مبانی و شرایط و آثار تصمیمات مراجع خاص اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان
مبانی و شرایط و آثار تصمیمات مراجع خاص اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان عنوان رساله ای است که توسط عبدالسعید بدیعی خرسند، با راهنمایی فرهاد پروین و با مشاوره خیراله هرمزی و شعبان حق پرست در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | مبانی و شرایط و آثار تصمیمات مراجع خاص اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | عبدالسعید بدیعی خرسند |
| استاد راهنما | فرهاد پروین |
| استاد مشاور | خیراله هرمزی، شعبان حق پرست |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
چکیده
کشورهای ایران و لبنان، دارای اقلیت های متعدد قومی و مذهبی می باشند و در طول تاریخ، به اشکال مختلفی حقوق اقلیت های خود را تامین و تضمین نموده اند. چالش اصلی این رساله بررسی یکی از حقوق اقلیت های دینی درزمینه استقلال در اعمال احوال شخصیه و امور حسبی، مطابق مذهب ایشان است. در این راستا قواعد حاکم بر مراجع خاص اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان موردبررسی قرارگرفته و جایگاه، شرایط، صلاحیت ها، تشکیلات، آیین دادرسی و اجرای احکام آن ها با یکدیگر موردبررسی قرار خواهد گرفت. در انتهای این رساله مشخص خواهد شد، ازآنجایی که اکثریت جمعیت ایران و لبنان مسلمان می باشند، حقوق حاکم بر این دو کشور برخاسته از مبانی اسلامی و قوانین موضوعه است. این بهره مندی دارای مبانی نظری و عملی است، لزوم احترام به احوال شخصیه سایر ادیان در اسلام مبنای نظری مراجع خاص اقلیت ها است. ضرورت های عملی در عدم تناسب برای اجرای حقوق خاص اقلیت های دینی توسط دادگستری عمومی باعث ایجاد مراجع اختصاصی شده است. در حقوق لبنان اصل ۱۹ قانون اساسی و در حقوق ایران اصل ۱۳ قانون اساسی مبنای اصلی شناسایی حقوق اقلیت های دینی است که در هر دو کشور توسط تکمیل شده اند. در حقوق ایران، شرایط مراجع خاص اقلیت ها توسط خود ادیان مذکور بر اساس آموزه های دینی و از میان افراد دینی آن ها تعیین می گردد. در حقوق لبنان نیز آیین نامه خاصی در مورد شیوه شکل گیری این مراجع به تصویب وزارت دادگستری رسیده است، همچنین طوایف دینی لبنان دارای آیین دادرسی خاص خود هستند که جزو قوانین موضوعه آن کشور است که فقدان چنین آیین دادرسی خاصی (که جزیی از حقوق موضوعه باشد) در حقوق ایران محسوس است. در حقوق لبنان آیین دادرسی مزبور بیشتر مبتنی بر آیین دادرسی مدنی فرانسه است، درحالی که در حقوق ایران قواعد موجود توسط پیروان ادیان مزبور تهیه شده است. احکام و تصمیمات مراجع خاص اقلیت های دینی در حقوق ایران باید از سوی محاکم دادگستری مورد تنفیذ قرار گیرد و سپس اجرا شود و مرجع تجدیدنظر این تصمیمات نیز محاکم تجدیدنظر دادگستری هستند و در حقوق لبنان بر اساس آیین دادرسی مصوب، مرحله بدوی و تجدیدنظر توسط خود اقلیت ها رسیدگی می شود و حکم صادره مورداجرا قرار می گیرد و نیازی به تنفیذ دادگاه های عمومی نیست.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه:...................................................................................................................................................................................
الف: بیان مسیله
ب: سوال های تحقیق
ج: فرضیه های تحقیق
د: پیشینه تحقیق
ه: اهداف تحقیق
و: روش تحقیق
ز: سازمان دهی تحقیق
بخش اول:............................................................................................................................................................................
تبیین مفاهیم و تاریخچه.................................................................................................................................................
گفتار اول: تعریف اقلیت های دینی و اقسام آن ها و احوال شخصیه در حقوق ایران و لبنان..............................
بند اول: تعریف اقلیت های دینی......................................................................................................................................
جزء اول: تفاوت دین و مذهب
جزء دوم: تعریف اقلیت دینی
الف: واژه اقلیت دینی در حقوق
۱– اقلیت در اسناد بین المللی
۲– اقلیت دینی در قانون اساس جمهوری اسلامی ایران
ب: نسبت اصطلاح اقلیت دینی با اصطلاحات مرتبط در فقه اسلام
۱– کافران کتابی( اهل کتاب )
۲– کافران غیر کتابی (حربی)
۳– کافران ذمی
۴– کافران معاهد (مستامن)
بند دوم: اقسام اقلیت های دینی در ایران و لبنان.....................................................................................................
جزء اول: اقلیت های دینی رسمی
الف: اقلیت های دینی رسمی در حقوق ایران
۱– زرتشتیان
۲– مسیحیان
۳– یهودیان
ب: طوایف دینی رسمی در حقوق لبنان
۱– طوایف مسیحی
۲– طوایف اسلامی
۳– طایفه یهودی
۴– شیوه به رسمیت شناختن اقلیت های دینی
جزء دوم: اقلیت های دینی غیررسمی
الف: اقلیت های دینی غیررسمی در حقوق ایران
۱– صابیین
۲– سایر ادیان غیررسمی
ب: طوایف دینی غیررسمی در حقوق لبنان
بند سوم: تعریف احوال شخصیه و امور حسبی..........................................................................................................
جزء اول: تعریف احوال شخصیه
جزء دوم: تعریف امور حسبی
گفتار دوم: سیر تاریخی اقلیت های دینی و تشکیل مراجع اختصاصی آن ها.......................................................
بند اول: سیر تاریخی پیدایش اقلیت های دینی در ایران و لبنان..........................................................................
جزء اول: سیر تاریخی پیدایش اقلیت های دینی در ایران
الف: اقلیت های دینی ازمیان رفته
۱– مهرپرستی
۲– مانویان
۳– مزدکیان
ب: شکل گیری و تطور اقلیت های دینی موجود
۱– زرتشتیان
۲– یهودیان
۳– مسیحیان
جزء دوم: سیر تاریخی پیدایش طوایف دینی در لبنان
الف: دوران امپراتوری روم
ب: عهد عثمانی
بند سوم: قیمومیت و نظارت دولت فرانسه
د: دوران معاصر
بند دوم: سیر تاریخی تشکیل مراجع اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان.................................................
جزء اول: سیر تاریخی تشکیل مراجع اقلیت های دینی در ایران
الف: در دوران باستان
۱– هخامنشیان
۲– اشکانیان
۳– ساسانیان ۵۰ ۳–۱– دادگاه های اختصاصی ۵۰ ۳–۱–۱– دادگاه دینی ۵۰ ۳–۲–۱– دادگاه نظامی
۳–۲– دادگاه های عمومی (عرفی)
۳–۲–۱– دادگاه های بخش (شهر)
۳–۲–۲– دادگاه های شهرستان (مرکز)
ب: دوران اسلام
ج: دوران جدید قانون گذاری
جزء دوم: سیر تاریخی تشکیل مراجع طوایف دینی در لبنان
الف: مراجع قانون گذاری در طوایف اسلامی
ب: مراجع قانون گذاری در طایفه های غیر اسلامی
نتیجه بخش اول:
بخش دوم:..........................................................................................................................................................................
مبانی مراجع خاص اقلیت های دینی............................................................................................................................
گفتار اول:..........................................................................................................................................................................
نظریه موافقین و مخالفین تشکیل مراجع اختصاصی اقلیت های دینی در ایران و لبنان..................................
بند اول: نظریه مخالفین تشکیل مراجع اختصاصی اقلیت های دینی در ایران و لبنان
جزء اول: استناد به اصل وحدت نظام حقوقی در قوانین
جزء دوم: استناد به اصل وحدت نظام حقوقی در رویه قضایی
بند دوم: نظریه موافقین تشکیل مراجع اختصاصی اقلیت های دینی در ایران و لبنان......................................
جزء اول: جواز انحراف از اصل وحدت نظام حقوقی
الف: جواز انحراف از اصل وحدت نظام حقوقی در حقوق ایران
ب: جواز انحراف از اصل وحدت نظام حقوقی در حقوق لبنان
جزء دوم: تامین مناسب حقوق قضایی اهل کتاب
الف: تامین مناسب حقوق قضایی اهل کتاب در حقوق ایران
ب: تامین مناسب حقوق قضایی اهل کتاب در حقوق لبنان
گفتار دوم: مبانی صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی........................................................................
بند اول: مبانی حقوق بشری صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی....................................................
جزء اول: کرامت انسانی و نفی تبعیض
الف: کرامت انسانی
ب: نفی تبعیض
جزء دوم: آزادی عقیده و عدالت
الف: آزادی عقیده
ب: عدالت
جزء سوم: هم زیستی مسالمت آمیز ادیان
جزء چهارم: اصل استقلال قضایی اقلیت ها و ابعاد آن
الف: تعریف اصل استقلال قضایی اقلیت ها
۱– استقلال قضایی در حقوق ایران
۲– استقلال قضایی اقلیت ها در حقوق لبنان
ب: ابعاد استقلال قضایی اقلیت ها
۱– استقلال قضایی در بعد حقوق شکلی
۲– استقلال قضایی در بعد حقوق ماهوی
بند دوم: بررسی مبانی فقهی صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی
جزء اول: صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی در قرآن
جزء دوم: صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی در سنت (قاعده الزام و التزام)
الف: قاعده الزام
۱– مبانی فقهی قاعده الزام
۱–۱– آیات قرآن
۲–۱– سیره عقلاییه و متشرعه
۳–۱– روایات
۲– تشکیل مراجع خاص اقلیت ها بر مبنای قاعده الزام
ب: قاعده التزام
۱– مفهوم قاعده التزام
۲– نتایج قاعده التزام
ج: صلاحیت محاکم اسلامی بر مبنای قاعده الزام و التزام
۱– حق مراجعه به محاکم اسلامی یا اجبار به دادخواهی
۲– صلاحیت اجباری یا اختیاری محاکم اسلامی
۲–۱– دعوای دو نفر کتابی ذمی
۲–۲– دعوای دو نفر اهل کتاب مستامن
۲–۳– دعوای دو نفر کتابی غیر مستامن
۲–۴– دعوای دو نفر غیر کتابی مستامن
۲–۵– دعوای دو نفر غیر کتابی غیر مستامن (حربی)
۲–۶– دعوای افراد مختلف الادیان
۲–۷– دعوای گروه های معاهد و غیر متعهد
جزء سوم: صلاحیت قضایی مراجع خاص اقلیت های دینی در سیره عقلا
نتیجه بخش دوم:
بخش سوم:......................................................................................................................................................................
جایگاه، شرایط و آیین دادرسی..................................................................................................................................
مراجع خاص اقلیت های دینی......................................................................................................................................
گفتار اول:........................................................................................................................................................................
جایگاه و شرایط مراجع خاص اقلیت های دینی ایران و لبنان..............................................................................
بند اول: جایگاه و صلاحیت قانونی مراجع قضایی اقلیت های دینی ایران و لبنان..........................................
جزء اول: جایگاه مراجع اقلیت های دینی در تشکیلات قضایی ایران و لبنان
الف: جایگاه مراجع اقلیت های دینی در تشکیلات قضایی ایران
۱– دیدگاه های موجود
۲– نظریه منتخب
ب: جایگاه مراجع اقلیت های دینی در تشکیلات قضایی در حقوق لبنان
جزء دوم: صلاحیت قانونی مراجع اقلیت های دینی در حقوق ایران و لبنان
الف: صلاحیت قانونی مراجع اقلیت های دینی در حقوق ایران
۱– صلاحیت ها در امور غیر ترافعی
۲– صلاحیت ها در امور ترافعی
ب: صلاحیت قانونی مراجع اقلیت های دینی در حقوق لبنان
جزء سوم: صلاحیت در خصوص افراد مختلف المذهب
الف: در حقوق ایران
ب: در حقوق لبنان
۱– تنازع خارجی
۲– اختلاف داخلی بین قوانین طایفه ها
۲–۱– ازدواج بین طوایف متفاوت
۲–۲– تبدیل مذهب یا دین یکی از زوجین
۲–۳– تبدیل دین و مذهب باهم توسط زوجین
۲–۴– تاثیر تبدیل دین یا مذهب بر اولاد صغیر زوجین
بند دوم: شرایط مراجع خاص اقلیت های دینی.....................................................................................................
جزء اول: شرایط مراجع خاص اقلیت های دینی در ایران
الف: شرایط ترکیب محاکم
۱– مراجع خاص اقلیت های دینی زرتشتی
۲– مراجع خاص اقلیت های دینی مسیحی
۱–۲– مسیحیان گریگوری
۲–۲– مسیحیان شرق آشور
ب: مراجع انتصاب و عزل قضات
۱– مراجع خاص اقلیت های دینی زرتشتی
۲– مراجع خاص اقلیت های دینی مسیحی
۱–۲– گریگوری
۲–۲– شرق آشور
۲–۳– مراجع خاص اقلیت های دینی یهودی
ج: شرایط و صلاحیت
۱– مراجع خاص اقلیت های دینی زرتشتی
۲– مراجع خاص اقلیت های دینی مسیحی
جزء دوم: شرایط مراجع خاص طوایف دینی لبنان
الف: اقلیت های دینی مسیحی
ب: اقلیت های دینی یهودی
گفتار دوم:......................................................................................................................................................................
آیین دادرسی مراجع خاص اقلیت های دینی...........................................................................................................
بند اول: شیوه رسیدگی در مراجع خاص اقلیت های دینی..................................................................................
جزء اول: شیوه رسیدگی و مراجع خاص زرتشت
جزء دوم: شیوه رسیدگی و مراجع خاص کلیمیان
جزء سوم: شیوه رسیدگی و شرایط مراجع خاص مسیحیت
بند دوم: دادرسی بدوی در مراجع خاص طوایف دینی لبنان..............................................................................
جزء اول: طرح دعوا..................................................
جزء دوم: صدور حکم................
بخش چهارم:...................................................................................................................................................................
آثار احکام مراجع خاص...............................................................................................................................................
اقلیت های دینی و اجرای آن.......................................................................................................................................
گفتار اول:........................................................................................................................................................................
آثار احکام مراجع خاص اقلیت های دینی و قابلیت شکایت از آن.......................................................................
بند اول: آثار احکام مراجع خاص اقلیت های دینی، تنفیذ و نظارت بر آن........................................................
جزء اول: آثار آرای مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: قدرت اثباتی و اجرایی
ب: فراغ دادرس
ج: اعتبار امر قضاوت شده
جزء دوم: تنفیذ آرای مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: شیوه تنفیذ آرای مراجع خاص اقلیت های دینی
ب: غیر تشریفاتی بودن تنفیذ
بند دوم: قابلیت شکایت احکام مراجع خاص اقلیت های دینی
جزء اول: تجدیدنظر از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: تجدیدنظر از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی در ایران
ب: تجدیدنظر از احکام مراجع خاص طوایف دینی در لبنان
جزء دوم: واخواهی از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: واخواهی از احکام مراجع خاص طوایف دینی در لبنان
ب: واخواهی از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی در ایران
جزء سوم: فرجام از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: فرجام از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی در ایران
ب: فرجام از احکام مراجع خاص طوایف دینی در لبنان
جزء چهارم: اعاده از احکام مراجع خاص اقلیت های دینی
الف: اعاده نسبت به احکام مراجع خاص اقلیت های دینی در ایران
ب: اعاده نسبت به احکام مراجع خاص طوایف دینی در لبنان
گفتار دوم:......................................................................................................................................................................
اجرای احکام مراجع خاص اقلیت های دینی...........................................................................................................
بند اول: اجرای احکام داخلی مراجع خاص اقلیت های دینی..............................................................................
بند دوم: اجرای احکام خارجی اقلیت های دینی......................................................................................................
نتیجه بخش چهارم:
نتیجه گیری و پیشنهاد ها...........................................................................................................................................
الف: نتایج......................................................................................................................................
ب: پیشنهاد ها...............................................................................................................................
آیین نامه اجرایی (پیشنهادی).....................................................................................................................................
فهرست منابع:................................................................................................................................................................
الف: منابع فارسی
اول: کتاب ها
دوم: مقاله ها
ب: منابع عربی
ج: منابع انگلیسی
پیوست ها:.......................................................................................................................................................................
پیوست نخست: مصاحبه با اعضای مراجع اقلیت های دینی
الف: کشیش بانیا سرگیس (اسقف مسیحی آشوری)
ب: مصاحبه با اسقف بنیامین (شرق آشور)
ج: مصاحبه با موبد خورشیدیان (زرتشتی)
د: اسقف سیبوه سرکیسیان (ارمنی گریگوری)
پیوست دوم: آرای محاکم دادگستری در مورد احوال شخصیه و امور حسبی اقلیت های دینی قبل از قانون حمایت خانواده مصوب
۲۵۳ الف: در مورد حجر و نصب قیم
ب: در مورد طلاق
ج: نظریه خلیفه گری ارامنه تهران ایران
پیوست سوم: آرای محاکم دادگستری در مورد احوال شخصیه و امور حسبی اقلیت های دینی بعد از قانون حمایت خانواده مصوب
۲۶۷ الف: آرای محاکم دادگستری بدون تنفیذ تصمیمات مراجع خاص اقلیت های دینی
۱: در مورد نصب قیم
۲:درمورد طلاق
۳– نفقه
ب: آرای محاکم دادگستری با تنفیذ تصمیمات مراجع، خاص اقلیت های دینی
۱–قطعیت رای در مرحله بدوی
۲–قطعیت رای در مرحله فرجام خواهی
پیوست چهارم :آرای مراجع خاص اقلیت های دینی در لبنان
الف–در مسیحیت
ب– محاکم شرعی جعفری
پیوست پنجم:پرسشها ونظریه ها
کلیدواژه ها
- اقلیت
- مراجع خاص
- تنفیذ
- اجرا
- صلاحیت