فلسفه حقوق شرکت های سهامی
فلسفه حقوق شرکت های سهامی عنوان رساله ای است که توسط امید عبدالهیان، با راهنمایی محسن نجفی خواه و با مشاوره بهزاد پورسید و فرزین دهدار در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | فلسفه حقوق شرکت های سهامی |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | امید عبدالهیان |
| استاد راهنما | محسن نجفی خواه |
| استاد مشاور | بهزاد پورسید، فرزین دهدار |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی |
چکیده
در قوانین حاکم بر شرکت های سهامی، قانون گذار بیشتر به تمهید مقررات لازم برای اداره روزانه شرکت های سهامی نظر داشته و چارچوب نظری کارآمد برای ایفای نقش مطلوب شرکت های سهامی در اقتصاد و اجتماع مورد توجه قرار نگرفته است. مطالعه کامن لا نشان می دهد که برخلاف نظام حقوقی ایران، بنیادهای نظری متعددی برای حقوق شرکت های سهامی با توجه به مقتضیات زمان توسعه یافته و بر قوانین و رویه قضایی تاثیر گذاشته است. در این مطالعه، بنیادهای نظری عمده و اصلی حقوق شرکت های سهامی در کامن لا استخراج و از طریق مطالعه تطبیقی با نظام حقوقی ایران بررسی شده است. نظریات مذکور را می توان به دو دسته کلی شامل نظریه های عمومی و نظریه های مکمل حقوق شرکت های سهامی تقسیم و ارتباط آنها را با یکدیگر بیان نمود. بررسی حقوق شرکت های سهامی در ایران نشان می دهد که همزمان آثار بنیادهای نظری قراردادی، امتیاز و واقعی بودن شخص حقوقی و مفاهیم و نظریه های مرتبط با آنها بدون تعیین حدود اصل و استثنا قابل مشاهده است. البته رویه مرجع ثبت شرکت ها، رویه قضایی و نظریه های مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه، تمایل بیشتر به نظریه امتیاز را نشان می دهد. بسیاری از چالش های پیش روی فعالیت شرکت های سهامی نیز نتیجه همین رویکرد است. در تبیین وضعیت مطلوب، بنا کردن حقوق شرکت های سهامی بر بنیاد نظریه قراردادی و تعیین حدود و استثناها با مراجعه به نظریه امتیاز پیشنهاد گردیده است.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف: تبیین موضوع
۱– مفهوم فلسفه حقوق شرکت های سهامی
۲– محدود شدن مطالعه به شرکت های سهامی
۳– مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران با کامن لا
۴– تاثیرپذیری حقوق شرکتها از سایر علوم اجتماعی
ب: لزوم مطالعات فلسفی درباره حقوق شرکت های سهامی
پ: پیشینه
ت: پرسش های پژوهش
ث: نوآوری، هدف و کاربرد پژوهش
ج روش تحقیق
چ: چالش ها و تنگناها
ح طرح رساله
بخش نخست: نظریه امتیاز جلوه ای از مکتب اثبات گرایی حقوقی
فصل نخست: مفهوم، آثار و تاریخچه نظریه امتیاز
مبحث نخست: مفهوم و آثار نظریه امتیاز
مبحث دوم: ماهیت و موضوع امتیاز در نظریه امتیاز
مبحث سوم: رویکردهای مختلف در نظریه امتیاز
مبحث چهارم: هدف حقوق شرکت ها در نظریه امتیاز
مبحث پنجم: تاریخچه نظریه امتیاز
مبحث ششم: نقدهای وارد بر نظریه امتیاز
فصل دوم: تاثیر نظریه امتیاز بر حقوق شرکت های سهامی
مبحث نخست: ضرورت ثبت شرکت
مبحث دوم: توصیف شخصیت حقوقی شرکت
مبحث سوم: اصل امری بودن قوانین حاکم بر شرکت های سهامی
مبحث چهارم: نظریه خروج از حدود اختیارات قانونی
گفتار نخست: افول تدریجی نظریه خروج از حدود اختیارات قانونی در انگلستان
بند نخست: منع خروج از حدود اختیارات قانونی با تعیین ضمانت اجرای بطلان ۵۰ بند دوم: حمایت از شخص ثالث با حسن نیت و پیش بینی اماره قانونی
بند سوم: اجازه انشای نامحدود و گسترده موضوع شرکت و توسعه دایره حمایت از شخص ثالث با حسن نیت
بند چهارم: معافیت شرکت ها از درج موضوع شرکت
گفتار دوم: افول تدریجی نظریه خروج از حدود اختیارات قانونی در آمریکا
گفتار سوم: نظریه خروج از حدود اختیارات قانونی در ایران
بند نخست: تکلیف به درج موضوع شرکت در اسناد شرکت و شرایط آن
بند دوم: خروج هیات مدیره از حدود اختیارات قانونی
بند چهارم: مقاومت لایحه جدید تجارت در برابر تغییر
الف: لایحه جدید تجارت ۱۳۸۴ مصوب هیات وزیران
ب: لایحه جدید تجارت ۱۳۹۶ مصوب کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی
مبحث پنجم: برخورداری شرکت های تجاری از حق های اساسی
گفتار نخست: مفهوم حق های اساسی و تفاوت آن با مفاهیم مشابه
گفتار دوم: برخورداری شرکت های تجاری از حق های اساسی در حقوق آمریکا
گفتار سوم: برخورداری شرکت های تجاری از حق های اساسی در حقوق ایران
مبحث هفتم: فعالیت شعبه و نمایندگی شرکت های خارجی
مبحث هشتم: توجیه نظری شرکت های دولتی
فصل سوم: رویکرد حقوق شرکت های سهامی ایران به نظریه امتیاز
مبحث نخست: کاربرد لفظ امتیاز در تاریخچه قانون گذاری
گفتار نخست: تشکیل شرکت بدون نیاز به تصویب مجلس شورای ملی یا اجازه خاص شاهنشاهی
گفتار دوم: کاربرد لفظ امتیاز در قوانین
مبحث دوم: جایگاه کنونی نظریه امتیاز
گفتار نخست: گرایش به نظریه امتیاز در قوانین، مقررات، طرح ها و لوایح
گفتار دوم: گرایش به نظریه امتیاز در رویههای اجرایی
گفتار سوم: گرایش رویه قضایی به نظریه امتیاز
گفتار چهارم: گرایش به نظریه امتیاز در دکترین حقوقی
مبحث سوم: نقد جایگاه کنونی نظریه امتیاز
بخش دوم: نظریه وجود واقعی شخص حقوقی و سایر مبانی نظری شخصیت حقوقی در حقوق شرکت های سهامی
فصل نخست: مبانی نظری تبیین شخص حقوقی در کامن لا
مبحث اول: نظریه فرضی بودن شخص حقوقی
مبحث دوم: نظریه تجمعی یا انبوهه یا شناسایی شرکت به عنوان مجموعه اشخاص تشکیل دهنده آن
مبحث سوم: نظریه وجود واقعی یا طبیعی شخص حقوقی
مبحث چهارم: مخالفان و منتقدان نظریات راجع به شخص حقوقی
گفتار نخست: مخالفان شخصیت حقوقی شرکت
گفتار دوم: منتقدان نظریات مربوط به شخصیت حقوقی شرکت
مبحث پنجم: نظریه اعتباری بودن شخص حقوقی
مبحث ششم: نظریه سازمانی
فصل دوم: تاثیر مبانی نظری شخص حقوقی بر تحولات حقوق شرکت های سهامی
مبحث نخست: نظریه عبور از شخصیت حقوقی شرکت
مبحث دوم: مسیولیت اجتماعی شرکت
مبحث سوم: مسیولیت کیفری شرکت
مبحث چهارم: برخورداری شرکت از حق های اساسی از دیدگاه مبانی نظری شخصی حقوقی
مبحث پنجم: دایره ذینفعان شرکت
مبحث ششم: شرکت تک عضوی
فصل سوم: رویکرد حقوق شرکت های سهامی ایران به نظریات راجع به شخص حقوقی
مبحث نخست: پیچیدگی نظریه شخصیت حقوقی در حقوق ایران و دلایل آن
گفتار اول: پیچیدگی نظریه شخصیت حقوقی در نظام حقوقی ایران
گفتار دوم: دلایل پیچیدگی نظریه شخصیت حقوقی در نظام حقوقی ایران
مبحث دوم: نظریه منتخب
گفتار اول: معیارها و ضوابط موثر در ترجیح یکی از مبانی نظری حاکم بر شخصیت حقوقی شرکت های تجاری
بند اول: نبود نظریه عمومی در مورد شخصیت حقوقی در همه حوزه های حقوق
۱ تفکیک میان حقوق عمومی و حقوق خصوصی
۲ تفکیک میان حقوق مدنی و حقوق تجارت
بند دوم: توجه به پیوند عمیق میان حقوق شرکت ها و اقتصاد
بند سوم: توجه به اقتضایات و ویژگی های خاص حقوق تجارت
بند چهارم: توجه به هدف حقوق در حقوق شرکت های سهامی
گفتار دوم: نظریه منتخب برای تبیین مبنای نظری شخصیت حقوقی شرکت سهامی
بخش سوم: مبانی نظری حاکم بر تعدیل رابطه مالکیت و کنترل
فصل نخست: عوامل موثر بر توسعه مبانی نظری حاکم بر رابطه هیات مدیره، مدیران عامل، سهامداران و ذینفعان
مبحث نخست: ساختار سلسله مراتبی شرکت های سهامی
مبحث دوم: جدایی مالکیت از کنترل
فصل دوم: مدیریتگرایی و افزایش کنترل مدیران عامل در شرکت های سهامی
مبحث نخست: مفهوم نظریه
مبحث دوم: تاریخچه نظریه
فصل سوم: نظریه نمایندگی
مبحث نخست: مفهوم نظریه نمایندگی
مبحث دوم: تاریخچه نظریه نمایندگی
مبحث سوم: انتقادات نظریه نمایندگی
فصل چهارم: دموکراسی صنعتی
مبحث نخست: مفهوم نظریه دموکراسی صنعتی
مبحث دوم: تاریخچه نظریه دموکراسی صنعتی
فصل پنجم: حاکمیت شرکتی
مبحث نخست: اختلاف در تعاریف حاکمیت شرکتی
مبحث دوم: تاریخچه حاکمیت شرکتی
مبحث سوم: حاکمیت شرکتی در بریتانیا، آمریکا، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و ایران
گفتار نخست: حاکمیت شرکتی در بریتانیا
گفتار دوم: حاکمیت شرکتی در ایالات متحده
گفتار سوم: حاکمیت شرکتی در سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و گروه
۲۳۶ گفتار چهارم: حاکمیت شرکتی در ایران
بند نخست: نظام حاکمیت شرکتی در لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت
بند دوم: نظام حاکمیت شرکتی در بازارهای سرمایه، پول و بیمه
مبحث چهارم: وجوه اشتراک و افتراق نظام های حاکمیت شرکتی
گفتار نخست: وجوه اشتراک نظام های حاکمیت شرکتی
گفتار دوم: وجوه افتراق نظام های حاکمیت شرکتی
بخش چهارم: نظریه قراردادی متاثر از رویکرد حقوقواقتصاد و جلوه ای از برخی عناصر طبیعتگرایی
فصل نخست: مفهوم، آثار و تاریخچه نظریه قراردادی
مبحث نخست: مفهوم و آثار نظریه قراردادی در کامنلا
مبحث دوم: تاریخچه نظریه قراردادی
فصل دوم: تاثیر نظریه قراردادی بر حقوق شرکت های سهامی
مبحث نخست: هدف حقوق شرکتها
مبحث دوم: اولویت سهامداران
مبحث سوم: نزدیک شدن حقوق شرکتها به نظم خصوصی
مبحث چهارم: تقویت ارتباط میان حقوق شرکت ها و حقوق قراردادها
مبحث پنجم: نامحصور بودن نوع شرکت
مبحث ششم: جایگاه شخصیت حقوقی شرکت
گفتار نخست: پذیرش یا عدم پذیرش شخصیت حقوقی برای شرکت سهامی
گفتار دوم: ایجاد شخصیت حقوقی در نظریه قراردادی
گفتار دوم: مبنای نظری شخصیت حقوقی در نظریه قراردادی
مبحث هفتم: اصل تکمیلی بودن قوانین حاکم بر شرکتهای سهامی
مبحث هشتم: توجیه مسیولیت محدود در نظریه قراردادی
مبحث نهم: رابطه مدیران (هیات مدیره) با شرکت و سهامداران
مبحث دهم: خلاقیت در تنظیم قراردادهای شرکت و توسعه حقوق شرکتها
مبحث یازدهم: نقش قراردادهای استاندارد
مبحث دوازدهم: تغییر رویکرد از مقررات گذاری به مقررات زدایی
فصل سوم: رویکرد حقوق شرکت های سهامی ایران به نظریه قراردادی
مبحث نخست: جایگاه کنونی نظریه قراردادی
گفتار اول: روابط خارج از حجاب شخصیت حقوقی
گفتار دوم: روابط درون حجاب شخصیت حقوقی
مبحث دوم: محدودیت های کاربرد نظریه قراردادی در حقوق شرکت های سهامی ایران
گفتار اول: عدم انطباق کامل مفهوم قرارداد در نظریه قراردادی با مفهوم آن در عرف خاص حقوقی
گفتار دوم: سایر محدودیت ها و انتقادات
بند اول: چالش توصیف دقیق واقعیت ها
بند دوم: عدم توفیق در افزایش خلاقیت در تنظیم اساسنامه شرکت ها
بند سوم: چالش وجود قوانین امری
بند چهارم: مبنای مشروعیت فرض شخص حقوقی
نتیجه گیری و پیشنهادها
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- شرکت سهامی
- نظریه امتیاز
- نظریه قراردادی
- شخص حقوقی
- حاکمیت شرکتی
- فلسفه حقوق شرکت ها