ماده ۱۱۹۱ قانون مدنی

اگر وصی منصوب از طرف ولی قهری به نگاهداری یا تربیت مولی‌علیه و یا اداره‌ی امور او اقدام نکند یا امتناع از انجام وظایف خود نماید منعزل می‌شود.

توضیح واژگان

انعزال، یعنی زایل شدن سمت نماینده، به سببی ارادی یا غیر ارادی.

ولایت، یعنی توانایی قانونی اداره امور مختلف شخص فاقد اهلیت.

اعطای نمایندگی از سوی قانونگذار را، نمایندگی قانونی گویند.

به مواردی که نمایندگی شخص، در قانون پیش بینی شده؛ و اراده او و اصیل، نقشی در زوال این رابطه ندارد؛ نمایندگی قانونی اخص گویند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

وصی مکلف است پس از رفع حجر از مولی علیه ، اموالش را به او برگرداند؛ ولی تکلیفی در ارائه حساب دوران تصدی به وی ندارد.

وصی درصورت تعدی و تفریط، برابر با اصول و قواعد حقوقی، ضامن است.

وصی در صورت برخورداری از ملائت مالی، و فقدان سابقه افلاس و ورشکستگی، می تواند با اموال مولی علیه، به نفع وی تجارت نماید.

وصی به دلیل امین بودن، درصورتیکه مصلحت مولی علیه خویش را رعایت ننموده؛ و برخلاف تعهدات خود، اقدام به تصرف، استعمال یا تلف اموال تحت اختیار خود نماید؛ مرتکب جرم خیانت در امانت شده است.

لفظ "انعزال" دلالت بر این دارد که وصایت، با خیانت وصی از بین خواهد رفت.

عجز وصی، موجب انعزال وی نمی شود و دراینگونه موارد دادگاه صالح، اقدام به نصب امین می نماید.

میان عزل و منعزل شدن از نظر نتیجه، تشابه کامل وجوددارد. اما عزل نیازمند رسیدگی دادگاه؛ و یا احراز قصد انشاء توسط عزل کننده است؛ درصورتیکه در انعزال نیازی به طی تشریفات یادشده نبوده؛ و نقش دادگاه در این رابطه، فقط اعلام انعزال است.

مستندات فقهی

به دلالت آیه 152 سوره مبارکه انعام " وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ..."، وصی منصوب از سوی ولی قهری، باید رعایت مصلحت مولی علیه را بنماید.

در منابع معتبر فقهی، روایات متعددی دال بر ضمان وصی درصورت تعدی و تفریط، وجوددارد.

امام رضا فروش اموال صغیر را به نسیه، و نیز تجارت با مال وی را، موجب ضمان وصی می داند.

در اینکه وصی، باید رعایت غطبه مولی علیه خود را بنماید؛ ادعای اجماع شده است.

سوابق فقهی

در مواردی که وصی، با مال مولی علیه خود، مضاربه می کند؛ باید رعایت غبطه صاحب مال را بنماید و وصی منصوب از سوی ولی قهری، درصورت رعایت مصلحت مولی علیه، می تواند مال او را، بفروشد.

رویه های قضایی

به موجب دادنامه شماره 51/30 مورخه 14/1/1372 شعبه 30 دیوان عالی کشور، عزل و انعزال وصی، نیازمند ارائه دلیل از سوی مدعی می باشد.