ماده ۲۸۵ قانون مدنی

موضوع اقاله ممکن است تمام معامله واقع شود یا فقط مقداری از مورد آن.

توضیح واژگان

اقاله در لغت، یعنی رفع و ازاله. و در اصطلاح، به تراضی متعاقدین جهت زوال قرارداد، اقاله گویند. و انحلال عقد، با اراده و رضایت طرفین را، اقاله گویند.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

با توجه به اینکه اقاله، عقد به معنای خاص محسوب نمی گردد؛ لذا اقاله بر مقداری بیش از ثمن معامله، و اقاله بر اساس تغییر یکی از عوضین در سایر عقود معوض، صحیح نیست.

اقاله نسبت به قسمتی از مورد معامله صحیح است؛ خواه مشاع باشد و خواه مفروز.

به نظر برخی حقوقدانان، شرط تغییر یکی از عوضین در اقاله، به دلیل مخالفت با مقتضای ذات اقاله، باطل و مبطل عقد است. و به نظر برخی دیگر، اقاله، قرارداد جدیدی محسوب نمی گردد؛ تا بتوان شرط ضمن آن را، از حیث مخالفت یا عدم مخالفت با مقتضای عقد، مورد بررسی قرار داد. بلکه اقاله و شرط ضمن آن، دارای پیکره ای واحد هستند؛ که در چارچوب مقررات ماده 10 قانون مدنی، قابل تحلیل می باشند.

عناصر اقاله عبارتند از:

-        وقوع قرارداد در گذشته.

-        لازم بودن عقد موضوع اقاله، نسبت به طرفین و یا یکی از آنان.

-        توافق طرفین بر زوال تعهدات ناشی از قرارداد مزبور.

-        به جز زوال تعهدات ناشی از عقد مزبور، امر دیگری مورد توافق طرفین قرار نگیرد.

سوابق فقهی

عناصر اقاله عبارتند از:

-        وقوع قرارداد در گذشته.

-        لازم بودن عقد موضوع اقاله، نسبت به طرفین و یا یکی از آنان.

-        توافق طرفین بر زوال تعهدات ناشی از قرارداد مزبور.

-        به جز زوال تعهدات ناشی از عقد مزبور، امر دیگری مورد توافق طرفین قرار نگیرد.

اقاله نسبت به قسمتی از مبیع، به جهت رفع نگرانی شخص مسلمان، نسبت به عقدی که منعقد نموده؛ صحیح است.

صرف مشخص بودن موضوع معامله، کافی نبوده؛ و مقداری که مورد اقاله واقع می گردد؛ باید معلوم و معین گردد.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 432 مورخه 3/7/1372 شعبه 24 دیوان عالی کشور، اقاله نسبت به قسمتی از معامله، صحیح بوده؛ و به منزله انعقاد قرارداد جدید محسوب نمی گردد.

به موجب رأی مورخه 17/4/1344 شورای عالی ثبت، اقاله نسبت به قسمتی از مورد معامله، صحیح بوده؛ و ثبت آن در دفتر املاک اشکالی ندارد.