ماده ۸ قانون آیین دادرسی مدنی

هیچ مقام رسمی یا سازمان یا اداره دولتی نمی تواند حکم دادگاه را تغییر دهد و یا از اجرای آن جلوگیری کند مگر دادگاهی که حکم صادرنموده و یا مرجع بالاتر، آنهم در مواردی که قانون معین نموده باشد.

واژگان

قاعده فراغ دادرس: قاعده فراغ دادرس از دادرسی موجب می شود که رای دادرس نتواند ،، بعد از انجام دادرسی و صدور رای ، به طور مجدد، وارد دادرسی شده و رای را تغییر دهد.1195636

پیشینه

در ماده 7 ق.آ.د.م سال 1290( 698967) و همچنین ماده 9 ق.آ.د.م سال 1318(698966) وماده 155ق.آ.د.م سابق به قاعده فراغ دادرس اشاره شده است مه در قانون جدید این امر در ماده 8 آمده است (460361)

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

به موجب این ماده هیچ مقام رسمی یا سازمان یا اداره دولتی  و یا دادگاه صادر کننده و یا مرجع بالاتر نمی توانند حکم دادگاه را تغییر دهند مگر اینکه قانون اجازه تغییر به آن ها داده باشد در خقیقت قاضی با صدور حکم دیگر قاضی آن پرونده نمی باشد و حتی با رضایت اصحاب دعوی نیز نمی تواند حکم خود را تغییر دهد. (1300284/404145/116317/336256)

در این ماده صرفا از مقام های رسمی یا سازمان یا ادارات دولتی نام برده شده که این موضوع دلالت بر امکان تغییر حکم توسط مقامات غیر رسمی و ادارات غیر دولتی نمی باشد و علت عدم ذکر سازمان های غیر دولتی این است که این ها معمولا قدرت اجرائی و حاکمیتی ندارند تا بتوانند در سایه آنان در اجرای حکم تاثیر گذار باشند.  404140

برای قاعده فراغ دادرس استثنائاتی وارد شده است ، دادگاه می تواند تحت شرایطی ماده 309 ق.آ.م دادگاه مجاز به تغییر و اصلاح حکم می باشد. (115129)و یا در صورت اجمال و ابهام آن را تفسیر کند ( ماده 27 ق.ا.ا.م)و یا در پی اعتراض محکوم علیه غایب و یا اعتراض شخص ثالث و یا اعاده دادرسی به دعوایی که منتهی به صدور حکم ( و یا در مواردی رای قاطع) گردیده ، تحت شرایطی ، دوباره اشتغال یابد.(336259)

رویه قضایی

1)امکان جلوگیری از اجرا حکم دادگاه وجود ندارد مگر به بوسیله  دادگاه صادر کننده حکم یا دادگاه بالاتر آن هم در مواردی که قانون معین کرده و مطابق ماده 24 ق.ا.ا.م توقیف و تاخیر در اجرای احکام دادگاه ها امکان ندارد مگر به موجب قرار دادگاهی که دستور اجرای حکم را صادر کرده و یا دادگاهی که صلاحیت صدور دستور تاخیر اجرای حکم را دارد.1341813

2)ضمانت اجرای عدم رعایت مفاد ماده 8 ق.آ.د.م در مواد 576 و 577 قانون مجازات اسلامی تعیین گردیده است .1380344

3)چنانچه قاضی بعد از صدور حکم مجددا رسیدگی را از سر بگیرد ،بدون آنکه قانون چنین اجازه ای به وی داده باشد تخلف کرده است.

مصادیق و نمونه ها

1)شورای حل اختلاف دستور تخلیه ملک را صادر کرده و متضرر به دادگاه مراجعه کرده و درخواست جلوگیری از اجرای دستور شورا را می نماید ، با توجه به ماده 8 ق.ا.د.م و اینکه شورای حل اختلاف به عنوان یک مرجع شبه قضایی در قاموس دستگاه قضایی پذیرفته شده است این امر امکان پذیر نیست مگر با شرایطی که قانون تعیین کرده است.643129

2)دادنامه  حصر وراثت ، رای مرجع صالح قضایی است که به لحاظ اجرای تشریفات قانونی مشمول ماده 8 ق.آ.د.م قرار می گیرد. 517687