ماده ۶۱۳ قانون مدنی
هر گاه مالک برای حفاظت مال ودیعه ترتیبی مقرر نموده باشد و امین از برای حفظ مال، تغییر آن ترتیب را لازم بداند می‌تواند تغییر دهد مگر این که مالک صریحاً نهی از تغییر کرده باشد که در این صورت ضامن است.
توضیح واژگان
ودیعه: اخذ نایب برای مراقبت از مال را، ودیعه گویند.(195142)
نکات توضیحی تفسیری دکترین
اگر طرقی که توسط مودع، برای محافظت از مال موضوع ودیعه تعیین گردیده؛ جنبه ارشادی داشته؛ و قید تعهد نباشد؛ مستودع درصورت لزوم می تواند آن را تغییر دهد.(24223) و ممکن است شیوه محافظت از مال ودعی، که توسط مودع تعیین می گردد؛ گاهی تنها با هدف ارشاد مستودع، و بیان روش های معمول نگهداری از مال بوده؛ و ودیعه گذار، درصدد محدود نمودن اختیارات ودیعه گیر نباشد. درچنین شرایطی، امین می تواند باتوجه به اوضاع و احوال حاکم، شیوه های مزبور را تغییر داده؛ و آنچه را که مصلحت می داند؛ انجام دهد. و نمی توان نسبت به اتخاذ روش های موردنظر او، ایرادی را وارد دانست.(663686)
اصل بر این است که مستودع، می تواند شیوه های موردنظر مودع را، دررابطه با نگهداری از مال تغییر دهد؛ مگراینکه نهی مالک اثبات گردد.(24225)
اگر مودع برای حفاظت از مال ودعی، شیوه و مکان خاصی را معین نماید. و مستودع برخلاف نظر او عمل کند؛ درحالی که نیازی به چنین نافرمانی نباشد؛ دراینصورت مرتکب تعدی و تفریط گردیده است.(398297)
ملاک لزوم تغییر در شیوه هایی که مودع، جهت محافظت از مال تعیین نموده؛ تشخیص امین است. مگراینکه ثابت گردد وی، قصد اضرار داشته؛ و یا اهمال و تساهل نموده است.(24226)
سوابق فقهی
مستودع نمی تواند در شیوه و مکان محافظت از ودعی، تغییر ایجاد نماید. درمقابل استدلال شده است که چنانچه تغییر مزبور، جهت نگهداری بهتر از مال انجام پذیرد؛ اشکالی ندارد. و اگر احتمال تلف مال در محلی که مودع، تعیین نموده؛ وجود داشته باشد؛ دراینصورت مستودع می تواند برابر با نظر خود عمل نماید.(1021154)
رویه های قضایی
به موجب نظریه مشورتی شماره 1251 مورخه 28/2/1383 اداره حقوقی قوه قضاییه، بر طبق مواد 612 و 613 قانون مدنی، امین باید مال مورد امانت را، به نحوی که مالک مقرر نموده؛ حفظ کند و اگر برای حفاظت، ترتیب خاصی مقرر داشته؛ آن را رعایت کند. والّا ضامن است. اما مسئولیت کیفری، وقتی متوجه او است که تعدی یا تفریط، با سوءنیت باشد. بنابراین تعدی و تفریط همراه با نیت سوء، موجب مسئولیت کیفری است. و به عبارت اخری، احراز طریقه نیت، مرز مشترک میان ضمان مدنی و مسئولیت کیفری و مشخص کننده آن است. و تشخیص به عهده مرجع رسیدگی می باشد.(1388105)
مصادیق و نمونه ها
- اگر مالک، مقرر نموده باشد که مستودع، باید طلاهای امانی را، در کمد لباس های خویش نگهداری نماید؛ و نهی از حفاظت در محل دیگر ننموده باشد؛ و ودیعه گیر، به جهت مراقبت بهتر از آن اموال، آنها را در گاوصندوق دیگر قرار دهد؛ اشکالی ندارد.(1021149)