ماده ۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی

وکلاء مکلفند در هنگام محاکمه حضور داشته باشند مگر اینکه دارای عذر موجهی باشند. جهات زیر عذر موجه محسوب می شود:

1) فوت یکی از بستگان نسبی یا سببی تا درجه اول از طبقه دوم

2) ابتلاء به مرضی که مانع از حرکت بوده یا حرکت، مضر تشخیص داده شود

3) حوادث قهری ازقبیل سیل و زلزله که مانع از حضور در دادگاه باشد

4) وقایع خارج از اختیار وکیل که مانع از حضور وی در دادگاه شود

وکیل معذور موظف است عذر خود را به طور کتبی با دلایل آن برای جلسه محاکمه به دادگاه ارسال دارد. دادگاه درصورتی به آن ترتیب اثر می دهد که عذر او را موجه بداند، درغیر این صورت جریان محاکمه را ادامه داده و مراتب را به مرجع صلاحیتدار برای تعقیب انتظامی وکیل اطلاع خواهد داد. درصورتی که جلسه دادگاه به علت عذر وکیل تجدید شود، دادگاه باید علت آن و وقت رسیدگی بعدی را به موکل اطلاع دهد. دراین صورت، جلسه بعدی دادگاه به علت عدم حضور وکیل، تجدید نخواهد شد.

توضیحی واژگان

نمایندگی : رابطه ای است حقوقی که بموجب آن نماینده می تواند بنام و به حساب اصیل در انعقاد قرارداد شرکت کند و آثار آن به طور مستقیم دامن گیر اصیل می شود.669980

پیشینه

تفاوت های این ماده و ماده 69 مکرر ق.ا.د.م سابق به شرح ذیل اس: 1) ماده 69 مکرر سابق ، جهات عذر را به صورت تمثیلی بیان کرده بود اما در ماده جدید به صورت حصری است.2) جهت عذر چهارم در ماده 69 مکرر وجود نداشت.138072

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

هرگاه دادگاه به عذر موجه وکیل ترتیب اثر داد و جلسه را تجدید نمود باید علت تجدید وقت و وقت رسیدگی بعدی را به موکل اطلاع دهد در این صورت جلسه بعدی دادگاه به علت عدم حضور وکیل تجدید نخواهد شد. یعنی وکیل نمی تواند در دو جلسه متوالی از عذر موجه استفاده کند در چنین صورتی باید شخص موکل در دادگاه حاضر شود یا لایحه بفرستد یا وکیل دیگری معرفی کند ولی جلسه دادگاه به عنوان عذر موجه وکیل تجدید نمی شود.295037

ماده 41 ق.آ.د.م ناظر به وکلای دادگستری است و تسری آن به اصیل و یا نمایندگانی غیر وکیل دادگستری ، با استفاده از ملاک آن ، مجاز نمی باشد . در حقیقت ، اثبات خلاف عذری که وکیل به دادگاه یا سایر مراجع قضاوتی اعلام نموده از مهم ترین تخلفات انتظامی است که مجازات آن محرومیت دائم از شغل وکالت است ( ماده 82 آ.ل.ق.ا.ک.و.د مصوب 1334) بنابراین ماده 41 قانون ایین دادرسی مدنی با پشتوانه ماده ی مزبور تنظیم شده است .336211

اگر وکیل عذر خود را به دادگاه اعلام و درخواست تجدید جلسه کند ولی دادگاه از عذر وکیل اگاه نگردیده و جلسه نیز برای ادای توضیحات (خواهان ) وکیل تشکیل شده باشد و دادگاه به علت عدم حضور وکیل  قرار صادر کند ،این قرار اگر قابل تجدیدنظر باشد و تجدیدنظر خواهی صورت گیرد قابل فسخ می باشد.336208

حضور وکیل در دادگاه الزامی است ، با اینکه طرفین دعوا می توانند در صورت عدم حضور مدافعات خود را کتبا به دادگاه ارائه دهند ، اما وکلای آنان از چنین حقی برخوردار نیستند زیرا وکالت از جنبه اجتماعی و خدمت به دستگاه قضایی نیز مورد توجه قانون گذار بوده تا روند رسیدگی روان تر و اجرای عدالت اسان شود.611992)) . در ماده 41 برای عدم حضور وکیل در جلسه دادرسی مواردی عذر محسوب می شوند و این موارد حصری می باشند ، اما باید گف بند های چهارگانه ماده 41 کامل به نظر نمی رسد ، به عنوان مثال ابتلای همسر به مرضی که مانع از آزادی رفت و آمد وکیل باشد جزء موارد عذر قید نشده ، بنابراین اگر همسر وکیل به بیماری سخت تحت درمان و اتفاقا در روز جلسه دادگاه نوبت جراحی داشته باشد وکیل تکلیف خواهد داشت بیمار را رها کرده و در جلسه دادگاه شرکت کند که این امر عقلا قیر قابل پذیرش است اما قانون آن را پذیرفته است!115611

رویه های قضایی

1)نظریه مشورتی مورخ 27/2/1342 : ماده 29 قانون وکالت دائر بر اینکه از وکلایی که حق وکالت در توکیل دارند هیچگونه عذری برای عدم حضور در جلسه پذیرفته نمی شود ناظر به مورد مذکور در ماده 28 است و شامل حکم کلی ماده 69 مکرر قانون آیین دادرسی مدنی ( ماده 41 قانون جدید) و در موارد مذکور در ماده 69 مکرر ( ماده 41 قانون جدید) ولو آنکه حق توکیل هم داشته باشد درخواست تجدید جلسه برای یک دفعه به ترتیب مقرر در ماده مزبور قابل پذیرش می باشد.310784

2)ماده 69 مکرر قانون آیین دادرسی مدنی ( ماده 41 قانون جدید) مبنی بر لزوم حضور وکیل هنگام محاکمه ، ناظر به موردی است که عدم حضور وی موجب تجدید جلسه شود.310778

3)نظریه شماره 4221/7 – 12/6/1383 اداره حقوقی قوه قضاییه : با توجه به قسمت اخیر ماده 185 ق.ا.د.ک 1378 و تبصره یک ماده 186 همان قانون هرگاه متهم برای رسیدگی به امر کیفری وکیل معرفی کند و یا دادگاه طبق ماده 186 یا تبصره آن برای متهم وکیل تسخیری تعیین نماید ، حضور وکیل برای تشکیل جلسه دادگاه و رسیدگی به امر کیفری ضروری است . به بیان دیگر ارسال لایحه بدون حضور وکیل کافی نیست و اگر وکیل بدون عذر موجه حضور نیابد و به ارسال لایحه اکتفا کند، دادگاه کیفری باید طبق ماده 41 ق.ا.د.م 1379 جلسه را برای رسیدگی تجدید کند و مراتب تعقیب انتظامی وکیل را مرجع صالح ارسال کند.1366857

4)نظریه شماره 1645 مورخ 24/3/59 اعلام نموده است بیماری وکیل دادگستری و عجز او از انجام وظیفه به علت بیماری از مصادیق ماده 57قانون وکالت نمی باشد . در این گونه موارد به نظر می رسددر صورت اطلاع دادگاه از وضعیت وکیل شایسته است مراتب را به وکیل شایسته است مراتب را به موکل اعلام تا شخصا دادرسی را تعقیب نماید ، هر چند در قانون تکلیفی برای دادگاه مقرر نشده است.115616

انتقادات

ماده 41 در مورد فرضی که وکیل امکان اعلام عذر به دادگاه را نداشته باشد سخنی نگفته و ضرفا درنظریه شماره 1645 مورخ 24/3/59 اعلام نموده است بیماری وکیل دادگستری و عجز او از انجام وظیفه به علت بیماری از مصادیق ماده 57قانون وکالت نمی باشد . در این گونه موارد به نظر می رسددر صورت اطلاع دادگاه از وضعیت وکیل شایسته است مراتب را به وکیل شایسته است مراتب را به موکل اعلام تا شخصا دادرسی را تعقیب نماید ، هر چند در قانون تکلیفی برای دادگاه مقرر نشده است.115616

مصادیق و نمونه ها

1) در ماده 41 برای عدم حضور وکیل در جلسه دادرسی مواردی عذر محسوب می شوند و این موارد حصری می باشند ، اما باید گف بند های چهارگانه ماده 41 کامل به نظر نمی رسد ، به عنوان مثال ابتلای همسر به مرضی که مانع از آزادی رفت و آمد وکیل باشد جزء موارد عذر قید نشده ، بنابراین اگر همسر وکیل به بیماری سخت تحت درمان و اتفاقا در روز جلسه دادگاه نوبت جراحی داشته باشد وکیل تکلیف خواهد داشت بیمار را رها کرده و در جلسه دادگاه شرکت کند که این امر عقلا قیر قابل پذیرش است اما قانون آن را پذیرفته است!115611

2)هیچ عذری حتی مسافرت ضروری و ماموریت وکیل غیر از معاذیر مصرح درماده 41 مجوز تجدید جلسه دادرسی نخواهد بود.1307124