نقش مفاهیم اصول فقه در تفسیر قوانین

نقش مفاهیم اصول فقه در تفسیر قوانین عنوان رساله ای است که توسط ایمان حسین پور شرفشاد، با راهنمایی میرقاسم جعفرزاده و با مشاوره حمید ابهری در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه مازندران دفاع گردید.

عنوان	نقش مفاهیم اصول فقه در تفسیر قوانین
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	ایمان حسین پور شرفشاد
استاد راهنما	میرقاسم جعفرزاده
استاد مشاور	حمید ابهری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه مازندران

چکیده

تفسیر متن دارای اهمیت بسیاری بوده و شیوه های مختلفی برای تفسیر ذکر شده که در هر یک، به ارکان متفاوتی توجه شده است. از جمله مهمترین این ارکان عبارت است از: توجه به نیت واقعی واضع، توجه به آنچه دقیقا از متن برداشت می شود، توجه به عدل و انصاف، توجه به مباحث اجتماعی، اقتصادی و اوضاع و احوال زمان وضع و زمان تفسیر، توجه به میل درونی مفسِر و مواردی دیگر. با عنایت به اینکه در تفسیر باید از مصادره به مطلوب خودداری گردد و با استفاده از داده ها ی ثابت، حکمی ثابت را برداشت نمود، نظام مند نمودنِ تفسیر، اهمیت بسیاری دارد و بحث مفاهیم اصول فقه در راستای نیل به همین آرمان، شکل گرفته است که متضمن قواعدی در جهت تفسیر مناسب متن است. به نظر می رسد این شیوه، با استفاده از علوم دیگر مانند ادبیات و عرف استعمالی بین مردم، بهترین شیوه موجود برای تفسیر باشد که می تواند مانع کجی در تفسیر، تفسیر شخصی و مصادره به مطلوب گردد. البته می توان بیان داشت که این علم نیاز به تکمیل دارد برای مثال همانطور که مفهوم انتها (غایت) در اصول پیش بینی شده، مفهوم ابتدا نیز باید پیش بینی شود اما کنار گذاشتنِ آن، با ایراد جدی مواجه خواهد بود. مفاهیم اصول استنباط در حقوق نیز جاری هستند اما در خصوص قابلیت برداشت مفهوم از جملات تفاوت هایی بین حقوق و فقه وجود دارد و برخی مواردی که در فقه، فاقد مفهوم است، در حقوق واجد مفهوم تلقی خواهد شد زیرا نوع جملات و واضع جملات در فقه و حقوق متفاوت از یکدیگر هستند. برای مثال روایات در بسیاری موارد در پاسخ به سوالی خاص مطرح شده و وصف موجود در این جملات، قابل مقایسه با وصف موجود در قانون نخواهد بود و همچنین در خصوص مفهوم موافق، واضع قرآن، خداوند کامل متعال است ولی واضع قوانین، قانونگذار بشری است که ناقص می باشد و بین سکوت بشر در خصوص بعضی موضوعات و سکوت خدا در بعضی موضوعات تفاوت جدی وجود دارد. لذا باید با استفاده از مفاهیم اصول فقه، مواردی که قابلیت برداشت مفهوم در آن وجود ندارد را از سایر موارد تفکیک نمود و در این مسیر باید به صورت مصداقی به بررسی مواد قانونی پرداخت تا قواعد تفسیری کامل تری را برداشت نمود که در این پژوهش به تمام این موارد توجه شده است.

کلیدواژه ها

• مفاهیم
• اصول فقه
• تفسیر قوانین