قاعده ضمان ید

مستند روایی قاعده ضمان ید، جمله مشهوری از پیامبر اسلام (ص) است که فرموده‌اند: «علی الید ما اخذت حتی تودیه» که علی‌رغم وجود ضعف سندی، به لحاظ شهرت این ضعف مورد جبران قرارگرفته است. کلمه «اخذت» فعل مؤنث مجازی است و فاعلش در حدیث مذکور «ید» است، ولی آشکار است که منظور، اخذ حقیقی با دست نیست، بلکه مراد، استیلا و سلطه بر مال است.» طبق قاعده مزبور تصرف و استیلا بر مال غیر سبب ضمان مستولی است یعنی علاوه بر تکلیف به بازگرداندن عین مال در زمان بقاء آن، ضامن هرگونه تلف، نقص و خسارات وارده بر آن مال خواهد بود. ضمن این‌که مشهور فقها شمول قاعده مزبور را بر منافع مستوفات و غیرمستوفات جاری دانسته‌اند.