جبران مالی خسارت معنوی در حقوق ایران قطر و کانادا مطالعه تطبیقی

جبران مالی خسارت معنوی در حقوق ایران قطر و کانادا مطالعه تطبیقی عنوان رساله ای است که توسط محمود البازی، با راهنمایی قاسم محمدی و با مشاوره منصور امینی و محمدعلی اردبیلی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

عنوان	جبران مالی خسارت معنوی در حقوق ایران قطر و کانادا مطالعه تطبیقی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	محمود البازی
استاد راهنما	قاسم محمدی
استاد مشاور	منصور امینی، محمدعلی اردبیلی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ضرر از منظری عام به دو گونه ضرر مادی و معنوی تقسیم می شود. به عنوان یک قاعده درباره خسارت مادی، چه در ارزیابی ضرر و چه در صدور حکم جبران توسط دادگاه، دشواری خاصی وجود ندارد؛ اما هنگام سخن درباره خسارت معنوی دشواری هایی پدید می آید. ضرر معنوی به صورت مادی قابل مشاهده نیست از این رو معیارهای مناسبی نیز برای ارزیابی آن وجود ندارد. مقدار درد و رنج، رسوایی، از دست دادن اعتبار و شهرت تجاری، جریحه دار شدن احساس و عواطف و دیگر مصادیق خسارت معنوی و همچنین میزان تاثیر آنها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این رساله به دنبال ارایه دیدگاهی یکپارچه و جامع از جبران مالی خسارت معنوی در نظام های حقوقی رایج در جهان، یعنی نظام حقوق مدنی، نظام کامن لا و حقوق اسلامی است که کشورهای ایران، قطر و کانادا برای این مطالعه کاربردی انتخاب شدند. برای این مطالعه روش توصیفی–تحلیلی انتخاب شده است. یافته های رساله نشان می دهد که کشورهای ایران و قطر با توجه به اوضاع و احوال زیان دیده ارزیابی خسارت معنوی را به قاضی واگذار کرده است اما در کامن لا کانادا ارزیابی خسارت معنوی با توجه به مکانیسم حد اکثر خسارت، رویکرد عملکردی، معیار عینی و معیار شخصی صورت می گیرد. در کانادا در خطاهای همراه با اعمال کینه توزی، دادگاه غرامت تنبیهی تعیین می کند ولی غرامت تنبیهی در حقوق قطر و کانادا جایگاهی ندارد. با توجه به کارکرد ثانویه مسیولیت مدنی یعنی بازدارندگی، به نظر می رسد دادگاه ها باید در موارد خطای عمدی و فاحش، شدت خطا را هنگام ارزیابی خسارت معنوی در نظر گیرند. همچنان زیان دیدگان ثانویه در صورت اثبات وقوع خسارت معنوی ناشی از فوت یا صدمه به زیان دیده اصلی می توانند خسارت شخصی خود را مطالبه نمایند به این نوع دعاوی خسارت بازتابی گفته می شود. در عین حال بازماندگان زیان دیده متوفی با توجه به نوع خسارت یا در صورتی مطالبه قبلی متوفی می توانند دعوای قایم مقامی را پیگیری یا ادامه نمایند.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب مقدمه

الف اهمیت موضوع

ب سوال اصلی تحقیق

ج سوال های فرعی تحقیق

د فرضیه اصلی

ه فرضیه های فرعی

و روش تحقیق

ز جدید بودن و نوآوری تحقیق

ح ضرورت انجام تحقیق

ط اهداف و کاربردهای تحقیق

ی سابقه مطالعات و تحقیقات پیشین

ک استفاده کنندگان مستقیم از نتیجه تحقیق

ل ساماندهی تحقیق

۱ شناخت خسارت معنوی

۱–۱ چیستی خسارت معنوی

۱–۱–۱ معنای خسارت معنوی

۱–۱–۲ پیشینه جبران مالی خسارت معنوی و وضعیت امروز آن

۱–۱–۲–۱ جایگاه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق کهن

۱–۱–۲–۱–۱ در قانون اور–نمو

۱–۱–۲–۱–۲ در الواح سومریان و قانون حمورابی

۱–۱–۲–۱–۳ در ایران باستان

۱–۱–۲–۲ جایگاه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق معاصر

۱–۱–۲–۲–۱ جایگاه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق ایران

۱–۱–۲–۲–۲ جایگاه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق قطر

۱–۱–۲–۲–۳ جایگاه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق کانادا

۱–۲ گونه های خسارت معنوی

۱–۲–۱ خسارت معنوی اشخاص حقیقی

۱–۲–۱–۱ خسارت معنوی ناشی از صدمات بدنی

۱–۲–۱–۱–۱ ماهیت خسارت بدنی

۱–۲–۱–۱–۲ مصادیق بارز خسارت معنوی ناشی از صدمات بدنی

۱–۲–۱–۱–۲–۱ درد و رنج جسمانی

۱–۲–۱–۱–۲–۲ ضرر وارده به بهره گیری از لذایذ زندگی

۱–۲–۱–۱–۲–۳ قطع یا کاهش امید به زندگی

۱–۲–۱–۱–۲–۴ خسارت وارده به طول عمر متعارف

۱–۲–۱–۲ خسارت روحی

۱–۲–۱–۲–۱ لطمه به عواطف و احساسات

۱–۲–۱–۲–۱–۱ افشا اسرار

۱–۲–۱–۲–۱–۲ وعده ازدواج

۱–۲–۱–۲–۱–۳ لطمه به آزادی

۱–۲–۱–۲–۱–۴ لطمه به حقوق معنوی پدید آورنده اثر "مالکیت ادبی– هنری"

۱–۲–۱–۲–۲ افترا

۱–۲–۱–۲–۲–۱ تعدی به شرف

۱–۲–۱–۲–۲–۲ تعدی به شهرت

۱–۲–۱–۲–۲–۳ تعدی به اعتبار

۱–۲–۱–۲–۲–۴ تعدی به کرامت

۱–۲–۱–۲–۳ خسارت معنوی از دست دادن حیوان یا مال

۱–۲–۱–۲–۳–۱ فقدان شی

۱–۲–۱–۲–۳–۲ فقدان حیوان

۱–۲–۲ خسارت معنوی اشخاص حقوقی

۱–۲–۲–۱ خسارت معنوی اشخاص حقوقی حقوق خصوصی

۱–۲–۲–۱–۱ شرکت های تجاری

۱–۲–۲–۱–۲ موسسات غیر تجاری

۱–۲–۲–۱–۳ موقوفات

۱–۲–۲–۲ خسارت معنوی اشخاص حقوقی حقوق عمومی

۱–۲–۲–۳ خسارت معنوی وارده بر دولت ها

۲ مبانی جبران مالی خسارت معنوی

۲–۱ امکان جبران خسارت معنوی

۲–۱–۱ مطالبه جبران مالی خسارت معنوی و ماهیت آن

۲–۱–۱–۱ مطالبه جبران مالی خسارت معنوی

۲–۱–۱–۲ ماهیت جبران مالی خسارت معنوی

۲–۱–۱–۲–۱ نظریه کیفر خاص

۲–۱–۱–۲–۱–۱ نظریه کیفر خاص در قوانین قدیم رم و فرانسه

۲–۱–۱–۲–۱–۲ دلایل کیفر خاص بودن خسارت معنوی

۲–۱–۱–۲–۱–۳ آثار کیفر خاص در احکام دادگاه ها

۲–۱–۱–۲–۲ نظریه ی جلب رضایت

۲–۱–۱–۲–۳ ماهیت جبران مالی خسارت معنوی در حقوق معاصر

۲–۱–۲ مطالبه جبران غیر مالی خسارت معنوی

۲–۱–۲–۱ جبران عینی یا اعاده وضعیت پیشین زیان دیده

۲–۱–۲–۲ جبران نمادین

۲–۱–۲–۳ عذرخواهی و انتشار احکام

۲–۲ ادله جبران مالی خسارت معنوی

۲–۲–۱ ادله نظری

۲–۲–۱–۱ نظریه ی تقصیر

۲–۲–۱–۲ نظریه خطر

۲–۲–۱–۳ نظریه ی تضمین حق

۲–۲–۲ مستندات حقوقی

۲–۲–۲–۱ مبانی جبران مالی خسارت معنوی در حقوق ایران

۲–۲–۲–۲ مبانی جبران مالی خسارت معنوی در حقوق قطر

۲–۲–۲–۳ مبانی جبران مالی خسارت معنوی در حقوق کانادا

۲–۲–۳ ادله فقهی

۲–۲–۳–۱ مبانی خسارت معنوی در فقه امامیه

۲–۲–۳–۱–۱ قاعده لا ضرر

۲–۲–۳–۱–۱–۱ شمول لفظ ضرر به خسارت معنوی

۲–۲–۳–۱–۱–۲ چگونگی لزوم جبران خسارت معنوی بر اساس قاعده لا ضرر

۲–۲–۳–۱–۲ قاعده نفی عسر و حرج و جبران خسارت معنوی

۲–۲–۳–۱–۳ بنای عقلا

۲–۲–۳–۲ مبانی خسارت معنوی در فقه اهل سنت

۲–۲–۳–۲–۱ موافقان جبران خسارت معنوی در فقه اهل سنت

۲–۲–۳–۲–۲ مخالفان جبران خسارت معنوی در فقه اهل سنت

۳ چگونگی جبران مالی خسارت معنوی

۳–۱ ضابطه تعیین میزان خسارت معنوی

۳–۱–۱ ضابطه ارزیابی خسارت معنوی در حقوق مدنی

۳–۱–۱–۱ خسارت منطقی و قابل قبول

۳–۱–۱–۲ برابری مقدار جبران با خسارت

۳–۱–۱–۳ در نظر گرفتن اوضاع و احوال

۳–۱–۱–۳–۱ اوضاع و احوال شخصی زیان دیده

۳–۱–۱–۳–۲ اوضاع و احوال شخصی زیان زننده

۳–۱–۱–۳–۳ میزان شدت خطا

۳–۱–۱–۳–۳–۱ دیدگاه جبران منصفانه خسارت

۳–۱–۱–۳–۳–۲ دیدگاه جبران کامل خسارت

۳–۱–۲ ضابطه تعیین میزان خسارت معنوی در حقوق کانادا

۳–۱–۲–۱ حد اکثر جبران خسارت معنوی

۳–۱–۲–۲ خسارت عادلانه و منطقی

۳–۱–۲–۳ انتقاد و استثنایات

۳–۲ روش های جبران مالی خسارت معنوی

۳–۲–۱ پرداخت نقدی

۳–۲–۲ غرامت تنبیهی

۳–۲–۳ خسارت معنوی مازاد بر دیه

۳–۲–۳–۱ دلایل مخالفین خسارت معنوی مازاد بر دیه

۳–۲–۳–۲ دلایل موافقین خسارت معنوی ما زاد بر دیه

۴ جبران مالی خسارت معنوی شخص ثالث

۴–۱ خسارت بازتابی بازماندگان

۴–۱–۱ خسارت معنوی قربانی ثانویه در قطر و ایران

۴–۱–۱–۱ خسارت بازتابی ناشی از فوت دیگری

۴–۱–۱–۲ خسارت بازتابی ناشی از جراحت دیگری

۴–۱–۲ خسارت معنوی بازتابی در حقوق کانادا

۴–۱–۳ شرایط خسارت بازتابی

۴–۱–۳–۱ بیماری روانی قابل تشخیص

۴–۱–۳–۲ قابلیت پیش بینی خسارت

۴–۱–۳–۳ قرابت

۴–۱–۳–۳–۱ اثبات رابطه ی قوی و مستحکم بین قربانی اولیه و ثانویه

۴–۱–۳–۳–۱–۱ ناجی به عنوان قربانی ثانویه

۴–۱–۳–۳–۱–۲ قربانی ثانویه به عنوان نجات دهنده

۴–۱–۳–۳–۱–۳ قربانی اولیه به عنوان قربانی ثانویه

۴–۱–۳–۳–۲ قرابت زمانی و مکانی

۴–۱–۳–۳–۳ شناسایی افراد مستحق خسارت بازتابی در حقوق ایران و قطر

۴–۲ خسارت معنوی قایم مقامی

۴–۲–۱ عدم انتقال حق مطالبه خسارت معنوی به بازماندگان

۴–۲–۱–۱ امکان انتقال مشروط

۴–۲–۱–۲ امکان مطلق انتقال حق مطالبه خسارت معنوی به بازماندگان

۴–۲–۲ دعوای قایم مقامی در حقوق کانادا

۴–۲–۲–۱ اساس ادعا

۴–۲–۲–۲ از دست رفتن امید به زندگی

نتیجه گیری

پیشنهادها

فهرست منابع

کلیدواژه ها

• جبران مالی خسارت معنوی
• خسارت بازتابی
• کیفر خاص
• دیه
• غرامت تنبیهی
• دعوای قایم مقامی