ماهیت احکام و آثار اوراق مرابحه
ماهیت احکام و آثار اوراق مرابحه عنوان پایان نامه ای است که توسط حسن علی پور، با راهنمایی ابراهیم عبدی پور فرد و با مشاوره محمد صالحی مازندرانی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه قم دفاع گردید.
 | |
| عنوان | ماهیت احکام و آثار اوراق مرابحه |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | حسن علی پور |
| استاد راهنما | ابراهیم عبدی پور فرد |
| استاد مشاور | محمد صالحی مازندرانی |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۲ |
| دانشگاه | دانشگاه قم |
چکیده
صکوک از جمله ابزارهای مالی جدید بازارهای اسلامی هستند که به علت فقدان معیارهای اسلامی در اوراق قرضه، به منصه ظهور رسیده اند. یکی از انواع صکوک، صکوک مرابحه است که با ابتنای خود بر بیع مرابحه توانسته است در میان اوراق جدید جایگاه ویژه–ایی پیدا کند. با توجه به اینکه صکوک ابزارهای نو ظهوری در اقتصاد کشورهای اسلامی هستند، نیازمند تحلیل های فقهی حقوقی درخور خود نیز می باشند. پژوهش پیش رو در پی تبیین دقیق ماهیت فقهی، حقوقی این اوراق و سازگاری ساختار این اوراق با فقه امامیه و حقوق ایران می باشد. در این خصوص ابتدایا دو پرسش اساسی مطرح می شود، اول آنکه مبنای فقهی این اوراق چیست؟ و آیا این اوراق صرفا راهی برای فرار از ربا نیست، که به ظاهر صورتی شرعی به خود یافته؟ دومین سوال اساسی که با آن مواجه هستیم این است که: ماهیت معامله این اوراق خصوصا در بازار ثانویه چیست؟ پس از بحث و نقل احادیث و روایات مختلف مشخص گردید که بیع مرابحه ؛ اساس و بنیان تشکیل این اوراق است. لذا شبهات مطروحه در این خصوص از جمله قرض ربوی، بیع صرف ربوی و... مورد کنکاش واقع شد و به همگی پاسخ داده شد. معاملات این اوراق در بازار ثانویه اساسا مبتنی بر بیع دین و بیع کلی مشاع می باشد. لذا ضرورتا به بررسی دین و مفهوم آن در حقوق غربی و اسلامی پرداخته شد، که با تحقیق و تحلیل مباحث مشخص گردید در حقوق اسلامی از ابتدای تاسیس تا کنون از دین به عنوان یکی از اقسام اموال یاد می شده، اما در حقوق غربی دین را به عنوان یک رابطه حقوقی (بین متعهد و متعهدله) انگاشته اند. به همین دلیل بیع دین مسیله ی پیچیده ایی در حقوق اسلامی نبوده است. و در حقوق اسلامی و حقوق موضوعه با وجود اختلاف نظرهای موجود بیع دین پذیرفته شده است.
ساختار و فهرست پایان نامه
عنوان صفحه
مقدمه ۱
۱– موضوع تحقیق ۱
۲– پرسشها و فرضیه های تحقیق ۳
۳– اهداف و کاربرد تحقیق ۵
۴– پیشینه تحقیق ۵
۵– اهمیت و نوآوری تحقیق ۶
۶– مشکلات و تنگناهای تحقیق ۶
۷– فصلبندی و شیوه تحقیق ۷
فصل نخست :
کلیات
فصل نخست: کلیات ۸
گفتار اول: مفاهیم ۹
بند اول: مرابحه و اوراق مرابحه ۹
الف: مرابحه در لغت ۹
ب: مرابحه در اصطلاح فقه ۱۰
ج: مرابحه در قوانین ۱۱
د: تعریف اصطلاحی اوراق مرابحه ۱۲
بند دوم: صکوک ۱۲
الف: تعریف لغوی صکوک ۱۲
ب: تعریف اصطلاحی صکوک ۱۳
ج: صکوک در احادیث و ادبیات تجاری اسلام ۱۴
بند سوم: بازارهای اوراق بهادار ۱۶
الف: بازار اولیه ۱۶
ب: بازار ثانویه ۱۶
گفتار دوم: تاریخچه، اقسام و ویژگیهای اوراق مالی اسلامی(صکوک) ۱۸
بند اول: تاریخچه اوراق مالی اسلامی ۱۸
بند دوم: اقسام و ویژگیهای کلی و مشترک اوراق مالی اسلامی(صکوک) ۲۰
الف: اقسام اوراق مالی اسلامی(صکوک) از جهت انتفاعی بودن ۲۰
ب: اقسام اوراق مالی اسلامی(صکوک) از جهت کاربرد در بازار سرمایه ۲۲
ج: ویژگیهای اوراق بهادار اسلامی: ۲۴
گفتار سوم: انواع اوراق مرابحه ۲۸
بند اول: اوراق مرابحه جهت تامین مالی ۲۸
بند دوم: اوراق مرابحه جهت تامین نقدینگی ۲۹
بند سوم: اوراق مرابحه جهت تشکیل سرمایه شرکت های تجاری ۳۰
بند چهارم: اوراق مرابحه رهنی ۳۱
فصل دوم:
تحلیل فقهی و حقوقی ماهیت اوراق مرابحه و معاملات راجع به آنها
فصل دوم: تحلیل فقهی و حقوقی ماهیت اوراق مرابحه و معاملات راجع به آنها ۳۴
گفتار اول: تحلیل فقهی و حقوقی ماهیت اوراق مرابحه و معاملات راجع به آنها در مرحله انتشار و عرضه اولیه ۳۵
بند اول: فرایند انتشار و عرضه اولیه اوراق مرابحه و تحلیل حقوقی روابط ناشی از آن ۳۵
بند دوم: تحلیل ماهیت اوراق مرابحه در قالب بیع مرابحه ۳۹
الف: انواع بیع مرابحه و الزامات آن ۴۰
۱– انواع بیع مرابحه ۴۰
۱– ۱مرابحه بسیط ۴۰
۱– ۲مرابحه مرکب ۴۱
۲– الزامات بیع مرابحه ۴۳
ب: بررسی فقهی بیع مرابحه ۴۴
ج: بررسی شبهات و مصادیق مشکوک بیع مرابحه ۴۷
۱– شبهه ربوی بودن بیع مرابحه ۴۸
۱–۱ حیله قرض ربوی ۴۸
۱– ۲بیع صرف ربوی ۴۹
۱– ۳سلف و زیادت ۵۱
۲– شبهه بیع ما لیس عندک ۵۷
د: تبیین ماهیت اوراق مرابحه نوع دوم وسوم در قالب رابطه حقوقی بیع مرابحه ۵۹
ه: تبیین ماهیت اوراق مرابحه نوع دوم در قالب بیع العینه ۶۰
گفتار دوم: تحلیل فقهی وحقوقی معاملات اوراق مرابحه در بازار ثانویه ۶۳
بند اول: تحلیل واگذاری ثانوی اوراق مرابحه در قالب بیع کلی مشاع ۶۳
بند دوم: تحلیل واگذاری ثانوی اوراق در قالب بیع دین ۶۴
الف: بیع دین ۶۵
۱– مفهوم دین و تعهد در حقوق نوشته و حقوق اسلامی ۶۶
۲– اعتبار بیع دین در فقه امامیه ۶۸
۳– اعتبار بیع دین در فقع عامه ۷۰
ب: شرایط فروش و معامله اوراق مرابحه در بازار ثانوی ۷۲
فصل سوم:
شرایط، احکام و آثار اوراق مرابحه
فصل سوم: شرایط، احکام و آثار اوراق مرابحه ۷۵
گفتار اول: شرایط و ارکان اوراق مرابحه ۷۶
بند اول: شرایط انتشار اوراق مرابحه ۷۶
الف: اشخاص مجاز به انتشار ۷۷
۱– شرکتهای سهامی و تعاونی ۷۷
۲– شرکت دولتی ۷۹
۲– شهرداریها، موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی ۷۹
ب: شرایط دارایی موضوع اوراق مرابحه ۸۱
۱– شرایط عمومی ۸۱
۱–۱ موجود بودن ۸۲
۱–۲ امکان واگذاری به غیر ۸۳
۲– شرایط اختصاصی ۸۴
۲–
ایجاد نقدینگی ۸۴
۲–
بیمه مال تا زمان انتقال به بانی ۸۴
۲–
تعیین عمر اقتصادی مال ۸۵
۲– ۴دارای حد نصاب ارزش مالی ۸۵
۲–
سایر شرایط اختصاصی ۸۵
بند دوم: ارکان اوراق مرابحه ۸۶
گفتار سوم: احکام اوراق مرابحه ۸۹
بند اول: حق مالی بودن ۸۹
بند دوم: نمایانگر سهم مشاع دارنده در دارایی پایه ۹۰
بند سوم: قابلیت انتقال ۹۱
بند چهارم: با نام بودن ۹۲
بند پنجم: قابلیت توقیف ۹۳
بند ششم: تضمینی بودن ۹۵
گفتار سوم: آثار اوراق مرابحه ۹۶
بند اول: آثار قرارداد مرابحه ۹۶
بند دوم: حقوق و تکالیف دارندگان اوراق مرابحه ۹۹
الف: حقوق دارندگان اوراق مرابحه ۹۹
۱– حق مالکیت اوراق ۹۹
۲– استحقاق دارندگان اوراق نسبت به سود ۱۰۰
۳– حق دریافت اصل وجه اوراق ۱۰۵
۴– حق انتقال اوراق به غیر ۱۰۶
۵– حق اقامه دعوا توسط دارندگان ۱۰۸
ب: تکالیف دارندگان اوراق مرابحه ۱۱۴
۱– تکلیف به پرداخت تمام وجه اوراق ۱۱۴
۲– تکلیف به انتقال دارایی خود ۱۱۵
۳– تکلیف به بیان درست قیمت راس المال ۱۱۵
۴– تکلیف به تسلیم مبیع ۱۱۶
بند سوم: حقوق و تکالیف سایر اطراف اوراق مرابحه ۱۱۷
الف: حقوق و تکالیف بانک عامل یا شرکت تامین سرمایه ۱۱۷
ب: حقوق و تکالیف موسسه اعتبارسنجی ۱۲۱
ج: حقوق و تکالیف موسسه امین ۱۲۳
د: حقوق و تکالیف ضامن ۱۲۵
نتیجه گیری ۱۳۰
پیشنهادها ۱۳۳
فهرست منابع ۱۳۴
۱– فارسی ۱۳۴
الف– کتب ۱۳۴
ب– پایان نامه ها ۱۳۷
ج: مقالات و جزوات ۱۳۸
۲– منابع عربی ۱۴۰
۳– منابع خارجی و تارنماها ۱۴۴
کلیدواژه ها
- صکوک
- بیع دین
- اوراق مرابحه
- بازار اولیه
- مرابحه
- ماهیت
- فقه جعفری
- صکوک (ابزارهای مالی اسلامی)
- حقوق موضوعه
- حقوق اسلامی
- اوراق قرضه
- احکام