ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی مدنی

درهر موردی که رسیدگی به دلایلی از قبیل تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معاینه محلی و یا هر اقدام دیگری که می بایست خارج از مقر دادگاه رسیدگی کننده به دعوا انجام گیرد و مباشرت دادگاه شرط نباشد، مرجع مذکور به دادگاه صلاحیتدار محل نیابت می دهد تا حسب مورد اقدام لازم معمول و نتیجه را طی صورت مجلس به دادگاه نیابت دهنده ارسال نماید. اقدامات مذکور درصورتی معتبر خواهد بود که مورد وثوق دادگاه باشد.

توضیح واژگان

نیابت : در لغت به معنی جانشین شدن می باشد و در اصطلاح عملی حقوقی است که شخص به دیگری اختیار می دهد که به نام و برای او اعمالی را انجام و نتیجه حاصله را اعلام نماید.488195/534455

نیابت قضایی : «اعطای نمایندگی از طرف یک مرجع قضایی به مرجع قضایی دیگر به منظور تحقیق از متهم یا مطلع ، جمع آوری اسناد و مدارک ، انجام کارشناسی ، توقیف متهم و ارسال کلیه اسناد جدید التحصیل به مرجع درخواست کننده » را نیابت قضایی گویند.205665

پیشینه

مفاد این ماده در قانون ایین دادرسی مدنی سال 1290 مشابهی نداشته اما در قانون آیین دادرسی سال 1318 ضمن ماده 470 در مورد مصادیقی از نیابت بحث شده است .699593

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

شکل گیری نیابت قضایی با هدف کمک گرفتن یک دادگاه از دادگاه دیگر جهت تحقیقات لازم در حوزه قضایی دادگاه پذیرنده نیابت می باشد.143310

در نیابت قضایی داگاه نیابت دهنده چهارچوب موضوع نیابت را تعیین کرده و همراه با اسناد و مدارک به دادگاه نیابت گیرنده ارسال می نماید ، دادگاه نیابت گیرنده در حدود موضوع مشخص شده و با همان ترتیبات قانونی که برای دادگاه نیابت دهنده در قانون مشخص شده است موضوع نیابت را اجرا می نماید. در این ماده دادگاه نیابت گیرنده دادگاه صلاحیت دار محل نیابت معرفی شده است که منظور از آن دادگاه هم عرض با دادگاه اصلی یا دادگاه تالی می باشد ( مثال : دادگاه تجدید نظر می تواند به دادگاه تجدیدنظر حوزه دیگر و یا دادگاه عمومی ان حوزه نیابت دهد) . 140130در نیابت قضایی وظایف و اختیارات قضایی دادگاه اصلی ( مانند رسیدگی به دلایل و ..) قابل نیابت نمی باشد . 334456 و همچنین دادگاه نیابت گیرنده مکلف است مفاد نیابت را به طور کامل به انجام رساند.295195

در مورد شهرهای بزرگ که از چند مجتمع قضایی تشکیل شده اند نیازی به نیابت یک مجتمع به مجتمع دیگر نمی باشد مگر اینکه بر اساس مقررات قانونی هر مجتمع به حوزه قضایی تبدیل شده باشد.118621

در مورد این موضوع که ایا استماع شهادت قابل نیابت می باشد یا خیر باید گفت با توجه به این ماده  در صورتی که استماع شهادت صراحتا مورد نیابت واقع شده باشد استماع شهادت پذیرفته است.410133 نیابت قضایی را می توان به نیابت داخلی و نیابت بین المللی تقسیم نمود که نوع بین الملل آن بین محاکم دو کشور انجام می پذیرد 143313