ماده ۴۹۳ قانون مدنی
مستأجر نسبت به عین مستأجره ضامن نیست به این معنی که اگر عین مستأجره بدون تفریط یا تعدی او کلاً یا بعضاً تلف شود مسئول نخواهد بود ولی اگر مستأجر تفریط یا تعدی نماید ضامن است اگر چه نقص در نتیجهٔ تفریط یا تعدی حاصل نشده باشد.
توضیح واژگان
تعدی یعنی تخطی از امر قانونگذار، که به صورت فعل انسان، صورت گیرد. (۱۰۵۵۸۵۳)
استعمال برخلاف روش خاصی که عرف، برای حفاظت از مال، لازم می‌داند؛ تعدی از حدود متعارف، نامیده می‌شود. (۵۲۱۹۴)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
معمولاً ضمان انسان نسبت به اموال دیگران، یا ناشی از تعدی است؛ یا تفریط، به ندرت تعدی و تفریط، با هم توأم می‌گردند. (۸۷۹۶۰۳)
معیار تشخیص تعدی و تفریط، عرف می‌باشد. (۲۱۵۸۹) و تجاوز به مال غیر، خارج از حدود متعارف، موجب تعدی و تفریط می‌گردد. (۲۲۰۷۸۱) و همیشه عدم رعایت احتیاط، مسامحه محسوب نمی‌گردد؛ بلکه در مسامحه، معیار تشخیص احتیاط، عرف است. (۷۹۴۲۳)
تعدی، همیشه با فعل صورت می‌پذیرد. (۳۰۳۲۸) (۱۰۰۰۴۶)
مستأجر، به عنوان امین مالک، باید در حفاظت از امانتی که به او سپرده شده؛ کوشا باشد. و چنانچه مورد اجاره، بدون تعدی و تقصیر وی تلف گردد؛ مسئولیتی ندارد. (۲۶۷۳۲۲) و ید مستأجر، تا زمانی که تعدی و تفریط ننموده؛ امانی است؛ و به محض تعدی و تفریط، تبدیل به ید ضمانی می‌گردد. زمانی که ید مستأجر ضمانی است؛ اگر مرتکب تعدی و تفریط گردد؛ ضامن بوده؛ و برابر با مقررات غصب، هرگونه تلف یا نقصی که در مال رخ دهد؛ ضامن است. حتی اگر خسارات مزبور، منتسب به عمل او نباشد. (۴۲۷۷۱۱)
اجاره مضمونه صحیح بوده؛ و طرفین می‌توانند توافق نمایند که مستأجر، نسبتب ه عین مستأجره ضامن باشد. (۴۲۷۷۱۴)
سوابق فقهی
شرط ضمان مستأجر، فاسد و مفسد عقد است. (۱۰۳۲۴۵۰)
رویه‌های قضایی
به موجب دادنامه شماره ۴۵۷ مورخه ۷/۱۱/۱۳۸۰ شعبه ۱۳ دیوان عالی کشور، باتوجه به اینکه اذن در شیئ، اذن در لوازم آن است؛ و در اجاره نامه نیز ذکر گردیده که مستأجر، ملک را برای تبدیل به پانسیون اجاره می‌نماید؛ پس تغییرات و تصرفات وی در عین مستأجره، که متعارف بوده؛ و به اساسی بنا و ساختمان آسیب وارد نیاورد؛ اشکالی ندارد. (۱۳۹۰۷۷۷)
مصادیق و نمونه‌ها
- اگر منزلی اجاره داده شده؛ و بر اثر اغتشاشاتی که در آن منطقه رخ داده؛ همه شیشه‌های ملک شکسته شود؛ مستأجر ضامن نیست؛ زیرا تعهد او، تعهد به نتیجه نیست. (۲۶۷۳۲۲)