سقوط اصل
۴– قاعده عدم تقدم تابع بر متبوع
۵– قاعده تبعیت جزء از کل
۶– قاعده مالکیت لوازم به تبعیت از اصل
۷– قاعده اغتفار
گفتار دوم: سنت
بند یکم: حدیث من باع نخلا . . .
۱– اشکال حدیث من باع نخلا . . .
۲– مفهوم حدیث من باع نخلا . . .
بند دوم: حدیث من باع عبدا . . .
۱– مفهوم حدیث من باع عبدا . . .
۲– سایر احادیث مرتبط با حدیث من باع عبدا . . .
گفتار سوم: اجماع
گفتار چهارم: عقل
گفتار پنجم: بنای عقلا
مبحث دوم: مفاد قاعده اغتفار
گفتار یکم: تبیین الفاظ و واژگان قاعده اغتفار
بند یکم: اشکال قاعده اغتفار
بند دوم: معنای کلمات مندرج در قاعده اغتفار
۱– تعریف تابع و اقسام آن
۲– تعریف متبوع (اصل)
۳– تعریف سایر واژگان قاعده اغتفار
گفتار دوم: مضمون حقوقی قاعده اغتفار
فصل دوم: ماهیت و قلمرو اعمال قاعده اغتفار در حقوق خصوصی ۵۰ مبحث یکم : قاعده اغتفار اصل عملی است یا فرض قانونی و یا اماره ۵۰ گفتار یکم: ماهیت و تفاوت اصل عملی، فرض قانونی و اماره ۵۰ بند یکم: ماهیت اصل عملی، فرض قانونی و اماره ۵۰ بند دوم: تفاوت اماره، اصل و فرض قانونی
گفتار دوم: اماره بودن قاعده اغتفار
مبحث دوم: گستره کاربرد قاعده اغتفار در حقوق خصوصی
فصل دوم: آثار قاعده اغتفار در حقوق خصوصی
بخش یکم: نقش قاعده اغتفار در شروط ضمن عقد
مبحث یکم: بررسی جایگاه قاعده اغتفاردر اقسام شروط ضمن عقد و شرایط صحت آنها
گفتار یکم: مفهوم شرط و اقسام آن
بند یکم: مفهوم و ماهیت شرط
بند دوم: اقسام شرط ضمن عقد و میزان تاثیر قاعده اغتفار در آنها
۱– شروط غیر مستقل
۱–۱– شروط قبل از عقد
۱–۲– شروط ضمن عقد
۱–۲–۱– شروط صریح
۱–۲–۲– شروط ضمنی
۱–۲–۲–۱– شروط ضمنی عرفی
۱–۲–۲–۲– شروط ضمنی ارتکازی
۱–۲–۲–۳– شروط ضمنی شرعی و قانونی
۲– شروط مستقل یا ابتدایی
۳– شروط بعد از عقد
بند سوم: رابطه میان عقد و شرط
گفتار دوم: اثر قاعده اغتفار در شرایط صحت شروط ضمن عقد
بند یکم: مقدور بودن شرط
بند دوم: سایغ بودن شرط
بند سوم: وجود غرض عقلایی در شرط
بند چهارم: خلاف مقتضای عقد نبودن شرط
بند پنجم: منجز بودن شرط
بند ششم: قصد و رضا
بند هفتم: اهلیت
بند هشتم: علم به موضوع شرط
بند نهم: مشروعیت جهت
مبحث دوم: تاثیر اعمال قاعده اغتفار در تسری شروط باطل در عقد
بخش دوم: نقش قاعده اغتفار در توابع عقود و عقود تبعی
مبحث یکم: ضوابط شرعی برای اغتفار ربا در توابع عقود مالی
گفتار یکم: تاثیر قاعده اغتفار در ربای تبعی
گفتار دوم: نظریات و ادله فقیهان اهل سنت جهت چشم پوشی از ربا در توابع عقود
گفتار سوم: نقد و بررسی نظریات فقیهان اهل تسنن
گفتار چهارم: نظریات فقیهان امامیه در مورد چشمپوشی از ربا در توابع عقود
گفتار پنجم: تاثیر قاعده اغتفار در وجه التزام قرادادی
بند یکم: ماهیت حقوقی وجه التزام
بند دوم: تبعی بودن شرط وجه التزام
مبحث دوم: تاثیر قاعده اغتفار در توابع مبیع
مبحث سوم: تاثیر قاعده اغتفار در توابع معدوم به تبع موجود
مبحث چهارم: تاثیر قاعده اغتفار در قراردادهایی غیر معوض مقرون به شرط عوض
مبحث پنجم: تاثیر قاعده اغتفار در عقود تبعی
گفتار یکم: تاثیر قاعده اغتفار در عقد ضمان
گفتار دوم: تاثیر قاعده اغتفار در عقد حواله
گفتار سوم: تاثیر قاعده اغتفار در عقد کفالت
گفتار چهارم: تاثیر قاعده اغتفار در عقد رهن
نتیجه
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- قاعده اغتفار
- تابع
- متبوع
- شروط ضمن عقد
- عقود تبعی
- ربای تبعی