پیشگیری از جرم
پیشگیری از وقوع جرم عبارت است از پیش بینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدامات لازم برای از میان بردن یا کاهش آن.[۱] سیاست‌گذار جنایی برای پیشگیری از جرم ابتدا باید علل و فاکتورهایی که مجرم را به سوی ارتکاب بزه سوق می‌دهد شناسایی نماید تا در ادامه بتواند راهکارهایی برای پیشگیری، مهار، یا توقف آن در آینده پیشنهاد نماید. لذا باید همزمان به چهار موضوع مهم شامل: بزهکار، بزه، محیط فیزیکی-اجتماعی پیرامون او و بزه‌دیده عنایت و توجه داشته باشد.[۲]
در لغت
پیشگیری از لحاظ لغوی به معنی «جلوگیری» و «دفع» آمده است و پیشگیری کردن یعنی «مانع شدن» که با مفهوم اصطلاحی آن در علوم جنایی هماهنگی دارد. پیشگیری امروزه در معنای «پیش‌بینی کردن» یا «آگاه کردن و هشدار دادن» به کار می‌رود.[۲]
مفهوم پیشگیری از جرم
پیشگیری از وقوع جرم عبارت است از پیش‌بینی، شناسایی و ارزیابی وقوع جرم و اتخاذ اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع آن که به سه شکل پیشگیری اجتماعی، پیشگیری قضایی و پیشگیری انتظامی است. پیشگیری از وقوع جرم می‌تواند قبل یا بعد از وقوع جرایم محقق گردد. هدف نهایی از پیشگیری از جرم، ممکن است کاهش جرم، محدود کردن آن یا جلوگیری از رشد آن باشد. در پیشگیری از جرم، باید از اهداف مبهم و کلی صرف‌نظر کرد و هدف را با کمال واقع‌بینی و به‌طور دقیق مشخص و شاخص‌های ریسک را معین کرد.
پیشگیری از جرم برای مهار کردن اقدام مجرمانه از سوی فرد خطاکار است. در پیشگیری از جرم ابتدا باید جرم را شناخت، سپس به پیشگیری از وقوع آن اقدام کرد. گاهی پیشگیری قبل از وقوع جرم و گاهی بعد از وقوع جرم است. به هر حال هرچقدر عمل پیشگیری از جرم موفق باشد، به همان میزان وقوع جرم در جامعه و به تبع آن مراجعات به محاکم دادگستری کاهش می‌یابد.[۳]
تعاریف موسع و مضیق پیشگیری از جرم
پیشگیری از بزهکاری یا همان پیشگیری از جرم در میان جرم‌شناسان به دو صورت موسع و مضیق (عام و خاص) تعریف شده است:
- پیشگیری در مفهوم موسع شامل آن دسته از تدابیر و اقدام‌هایی است که از ارتکاب جرم جلوگیری می‌کند؛ در این تعریف، هر اقدام کیفری (واکنشی) یا غیر کیفری (کنشی)، در گستره عملیات و فرآیند پیشگیری از جرم جای می‌گیرد.
- پیشگیری در مفهوم مضیق، دربرگیرنده مجموعه تدابیر و اقدامات غیر کیفری (کنشی) با هدف مقابله با بزهکاری از رهگذر کاهش یا از بین بردن علل جرم‌زا و نیز تأثیرگذاری بر موقعیت‌های پیش جنایی است؛ به گونه‌ای که بتوان با استفاده از سازوکارهای کنشی، بر شخصیت افراد و موقعیت‌های پیش از ارتکاب جرم تأثیر گذاشت.
این تدابیر پیشگیرانه کنشی (مفهوم مضیق پیشگیری) به‌طور جدی نخستین بار از سوی انریکو فری، یکی از مؤسسان مکتب تحققی یا اثباتی مطرح گردید و از اقدامات پیشگیرانه واکنشی (کیفری) صرف، جدا گردید.[۲]
راهبردهای پیشگیری از جرم
تونری و فرینگتون (۱۹۹۵، Farrington & Tonry) چهار راهبرد اصلی را برای پیشگیری از جرم مطرح می‌سازند:
- پیشگیری از طریق اجرای قانون: بدین ترتیب، وجود قوانین جزایی باعث می‌شود که کنش‌های مجرمانه به وقوع نپیوندند. در این زمینه از ۱. بازدارندگی ۲. سلب صلاحیت و ۳. توانبخشی استفاده می‌شود.
- پیشگیری توسعه‌ای (رشدمدار): به طوری که مداخلات، به منظور پیشگیری از گسترش ظرفیت بالقوه مجرمانه افراد، طراحی می‌شوند؛ از جمله کاهش ضریب احتمال وقوع جرم و افزایش عوامل حمایتی.
- پیشگیری جامعه‌ای: مداخلاتی که به منظور تأثیرگذاری بر شرایط اجتماعی که بر وقوع جرم در اجتماعات محلی و مسکونی تأثیر می‌گذارند، طراحی می‌شوند.
- پیشگیری موقعیتی (موقعیت‌مدار): مداخلاتی که به منظور پیشگیری از وقوع جرائم، به‌ویژه با کاهش فرصت‌ها و افزایش ضریب مخاطره، طراحی می‌شوند.[۲]
کتب مرتبط
منابع
- ↑ ماده 1 قانون پیشگیری از وقوع جرم
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ دبیرنیا, علیرضا; موحدی پور, احسان; طالب نجف آبادی, اعظم (1402). "درآمدی بر نسبت میان نظریه اخلاقی امر الهی و حقوق بشر". پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 10 (2): 25–42. doi:10.22091/csiw.2023.8774.2349. ISSN 2476-4213.
- ↑ حسینی بهبهانی, سید رضا, صلاحی, سهراب, عطاشنه, منصور. (۱۴۰۳). 'سازکارهای درون و برون‌سازمانی شرکت‌ها و سازمان‌ها در پیشگیری از جرایم اقتصادی', پژوهشهای حقوقی, ۲۳(۵۸)