ماده ۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی

رسیدگی به دعوای اعسار به طور کلی با دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی نخستین به دعوای اصلی را دارد یا ابتدا به آن رسیدگی نموده است.

توضیح واژگان

دعاوی اعسار : خواسته این دعاوی اعسار مدعی یا مدعی علیه است یا امور دیگر که به آن ها ربط دارد.82617

پیشینه

در قانون آیین دادرسی مدنی سابق رسیدگی به دعوای  اعسار در سه ماده شامل اعسار نسبت به خواسته ، برگ های اجرائیه و هزینه دادرسی پیش بینی شده بود(ماده 39و40و41 قانون سابق ) که در این مواد رسیدگی به اعسار از هزینه دادرسی و نسبت به خواسته در صلاحیت دادگاه اصلی صادر کننده رای یا رسیدگی کننده به آن می باشد و رسیدگی به اعسار در مقابل  برگه های اجرائیه در صلاحیت دادگاه محل اقامت مدعی تعیین شده است  (137984)و همچنین در مواد 20 و 21 قانون اعسار مصوب 1313نیز طرق رسیدگی به این دعوی مشخص گردیده بود.(116530) در ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1377 نیز در مورد طرق رسیدگی به اعسار محکوم علیه چنین سخن گفته است.(116533)

ماده 20 قانون اعسار مصوب 1313 : مرجع رسیدگی به دعوای اعسار در مورد محکوم به محکمه ای است که بدایتا به دعوی اصلی رسیدگی کرده است . دعوی اعسار در مقابل اوراق اجرائیه ثبت اسناد در محکمه اقامه مدعی اعسار اقامه خواهد شد.137985

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

دعوای اعسار در موارد ذیل قابل طرح است : 1) دعوا برای معافیت از پرداخت هزینه دادرسی دعوی اقامه شده در مرحله بدوی باشد. 2) دعوا برای معافیت از پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر باشد 3) دعوا برای معافیت از پرداخت هزینه دادرسی فرجام خواهی باشد.4 ) دعوا برای اعسار از پرداخت محکوم به باشد.

مطابق ماده 24 هر چهار دعوای مذکور باید در دادگاهی مه صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، مطرح شود ماده 505 قانون نیز موید این معناست115548و در این موارد رسیدگی به دعوای اعسار از پرداخت محکوم به خارج از نوبت صورت می پذیرد.142103و این ادعا می تواند راجع به هزینه دادرسی مرحله بدوی تجدیدنظر یا فرجام باشد.1303321

دادگاه بدوی مطلقا مسئول رسیدگی به اعسار از هزینه دادرسی است و اگر دادگاه بدوی به ادعای اعسار رسیدگی نکرد و از حکم تجدیدنظر خواهی شد ، دادگاه تجدیدنظر باید رسیدگی خود را متوقف و پرونده را برای تعیین تکلیف راجع به اعسار به دادگاه بدوی ارسال کند.142105

با توجه به بند الف ماده 331 قانون آیین دادرسی مدنی حکم صادره در دعوای اعسار که از دعاوی مالی( دکتر شمس اعسار را دعوی مالی می دانند) محسوب می شود می تواند در حدود مقررات قابل تجدید نظر باشد در این صورت خواسته باید ، بر حسب مورد، میزان هزینه دادرسی یا میزان محکوم بهی باشد که از پرداخت آن ادعای اعسار شده است .ماده 507 قانون ایین دادرسی مدنی که حکم صادره را حضوری اعلام نموده اما بر قطعیت آن تصریح نکرده موید این امر است.310590

رویه های قضایی

1)در فرض که رای از شورای حل اختلاف صادر شده و در دادگاه تایید گردیده باشد طبق مقررات مذکور در فصل دوم از باب هشتم قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی رسیدگی به دعوای اعسار از چرداخت محکوم به کلا در صلاحیت دادگاه می باشد.944852

2) در فرضی که دادگاه نخستین دعوی را غیر مالی و دادگاه تجدید نظر دعوی را مالی تشخیص دهد اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به نظر اکثریت باید به دادگاه بدوی تقدیم شود.1388366