نقش میانجی گری در حل و فصل اختلافات مالکیت فکری با تاکید بر دعاوی پتنت
نقش میانجی گری در حل و فصل اختلافات مالکیت فکری با تاکید بر دعاوی پتنت عنوان رساله ای است که توسط حکیمه محمدی، با راهنمایی مهدی زاهدی و علی مقدم ابریشمی و با مشاوره حمید رضا علومی یزدی و فیصل عامری در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
 | |
| عنوان | نقش میانجی گری در حل و فصل اختلافات مالکیت فکری با تاکید بر دعاوی پتنت |
|---|---|
| رشته | حقوق خصوصی |
| دانشجو | حکیمه محمدی |
| استاد راهنما | مهدی زاهدی، علی مقدم ابریشمی |
| استاد مشاور | حمید رضا علومی یزدی، فیصل عامری |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
چکیده
حقوق مالکیت فکری و دعاوی آن ویژگی های خاصی دارند .این ویژگی ها مانند مانند سرزمینی بودن، تخصصی بودن، احتمال نقض گسترده در حوزه های قضایی مختلف، اهمیت محرمانگی، طولانی بودن فرآیند و هزینه های هنگفت دادرسی و مشکلاتی مانند فقدان کنوانسیون بین المللی راجع به اجرای احکام قضایی مالکیت فکری و مشکل ارزش گذاری موجب شده است که راه حل های قضایی برای حل اختلافات این دعاوی مناسب نباشد. اما استفاده از روش های جایگزین حل اختلاف که عمدتا هزینه کمتر و سرعت بیشتری دارند در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. ویژگی های خاص حقوق مالکیت فکری و دعاوی آن مانند سرزمینی بودن، تخصصی بودن، احتمال نقض گسترده در حوزه های قضایی مختلف، اهمیت محرمانگی، طولانی بودن فرآیند و هزینه های هنگفت دادرسی، فقدان کنوانسیون بین المللی راجع به اجرای احکام قضایی مالکیت فکری و مشکل ارزش گذاری از دلایلی است که کارآمدی رسیدگی قضایی در این دعاوی را تحت تاثیر قرار داده است. حل اختلافات این حوزه از طریق روش های جایگزین که عمدتا هزینه کمتر و سرعت بیشتری دارند در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و درمیان روش های غیرقضایی، میانجی گری دارای مزایایی است که با در نظر گرفتن خصایص دارایی های فکری و درمقایسه با سایر روش ها تناسب بیشتری برای حل وفصل این اختلافات دارد. تعدد پرونده ها در زمینه نقض پتنت و ضعف رسیدگی های قضایی از حیث بررسی تخصصی پرونده های پیچیده ی پتنت و فقدان قضات و کارشناسان متخصص، اهمیت یافتن راه حل جایگزین در این حوزه را بیشتر نشان می دهد. این رساله که با روش تحلیلی توصیفی تدوین و داده ها از طریق مطالعه کتابخانه ای و تحقیق میدانی تهیه شده است درصدد پاسخ به این پرسش است که با توجه به ظرفیت های قانونی آیا روش میانجی گری برای حل اختلافات مالکیت فکری قابل اعمال است؟ کدامیک از انواع دعاوی مالکیت فکری میانجی پذیر نیست و کدامیک از اختلافات از طریق میانجیگری به نحو بهینه ای حل وفصل می شود. باید توجه داشت که مد نظر قراردادن محدودیت ها به معنای نفی قابلیت اعمال میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری نیست؛ بلکه باید آن ها را با توجه به انواع متنوع اموال فکری که گاه تفاوت های با هم دارند بررسی نمود و چه بسا یک حکم کلی در رابطه با تمامی آنها قابل ارایه نباشد. مطالعات صورت گرفته در این رساله نشان می دهد علی رغم وجود برخی موانع و ایرادات، حل اختلافات در بخش عمده ای از انواع دعاوی مالکیت فکری از طریق میانجی گری به دلیل خصایصی چون محرمانگی بالاتر نسبت به سایر روش ها، امکان بهره گیری از متخصصین به عنوان میانجیگر، سرعت حل اختلاف، کاهش هزینه ها، حل مشکلات صلاحیت، انعطاف پذیری و امکان استفاده از راه حل های خلاقانه به جای محدود شدن در حیطه مشخص آرای قضایی، کارآمد و مطلوب است. در دعاوی پتنت نیز علاوه بر موارد مذکور، کاهش خطر ابطال گواهی و محدود شدن ادعانامه، امتیاز مضاعفی خواهد داشت. به علاوه، بررسی مقررات عمومی و اختصاصی نشان می دهد اختلافات مالکیت فکری در اکثر موارد میانجی پذیر بوده و درحال حاضر تنها استثنایاتی مانند اعتبار گواهی های ثبت، حقوق معنوی، اصالت اثر یا مواردی که مرتبط با نظم عمومی و مخل به حقوق عموم است قابل حل و فصل از طریق میانجیگری نیست و حتی در برخی از این موارد نیز رویکردها به سمت میانجی پذیری تمایل دارد. همچنین در این رساله، با توجه به فقدان قواعد ملی میانجیگری و مقررات تخصصی میانجیگری مالکیت فکری در ایران، اصول میانجیگری با تاکید بر اختلافات مالکیت فکری و آیین شکلی قابل اعمال به نحوی که منطبق بر دعاوی مالکیت فکری باشد با مد نظر قراردادن قواعد و مقررات مراکز تخصصی میانجیگری مالکیت فکری و مقررات قابل بهره برداری در ایران به منظور ارایه ی یک رهنمود کاربردی برای استفاده ی ذینفعان تشریح شده است. در نهایت با توسل به مطالعه پیشینه و اقدامات انجام شده در سطوح مختلف ملی و بین المللی تلاش شده راهکارهای توسعه این روش با توجه به رویه قضایی و ظرفیت فعلی نظام حقوقی ایران مطرح شود تا به عنوان رویکرد آتی قانون گذار در تدوین مقررات و تامین شرایط استفاده از میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری مد نظر قرار گیرد.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب چکیده ۱ مقدمه ۸ بیان مسیله ۹ وضعیت میانجیگری در نظام حقوقی ایران ۱۱ مرور ادبیات و جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق ۱۱ اهداف مشخص تحقیق ۱۲ روش شناسی تحقیق ۱۳ سوالات ۱۴ سوال اصلی ۱۴ سوالات فرعی ۱۴ فرضیه های تحقیق ۱۴ فرضیه اصلی ۱۴ فرضیه های فرعی ۱۴ ساختار پژوهش ۱۵ بخش اول: مفاهیم، پیشینه، موانع و مزایای میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری ۱۶ فصل اول: مفاهیم و پیشینه میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری ۱۷ مبحث اول: مفاهیم ۱۷ گفتار اول: معنای لغوی و اصطلاحی ۱۷ بند اول: تعاریف ۱۷ بند دوم:تمییز میانجیگری از روش های مشابه ۱۸ الف: سازش ۱۹ ب: داوری ۲۰ گفتار دوم: انواع میانجیگری ۲۳ بند اول: میانجیگری تسهیلگرایانه ۲۴ بند دوم: میانجیگری ارزیابی کننده ۲۴ بند سوم: میانجیگری تحول گرا ۲۴ بند چهارم: روش های ترکیبی ۲۶ الف: میانجیگری– داوری ۲۶ ب: داوری– میانجیگری ۲۷ ج: داوری– میانجیگری– داوری ۲۸ مبحث دوم: پیشینه و اقدامات بین المللی و ملی در جهت تقنین و نهادینه کردن میانجیگری در حل و فصل اختلافات مالکیت فکری ۲۹ گفتار اول: اقدامات بین المللی ۳۱ بند اول: سازمان جهانی مالکیت فکری ۳۱ بند دوم: تریپس (از طریق سیستم حل وفصل اختلافات سازمان تجارت جهانی) ۳۴ بند سوم: قانون نمونه آنسیترال درباره میانجیگری تجاری بین المللی و موافقت نامه های بین المللی حل وفصل اختلافات از طریق میانجیگری ۳۴ بندچهارم: کنوانسیون ملل متحد در موردتوافق نامه های بین المللی حل وفصل حاصل از میانجی گری ۳۵ بند پنجم: انجمن بین المللی علامت تجاری ۳۷ گفتار دوم: اقدامات منطقه ای و ملی ۳۸ بند اول: اتحادیه اروپا ۴۰ الف: میانجی گری در هییت تجدیدنظر دفتر مالکیت فکری اتحادیه اروپا ۴۲ ب: میانجیگری در دادگاه متحدالشکل پتنت ۴۳ بند دوم:اقدامات ملی ۴۴ الف: امریکا ۴۴ ب: چین ۴۶ ج: ترکیه ۴۸ د: سنگاپور ۴۹ ه: ایران ۵۱ فصل دوم: میانجی پذیری و دلایل سازگاری روش میانجیگری برای حل اختلافات مالکیت فکری ۵۳ مبحث اول: میانجی پذیری دعاوی مالکیت فکری و ایرادات وارد بر استفاده از این روش ۵۳ گفتار اول: میانجی پذیری دعاوی مالکیت فکری ۵۴ بند اول: نظم عمومی و قواعد آمره ۵۵ الف: دعاوی اعتبارگواهی ۵۸ ب: مالکیت و نقض حق ۶۱ ج: قراردادهای مجوز بهره برداری ۶۲ د: حقوق معنوی ۶۲ بند دوم: قابلیت واگذاری حقوق ۶۴ بند سوم: صلاحیت انحصاری دادگاه ها ۶۵ بند چهارم: رعایت حقوق مصرف کننده ۶۶ بند پنجم: لزوم اعمال مجازات های کیفری در پرونده ۶۷ گفتار دوم: ایرادات وارد بر استفاده از میانجیگری در حل اختلافات مالکیت فکری ۶۹ بند اول: تاثیر میانجی گری بر کاهش انگیزه مخترعین و کاهش نوآوری ۶۹ بند دوم: ناکارآمدی میانجیگری در موارد عدم توازن قدرت اصحاب دعوا ۷۰ بند سوم: غیررسمی بودن فرآیند ۷۱ بند چهارم: فقدان فرآیند تحقیقات رسمی و تضعیف مستندات ۷۱ بند پنجم: فقدان محدودیت های زمانی مقرر ۷۲ بند ششم: عدم الزام آوری و مشکلات اجرا ۷۲ مبحث دوم:دلایل سازگاری روش میانجیگری برای حل اختلافات مالکیت فکری ۷۳ گفتار اول: دلایل مبتنی بر ویژگی های حقوق مالکیت فکری ۷۳ بند اول: میان رشته ای و تخصصی بودن ۷۳ بند دوم: اهمیت مضاعف محرمانگی در اختلافات مالکیت فکری ۷۵ بند سوم: سرزمینی بودن و نقض بین المللی ۷۶ بند چهارم: زمان بر بودن حل اختلافات ۷۹ بند پنجم: مدت دار بودن حمایت و تاثیر مناقشه بر ارزش اموال ۸۱ بند ششم: امکان نقض درگستره وسیع جغرافیایی و فضای مجازی با ورود خسارت هنگفت ۸۱ بند هفتم: هزینه های زیاد دعاوی مالکیت فکری ۸۲ بند هشتم: ارزشگذاری متناسب در تعیین خسارت وارده ۸۵ گفتار دوم: دلایل مبتنی بر ویژگی های روش میانجیگری ۸۶ بند اول: انعطاف پذیری میانجیگری و تسلط طرفین بر روند حل اختلاف ۸۶ بند دوم: الزام آور نبودن ۸۷ بند سوم: تمرکز بر منافع متقابل طرفین و امکان اتخاذ راه حل های خلاقانه ۸۷ گفتار سوم: مزیت های میانجیگری در دعاوی پتنت ۹۰ بند اول: پیشگیری از تفسیر مجدد ادعاهای ثبت شده ۹۰ بند دوم: کاهش خطر ابطال پتنت ۹۱ بند سوم: حل معضل فقدان کارشناس متخصص پتنت ۹۲ بند چهارم: تناسب روش با اقتضایات شخصیتی مخترعین ۹۴ بخش دوم: آیین شکلی و ملاحظات میانجیگری مالکیت فکری، رویکرد های آتی ۹۶ فصل اول:اصول و آیین میانجیگری با توجه به اختلافات مالکیت فکری ۹۷ مبحث اول: اصول حاکم بر فرآیند میانجیگری و رفتار میانجیگر ۹۷ گفتار اول:اصول حاکم بر فرآیند ۹۸ بند اول: اصل محرمانه بودن ۹۸ بند پنجم: سایر موارد ۱۰۶ الف: عدم قابلیت استناد به مطالب مطروحه طرف مقابل در سایر رسیدگی ها ۱۰۶ ب: التزام به حسن نیت و اصول اخلاقی ۱۰۷ ج: ممنوعیت تعیین میانجی به عنوان داور ۱۰۸ گفتار دوم: استاندارد رفتاری میانجیگر ۱۰۸ بند اول: تعارض منافع ۱۰۹ بنددوم: صلاحیت و شایستگی ۱۱۱ بند سوم: تبلیغات صادقانه ۱۱۵ بند چهارم: اعلام صادقانه ی هزینه ها ۱۱۶ مبحث دوم:آیین میانجیگری در حل اختلافات مالکیت فکری ۱۱۶ گفتار اول: اقدامات لازم برای برگزاری جلسات ۱۱۷ بند اول: پیش از فرآیند ۱۱۸ الف: انتخاب میانجیگر ۱۱۹ ب: مدت، زمان، مکان و قانون حاکم در میانجیگری ۱۲۱ ج: تعلیق دادرسی دادگاه ۱۲۴ بند دوم: جلسات اصلی میانجیگری ۱۲۶ بند سوم: شرکت کنندگان و وظایف آنها ۱۲۸ الف: نمایندگان طرفین ۱۲۹ ب: وکلا و مشاوران حقوقی ۱۲۹ ج: کارشناسان ۱۳۲ د: میانجیگر ۱۳۲ بند چهارم: خاتمه رسیدگی،شناسایی و اجرای توافق نامه ۱۳۸ الف: خاتمه رسیدگی ۱۳۸ ب: شناسایی و اجرای تصمیم یا توافق نامه ۱۳۹ ج: محدودیت های اجرای آرای توافقنامه های ناشی از میانجیگری طبق کنوانسیون سنگاپور ۱۴۳ گفتار دوم: فرآیند میانجیگری در حقوق داخلی ایران ذیل عنوان سازش ۱۴۴ فصل دوم: ملاحظات میانجیگری اختلافات مالکیت فکری ۱۴۷ مبحث اول: ملاحظات فرهنگی و اقتصادی ۱۴۸ گفتار اول: ملاحظات فرهنگی ۱۴۸ بند اول: تفاوت های فرهنگی موثر بر میانجیگری در جوامع مختلف ۱۴۹ بند دوم: نقش فرهنگ در میانجیگری اختلافات مالکیت فکری ۱۵۱ گفتار دوم: هزینه های میانجیگری و ملاحظات اقتصادی ۱۵۳ بند اول: هزینه های میانجیگری ۱۵۳ بند دوم: ملاحظات اقتصادی ۱۵۶ گفتار سوم:زمان مناسب برای ورود به میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری ۱۵۸ مبحث دوم: موضوعات مناسب در اختلافات مالکیت فکری برای حل و فصل از طریق میانجیگری ۱۶۰ گفتار اول: اختلافات پتنت ۱۶۲ بند اول: دعاوی مالکیت اختراع و نقض حقوق ۱۶۳ بند دوم: اختلافات راجع به صدور مجوز ۱۶۹ گفتار دوم: سایر اختلافات مالکیت فکری ۱۷۲ بند اول: اختلافات ناشی از حقوق مالکیت ادبی و هنری ۱۷۲ بند دوم: اختلافات ناشی از حقوق علایم تجاری و طرح صنعتی ۱۷۶ بند سوم: اختلافات ناشی از گونه های گیاهی ۱۸۰ فصل سوم:رویکرد های آتی و راهکارهای توسعه میانجی گری در حل اختلافات مالکیت فکری ۱۸۲ مبحث اول: رویکرد قانون گذاری ۱۸۲ گفتار اول: تدوین مقررات و آیین نامه های میانجیگری مالکیت فکری ۱۸۳ گفتار دوم: الزامی یا توصیه ای کردن میانجیگری مالکیت فکری ۱۸۶ مبحث دوم: رویکرد عملی ۱۹۲ گفتار اول: توسعه از طریق ایجاد و سازمان دهی فعالیت اشخاص و مراکز میانجیگری اختصاصی مالکیت فکری ۱۹۲ گفتار دوم: برقراری ارتباط سازمان های داخلی مالکیت فکری با سازمان های بین المللی تخصصی ۱۹۳ گفتار سوم: آموزش مهارت های میانجیگری و اصول حمایت مالکیت فکری به اشخاص و نهادهای میانجیگری ۱۹۵ گفتار چهارم: تخصیص منابع مالی و ایجاد زیرساخت های اداری ۱۹۶ گفتار پنجم: توسعه از طریق به کارگیری فناوری های پیشرفته ۱۹۷ گفتار ششم: آموزش عمومی و فرهنگ سازی برای ترویج استفاده داوطلبانه از میانجیگری در اختلافات مالکیت فکری ۱۹۹ نتیجه و پیشنهادات ۲۰۱ فهرست منابع ۲۰۵
کلیدواژه ها
- حقوق مالکیت فکری
- روشهای جایگزین حل وفصل اختلافات
- اختلافات مالکیت فکری
- گواهی ثبت اختراع
- پتنت
- میانجیگری
- میانجی گر