حدود استقلال شخصیت حقوقی شرکت تابعه از شرکت مادر و آثار مترتب برآن با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا

حدود استقلال شخصیت حقوقی شرکت تابعه از شرکت مادر و آثار مترتب برآن با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا عنوان رساله ای است که توسط سیدمحمد موسوی، با راهنمایی غلام نبی فیضی چکاب و با مشاوره مجید بنایی اسکویی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

عنوان	حدود استقلال شخصیت حقوقی شرکت تابعه از شرکت مادر و آثار مترتب برآن با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	سیدمحمد موسوی
استاد راهنما	غلام نبی فیضی چکاب
استاد مشاور	مجید بنایی اسکویی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

بحث شرکت مادر و شرکت های تابعه آن، به سبب جایگاه ویژه آن ها در زمینه ی تجارت بین الملل، همواره از موضوعات چالش برانگیز محافل حقوقی بوده است. در اغلب نظام های حقوقی پیشرفته، این دو شرکت بعد از تشکیل دارای شخصیت حقوقی جداگانه می باشند. یکی از آثار مهم شناسایی شخصیت حقوقی، دارا شدن حقوق و تعهدات جداگانه برای شخص حقوقی مستقل از اعضای خود است. این ویژگی که اهلیت شخص حقوقی نیز خوانده می شود، اثر مهم و اساسی پذیرش نهاد شخصیت حقوقی محسوب می شود. لذا در حقوق ایران مانند حقوق آمریکا، شرکت های تجاری دارای شخصیت مستقل حقوقی هستند و همین شخصیت مستقل حقوقی باعث می شود که هنگامی این شرکت ها در مجموعه ای بنام شرکت مادر و شرکت های تابعه آن، شروع به فعالیت می کنند؛ سوالاتی در رابطه با حدود استقلال شخصیت حقوقی این دو شرکت و مبانی مسیولیت آن به ذهن متبادر کند. نتایج تحقیق نشان دهنده این است که در حقوق آمریکا، برای تبیین حدود استقلال شخصیت حقوقی شرکت تابعه از شرکت مادر، نظریه وجود واحد و نظریه وجود مستقل را مطرح کرده اند که استثنایات این اصل، نظریه ی نفوذ در پوشش شخصیت حقوقی و قاعده اصیل واقعی می باشند. ولی در حقوق ایران با وجود عدم تصریح قانونی در مورد حدود و استثنایات این اصل، نظریه استقلال نسبی شخصیت حقوقی را می توان مطرح نمود که استثناهای آن، قاعده منع سوء استفاده از حق، نظریه نمایندگی(قسمت اخیر ماده ۱۹۶ قانون مدنی)، قاعده من له الغنم فعلیه الغرم، قاعده تسبیب و موارد دیگری است که در طول تحقیق بدان خواهیم پرداخت. در ادامه با بهره گیری از نمونه مورد مطالعه یعنی حقوق آمریکا، پاسخ کامل تری به این سوالات و آثار مترتب بر حدود این استقلال خواهیم داد.

ساختار و فهرست رساله

طرح نامه ۱–بیان مسیله.............................................................................................................................................................................۱ ۲–سوالات تحقیق......................................................................................................................................................................۸ الف) سوال اصلی..............................................................................................................................................................................................................................۹ ب) سوالات فرعی............................................................................................................................................................................................................................۹ ۳– فرضیه های تحقیق..........................................................................................................................................................۱۰ الف) فرضیه اصلی..........................................................................................................................................................................................................................۱۱ ب) فرضیه های فرعی...................................................................................................................................................................................................................۱۱ ۴–سوابق و پیشینه تحقیق...................................................................................................................................................۱۱ ۵–اهداف تحقیق.....................................................................................................................................................................۱۱ الف) هدف اصلی.............................................................................................................................................................................................................................۱۱ ب) اهداف فرعی............................................................................................................................................................................................................................۱۱ ۶–جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق...............................................................................................................................۱۲ ۷–روش تحقیق......................................................................................................................................................................۱۳ ۸–ساختار تحقیق..................................................................................................................................................................۱۳ مقدمه.................................................................................................................................................................۱۴ بخش اول: شناسایی شرکت مادر و شرکت تابعه و قواعد حقوقی حاکم بر آن...........................۱۹ فصل اول) شناسایی شرکت مادر و شرکت تابعه.......................................................................................۲۰ مبحث اول) مفاهیم...................................................................................................................................................................۲۰ گفتار اول) مفهوم شرکت مادر....................................................................................................................................................................................۲۱ بند اول) مفهوم شرکت مادر در حقوق آمریکا...............................................................................................................................................................................................................................۲۲ بند دوم) مفهوم شرکت مادر در حقوق ایران...............................................................................................................................................................................................................................۲۳ گفتار دوم) مفهوم شرکت تابعه.................................................................................................................................................................................۲۴ بند اول) مفهوم شرکت تابعه در حقوق آمریکا...............................................................................................................................................................................................................................۲۴ بند دوم) مفهوم شرکت تابعه در حقوق ایران........................................................................................................................................................................۲۵ گفتار سوم) مقایسه شرکت مادر و شرکت تابعه با عناوین مشابه.......................................................................................................................۲۵ بند اول) مقایسه شرکت تابعه با سایر مفاهیم مشابه.....................................................................................................................................................۲۵ الف) شعبه......................................................................................................................................................................................................................................................................۲۶ ب) نمایندگی................................................................................................................................................................................................................................................................۲۸ بند دوم) مقایسه شرکت مادر با سایر مفاهیم مشابه.....................................................................................................................................................۳۰ الف) شرکت های سرمایه گذاری...............................................................................................................................................................................................................................۳۱ ب) جوینت ونچر...........................................................................................................................................................................................................................................................۳۲ ج) شرکت مادر تخصصی............................................................................................................................................................................................................................................۳۴ د) کنسرسیوم................................................................................................................................................................................................................................................................۳۶ ه) گروه اقتصادی با منافع مشترک.........................................................................................................................................................................................................................۳۹ مبحث دوم) تاریخچه تشکیل شرکت مادر و شرکت تابعه.................................................................................................۴۲ گفتار اول) سیر تاریخی تشکیل شرکت مادر و تابعه از منظر حقوق آمریکا...................................................................................................۴۲ گفتار دوم) سیر تاریخی تشکیل شرکت مادر و تابعه در حقوق ایران...............................................................................................................۴۴ مبحث سوم) ویژگی و انواع شرکت های مادر......................................................................................................................۴۹ گفتار اول) ویژگی های شرکت مادر.........................................................................................................................................................................۴۹ بند اول) فناوری گسترده و منحصر به فرد..............................................................................................................................................................................................................۴۹ بند دوم ) مدیریت استراتژیک شرکت های زیرمجموعه........................................................................................................................................................................................۵۰ بند سوم ) ارزش آفرینی و رقابت برای کل شرکت.................................................................................................................................................................................................۵۱ بند چهارم ) مرکز اداره و فعالیت..............................................................................................................................................................................................................................۵۲ بند پنجم) سهامدار حرفه ای شرکت تابعه و انتخاب هییت مدیره آن...............................................................................................................................................................۵۳ گفتار دوم ) انواع شرکت های مادر در حقوق آمریکا و ایران............................................................................................................................

بند اول) انواع شرکت مادر در حقوق آمریکا........................................................................................................................................................................۵۵ الف) شرکت مادر سرمایه گذار..................................................................................................................................................................................................................................۵۶ ب) شرکت مادر عملیاتی............................................................................................................................................................................................................................................۵۷ بند دوم) انواع شرکت مادر در حقوق ایران.........................................................................................................................................................................۵۸ الف) شرکت مادر تخصصی( دولتی).........................................................................................................................................................................................................................۵۹ ب) شرکت مادر خصوصی( غیردولتی)....................................................................................................................................................................................................................۶۰ فصل دوم) علل تشکیل و قواعد حقوقی حاکم بر شرکت های مادر و تابعه ..........................................۶۲ مبحث اول) علل تشکیل شرکت های مادر و تابعه و ساختار حقوقی آن .............................................................۶۲ گفتار اول) علل تشکیل شرکت های مادر و تابعه...................................................................................................................................................۶۳ بند اول) تکمیل زنجیره تولید....................................................................................................................................................................................................................................۶۳ بند دوم) کاهش تصدی گری دولت و کمک به آن................................................................................................................................................................................................۶۴ بند سوم) نیاز اقتصادی و تجاری و بهینه سازی تولید...........................................................................................................................................................................................۶۵ بند چهارم) مدیریت واحد شرکت های تحت پوشش...........................................................................................................................................................................................۶۶ گفتار دوم) ساختار حقوقی شرکت مادر.................................................................................................................................................................۶۷ مبحث دوم) قواعد حاکم بر رابطه بین شرکت های مادر و تابعه.............................................................................۶۹ گفتار اول)رابطه تبعی بین شرکت مادر و شرکت تابعه.........................................................................................................................................۶۹ بند اول) از طریق قرارداد کنترل................................................................................................................................................................................................................................۷۰ بند دوم) از طریق مالکیت سهام.................................................................................................................................................................................................................................۷۱ بند سوم) از طریق مدیریت.........................................................................................................................................................................................................................................۷۲ گفتار دوم) رابطه حقوقی مدیران شرکت تابعه با شرکت مادر..............................................................................................................................۷۳ بند اول) نظریه وکالت.................................................................................................................................................................................................................................................۷۳ بند دوم) نظریه نمایندگی قانونی...............................................................................................................................................................................................................................۷۴ بند سوم) نظریه رکنیت...............................................................................................................................................................................................................................................۷۵ مبحث سوم) کنترل شرکت های تابعه توسط شرکت مادر در حقوق آمریکا........................................................۷۶ گفتار اول) مفهوم کنترل شرکت تابعه توسط شرکت مادر در حقوق آمریکا ...............................................................................................۷۶ گفتار دوم) شرایط و معیارهای شناسایی کنترل شرکت تابعه توسط شرکت مادر در حقوق آمریکا........................................................۷۶ بند اول) شرایط احراز کنترل شرکت تابعه توسط شرکت مادر در حقوق آمریکا.......................................................................................................................................۷۹ الف) کنترل شدید شرکت تابعه توسط شرکت مادر.........................................................................................................................................................................................۸۰ ب) سوء استفاده شرکت مادر از وضعیت کنترلی خویش...............................................................................................................................................................................۸۱ ج) رابطه سببیت بین فعل شرکت مادر و خسارت وارده.................................................................................................................................................................................۸۲ بند دوم) معیارهای شناسایی کنترل شرکت تابعه توسط شرکت مادر در حقوق آمریکا.........................................................................................................................۸۳ الف) عدم رعایت مقررات قانونی و شکلی مربوط به شرکت تابعه..................................................................................................................................................................۸۴ ب) فقدان سرمایه کافی برای شرکت تابعه........................................................................................................................................................................................................۸۵ ج) در هم آمیختن دارایی های شریک( شرکت مادر) و شرکت تابعه.........................................................................................................................................................۸۶ بخش دوم: حدود، مبانی نظری و آثار استقلال شخصیت حقوقی................................................۸۷ فصل اول) استقلال شخصیت حقوقی و مبانی نظری مسیولیت شرکت مادر........................................۸۷ مبحث اول) حدود استقلال شخصیت حقوقی شرکت تابعه از شرکت مادر............................................................۸۷ گفتار اول: از منظر حقوق آمریکا...............................................................................................................................................................................۸۸ بند اول: دکترین حقوقی............................................................................................................................................................................................................................................۸۸ الف: نظریه وجود واحد................................................................................................................................................................................................................................................۸۸ ب: نظریه وجود مستقل...............................................................................................................................................................................................................................................۹۰ بند دوم: رویه قضایی.................................................................................................................................................................................................................................................

گفتار دوم: از منظر حقوق ایران.................................................................................................................................................................................۹۳ بند اول: نظریه عدم استقلال شخصیت حقوقی...................................................................................................................................................................................................

بند دوم: نظریه استقلال شخصیت حقوقی..............................................................................................................................................................................................................۹۶ گفتار سوم: نظریه مختار.............................................................................................................................................................................................۹۷ بند اول: نظریه استقلال نسبی شخصیت حقوقی..................................................................................................................................................................................................۹۸ بند دوم: دلایل پذیرش نظریه استقلال نسبی شخصیت حقوقی....................................................................................................................................................................۱۰۱ مبحث دوم) مبانی نظری مسیولیت شرکت مادر در قبال شرکت تابعه.....................................................................۱۰۳ گفتار اول: از منظر حقوق آمریکا.....................................................................................................................................................................

کلیدواژه ها

• شخصیت حقوقی
• نفوذ در پوشش شخصیت حقوقی
• شرکت مادر
• شرکت تابعه
• اصیل واقعی