مبانی و آثار عدالت توزیعی در نظام مسیولیت مدنی

مبانی و آثار عدالت توزیعی در نظام مسیولیت مدنی عنوان رساله ای است که توسط امیر زهیری، با راهنمایی مجید سربازیان اسفندآباد و با مشاوره محمد علی خورسندیان و هادی صادقی اول در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شیراز دفاع گردید.

عنوان	مبانی و آثار عدالت توزیعی در نظام مسیولیت مدنی
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	امیر زهیری
استاد راهنما	مجید سربازیان اسفندآباد
استاد مشاور	محمد علی خورسندیان، هادی صادقی اول
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه شیراز

چکیده

در طول ادوار مختلف، مسیوولیت مدنی مبتنی بر نظریه های متفاوتی بوده که هر کدام روش خاصی را برای جبران خسارت پیشنهاد می دهند. از قرن بیستم به بعد نظریه ای در حوزه فلسفه مطرح گردید که در آن حوزه نتایج اثربخشی داشته است . لذا می توان از این نظریه در جبران خسارات وارده در حوزه مسیوولیت مدنی استفاده نمود، که تحت عنوان عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی از آن یاد می شود. عدالت توزیعی بر این فرض استوار است که جامعه ای که براساس عدالت گسترش کرده است، تمام دارایی ها، فرصت ها و درآمدها باید به طور مساوی تقسیم گردد مگر اینکه بی عدالتی در تقسیم آنها به سود اشخاصی است که از منافع حاضر در اجتماع سود کمتری داشته اند. در مسیوولیت مدنی نیز نباید تنها واردکننده خسارت را مسیول جبران همه آن دانست بلکه باید این خسارت علاوه بر مسببین، به جامعه نیز که دولت به عنوان نماینده آن می باشد، سرشکن شود. پژوهش حاضر که به روش توصیفی – تحلیلی و با هدف عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی نگارش یافته به این نتیجه می رسد که: در حقوق ایران، عدالت توزیعی مبنای اصلی مسیولیت مدنی نبوده و استثنایی است بر اصل عدالت اصلاحی می باشد، که در مسیوولیت مدنی بسیار محدود بوده و تنها در چند مصداق نظیر مسیوولیت مدنی دولت در برخی از موارد، همچون بیمه اجباری ، مسیوولیت عاقله، مسیوولیت بیت المال، ایجاد صندوق های جبران خسارات بدنی و نظایر اینها پیش بینی شده است در حالی که نگاهی به قوانین کشورهای دیگر نشان می دهد که توزیع خسارت که هدف اصلی اعمال رویکرد عدالت توزیعی می باشد در جبران خسارات وارده می تواند نتایج موثری به دنبال داشته باشد. بعضا ضرر وارده به میزانی سنگین است که جبران آن از توان زیان زننده خارج است. برای همین منظور در حقوق نوین، اندیشه روبه گسترش در جبران خسارت، بحث عدالت توزیعی است. بر مبنای عدالت توزیعی، در چنین مواردی، زیان بر دوش افراد متعدد سرشکن و خسارت به صورت جمعی جبران شود و یا اینکه دولت با پیش بینی صندوق ها یا بیمه های اجباری، این نقش را بر عهده می گیرد هر چند برخی از مصادیق خسارات از طریق این نوع عدالت توزیعی که استثنا است قابل جبران نمی باشد.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه ۱– طرح بحث و اهمیت موضوع

۲– سابقه علمی تحقیق

۳– اهداف تحقیق

۴– سوالات تحقیق

۵– فرضیات تحقیق

۶– روش تحقیق

۷– ساختار تحقیق

فصل اول : مفهوم و اهداف مسیوولیت مدنی و عدالت توزیعی ۱–۱– مفهوم و اهداف عدالت توزیعی ۱–۱–۱– مفهوم و تعریف عدالت و بیان دیدگاه های مطروحه

۱–۱–۲– مفهوم عدالت توزیعی

۳–۱–۱– اهداف عدالت توزیعی

۴–۱–۱– نظریه های عدالت توزیعی

۲–۱– مفهوم و اهداف مسیوولیت مدنی ۱–۲–۱– مفهوم مسیوولیت مدنی

۱–۲–۲– اهداف مسیوولیت مدنی

فصل دوم : آثار عدالت توزیعی در مبانی و مصادیق مسیوولیت مدنی ۲–۱– نسبت سنجی عدالت توزیعی با مبانی مسیوولیت مدنی ۲–۱–۱– عدالت توزیعی و نظریه تقصیر و نظریه های مرتبط با آن

۲–۱–۲– عدالت توزیعی و نظریه خطر

۲–۱–۳– عدالت توزیعی و نظریه تضمین حق

۲–۲– مصداق یابی عدالت توزیعی در حقوق ایران ۲–۲–۱– عاقله

۲–۲–۲– بیمه اجباری مسیوولیت مدنی دارندگان وسایط نقلیه موتوری

۲–۲–۳– بیت المال

فصل سوم : آثار عدالت توزیعی در تحقق اهداف مسیوولیت مدنی ۳–۱– دلایل و چگونگی تاثیرگذاری عدالت توزیعی در مسیولیت مدنی ۳–۱–۱– فعالیت های گروهی و تقسیم مستقیم خطرها

۳–۱–۲– کم رنگ شدن نقش وارد کننده ی زیان در دعوای مسیوولیت مدنی

۳–۱–۳– اعمال عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

۳–۱–۴– افول مسیوولیت فردی و تقسیم خطرها

۳–۲– ناکامی مسیوولیت مدنی در تحقق عدالت توزیعی ۳–۲–۱– آثار ناگوار نظام سرمایه داری برای مسیوولیت مدنی

۳–۲–۲– ناکامی مسیوولیت مدنی در جبران خسارت زیان دیدگان

۳–۲–۳– ناکامی مسیوولیت مدنی در تامین ایمنی شهروندان

۳–۲–۴– نظام های جایگزین مسیوولیت مدنی

فصل چهارم : موضع فقه اسلام در قبال اجرای عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی در بخش احکام و قواعد سنتی ضمان قهری ۴–۱– قاعده لاضرر و عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی ۴–۱–۱ مستندات قاعده و مفاد آن

۴–۱–۲ جایگاه مفهوم شناسی ضرر در رابطه با عدالت توزیعی

۴–۱–۳ نتایج قاعده لاضرر نسبت به اندیشه عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

۴–۲– موجبات ضمان قهری ۴–۲–۱ قاعده اتلاف و عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

۴–۲–۲ قاعده تسبیب و عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

۴–۲–۳ قاعده غرور و عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

۴–۲–۴ قاعده علی الید و عدالت توزیعی در مسیوولیت مدنی

نتیجه گیری

پیشنهادات

منابع و ماخذ

کلیدواژه ها

• عدالت توزیعی
• عدالت اصلاحی
• بیمه اجباری
• مسیوولیت مدنی
• توزیع
• خسارت