ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر گاه سرقت جامع شرایط حد نباشد ولی مقرون به تمام پنج شرط ذیل باشد مرتکب از پنج تا بیست سال حبس و تا (74) ضربه شلاق‌ محکوم می ‌گردد: 1 - سرقت در شب واقع شده باشد. 2 - سارقین دو نفر یا بیشتر باشند. 3 - یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند. 4 - از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به کاربرده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود ‌را مأمور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشند. 5 - در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند. تبصره – منظور از سلاح مذکور در این بند موارد ذیل می باشد: 1- انواع اسلحه گرم از قبیل تفنگ و نارنجک. 2- انواع اسلحه سرد از قبیل قمه، شمشیر، کارد، چاقو و پنجه بوکس. 3- انواع اسلحه سرد جنگی مشتمل بر کاردهای سنگری متداول در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران یا مشابه آنها و سرنیزه های قابل نصب بر روی تفنگ. 4- انواع اسلحه شکاری شامل تفنگهای ساچمه زنی، تفنگهای مخصوص بیهوش کردن جانداران و تفنگهای ویژه شکار حیوانات آبزی.

توضیح واژگان

منظور از شب فاصله زمانی بعد از غروب تا طلوع آفتاب است.(وفق ماده 12 قانون مجازات مرتکبین قاچاق) اما با توجه به فلسفه این تشدید ممکن است برای تعیین شب به وضعیت هر محل توجه شود.

کلمه "اسلحه" مطلق است و شامل اسلحه سرد و اسلحه گرم می‌شود.

منظور از دیوار چیزی است که خانه با آن محصور شده است.بنابراین نرده و امثال آن نیز دیوار محسوب میشود.

شکستن حرز اعم از مادی یا معنوی است.

واژه تهدید مطلق است بنابراین موضوع تحقیق میتواند جان،مال یا عرض باشد.

مراد از محل سکنی مکانی است که از سکینه و ارامش برخوردار باشد. 617492 و محل مهیا برای سکنی مکانی است که آماده برای سکونت است اما هنوز کسی در انجا ساکن نشده است.675204 همچنین مراد از توابع منزل مسکونی مکانهایی مثل انبار یا پارکینگ است.

منظور از تهدید هر نوع اعمال زور از طرف یکی از سارقین برای ارعاب مالباختگان است.

مقصود از ازار، اعم از آزار روحی یا جسمی است.همچنین شعبه دوم دیوان عالی کشور در رای شماره 1708-1330/5/25 آورده است که در عرف کلمه آزار در موردی استعمال میشود که صدمه بدنی با بقاء حیات هدف رخ داده باشد.

حامل اسلحه کسی است که اسلحه همراه او باشد.بنابراین اگر به عنوان مثال سارق اسلحه را در داخل ماشین بگذارد مشمول حکم تشدید مجازات این ماده نخواهد بود.

منظور از شی مسروقه ،آن شی است که مالیت داشته باشد .همچنین اگر این مالیت صرفا برای مال برده یا سارق باشد ،حکم سرقت برآن بار میشود.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عنصر معنوی این جرم سوءنیت عام و قصد ربودن مال غیر به عنوان سوءنیت خاص است.جهل حکمی در این جرم برخلاف سرقت حدی تاثیری ندارد اما جهل موضوعی جرم را منتفی میکند.

همچنین لازم نیست که تهدید یا آزار علیه خود شخص مالباخته بوده باشد. دخالت معاون در جرم نیز به دلیل عدم شرکت وی در عنصر مادی جرم و اهتمام به اصول تفسیر مضیق قوانین جزایی و تفسیر به نفع متهم ،مشمول ماده 651 نمیشود.

در مورد اسلحه قلابی 2 احتمال مطرح است.یکی آنکه در حکم اسلحه واقعی باشد(از لحاظ ایجاد ترس و وحشت)مگر آنکه تقلبی بودن آن کاملا آشکار باشد.یک احتمال دیگر آن است که مشمول عنوان اسلحه نشود چون عرفا کلمه اسلحه به اسلحه واقعی اطلاق میشود.هرچند احتمال اول به دلیل تطابق با فلسفه تشدید مجازات براحتمال دیگر ترجیح دارد.با این حال نظرمخالفی در این خصوص وجود دارد با این استدلال که کلمه"سلاح"به تنهایی اشاره به سلاح واقع دارد نه تقلبی که این استدلال با استناد به اصل اصاله الاطلاق و فلسفه تشدید مجازات مسلحانه مطابق نیست.ثالثا تشدید مجازات منوط به استفاده از اسلحه نیست. با این وجود همچنان نظر برخی بر این است که استفاده از سلاح تقلبی باعث تشدید کیفرنمیباشد.حمل سلاح توسط یک نفر نیز موجب تسری آثار تشدید کیفر به تمام سارقین میگردد.

در مورد تظاهر به ماموردولت بودن باید گفت که هرچند این عمل سارق به دلیل شناخته شدن یا عدم مهارت تاثیری نداشته باشد اما باز هم مشمول حکم این ماده قرار خواهد گرفت.

با توجه به اینکه سرقت تعزیری به موجب ماده 727قانون مجازات اسلامی جز جرائم غیرقابل گذشت است گذشت شاکی موجب موقوفی تعقیب نیست اما اگر قبل از صدور حکم قطعی باشد از عوامل تخفیف یا تبدیل مجازات خواهد بود(ماده 22 قانون مجازات اسلامی) و اگر بعد از صدورحکم قطعی باشد دادگاه میتواندماده 277 قانون ایین دادرسی کیفری را اعمال کند. عدم شناسایی سارق در این ماده از موجبات صدور قرار منع پیگرد نمیباشد.

چنانچه سارق واقعا مامور دولت باشد و با استفاده از لباس رسمی خود سرقت کند ، باز هم مشمول ماده خواهد بود. نظر مخالف نیز در این مورد وجود دارد.

ممکن است بخشی از سرقت در شب و بخشی از ان در روز انجام شود که در این حالت 2 احتمال بر شمولیت و عدم شمولیت بر ماده وجود دارد.که احتمال اول قوی تر است.

از عوامل ذکر شده به عنوان تشدید مجازات عامل مذکور در بند دوم شخصی بوده و بقیه عوامل عینی هستند. همچنین در این ماده قتل سارق در حکم دفاع مشروع تلقی شده ومسئولیت منتفی است.

رویه های قضایی

اداره حقوقی قوه قضاییه طی نظریه شماره 7/1971- 72/4/6 بیان کرده است که اگر در جرم سرقت سارق شناسای نشود،نمیتوان قرار منع تعقیب صادر کرد.

احکامی در مورد این ماده از شعب دیوان عالی کشور وجود دارد که از این قرار است:

حکم شماره 2731 شعبه 5:ماده 651 صراحت دارد که یکی از سارقین دارای سلاح ظاهر یا مخفی باشد.اعم از آنکه حمل سلاح برای سرقت باشد یا به منظور دیگری.

حکم شماره 5 شعبه 2:سرقت در حدود نیم ساعت پیش از طلوع آفتاب، در عرف روز قلمداد شده و مورد از مصادیق سرقت شبانه نیست.

رای شماره 1391 شعبه 5:اجماع برای سرقت موجب تشدید مجازات و شناخته شدن هریک به عنوان فاعل مستقل خواهد بود.

حکم شماره 265-3 1339/9/1:انداختن لحاف یا قالی روی صاحبخانه به منظور سرقت تحت عنوان آزار قرار نمیگیرد.