ماده ۳۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی

حکم دادگاه حضوری است مگر این که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طورکتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد.

توضیح واژگان

دفاع کتبی : « منظور از دفاع کتبی لایحه ای است که خوانده در پاسخ به ادعا های خواهان به دادگاه تقدیم نموده هرچند که متضمن دفاع به معنای دقیق کلمه نباشد»870773

پیشینه

« در حقوق فرانسه رای در صورت داشتن شرایط ذیل غیابی است : الف : رای صادره غیر قال پژوهش باشد . ب : احضاریه به شخص خوانده ابلاغ نشده باشد.»143366 همچنین در فقه اسلامی نیز اصل مشروعیت محاکمه غیابی پذیرفته شده است.822111

مفاد این ماده در ماده 164 اصلاحی مصوب 12/10/1331 پیش بینی شده بود.660202

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

«با توجه به ممقرراتی که در خصوص ابلاغ آمده و اینکه انجام این ترتیبات به گونه ایست که خوانده در جریان دعوای مطرح شده و فرصت کافی در اختیار وی ، جهت دفاع قرار می دهد ، اصل را باید بر حضوری بودن احکام دانست»871105

احکام قطعی احکامی هستند که قابلیت تجدید نظر خواهی ندارند ، اعم از اینکه حکم به صورت غیرقابل تجدیدنظر صادر شده باشد و یا مهلت تجدیدنظر خواهی آن به پایان رسیده و یا مراحل تجدیدنظر خواهی آن سپری شده باشد.660726

حضور خوانده یا وکیل یا نماینده قانونی وی در یکی از جلسات دادرسی و یا ابلاغ واقعی به آن ها کافی است تا حکم صادره حضوری باشد.870644

حکم دادگاه نسبت به خواهان همواره حضوری است چرا که وی شروع کننده دعوا و مطلع از آن است.871036

سوابق و مستندات فقهی

«در فقه نیز بر مبنای احادیث و روایات واصله اعلام گردیده است که قضاوت و حکم کردن بر غائب در حقوق الناس و عقود و ایقاعات و غیر آن ها ممکن است برای ان که آن امور مبتنی بر احتیاط هستند؛ ( احتیاط در رعایت حق الناس ) اما در حق الله قضاوت غیابی جایز نیست»964681

پاسخ ایت الله فاضل در مورد جواز صدور حکم غیابی : «بلی حاکم بر غایب در حقوق الناس با وجود بینه صحیح است و شرعی می باشد لکن غایب بعد از حضور می تواند خودرا اقامه کند و سخن او شنیده می شود»348736

فلسفه گرفتن تضمین در اجرای حکم غیابی به منظور حفظ حقوق خوانده غایب در صورت محق شدن وی بعد از اجزای رای می باشد. لذا زمان دفع مال غایب به محکوم له زمان اخذ تامین می باشد .660640