ماده ۴۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی
پس از نقض رأی دادگاه در دیوان عالی کشور، رسیدگی مجدد به دادگاهی که به شرح زیر تعیین می گردد ارجاع می شود و دادگاه مرجوع الیه مکلف به رسیدگی می باشد:
الف - اگر رأی منقوض به صورت قرار بوده و یا حکمی باشد که به علت نقص تحقیقات نقض شده است، رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده آن ارجاع می شود.
ب - اگر رأی به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد، به دادگاهی که دیوان عالی کشور صالح بداند ارجاع می گردد.
ج - در سایر موارد نقض، پرونده به شعبه دیگر از همان حوزه دادگاه که رأی منقوض را صادر نموده ارجاع می شود و اگر آن حوزه بیش از یک شعبه دادگاه نداشته باشد به نزدیکترین دادگاه حوزه دیگر ارجاع می شود.
توضیح واژگان
رسیدگی فرجامی :فرجام در لغت به معنی پایان ، خاتمه و نهایت می باشد و رسیدگی دیوان عالی کشور را رسیدگی تمیزی یا فرجامی گویند.101225/1197244 که به معنای رسیدگی نهایی است.1197247/
پیشینه
مشابه مفاد این ماده ذیل مواد 571 و 572 اصلاحی 1334 قانون ایین دادرسی مدنی سال 1318 بیان شده بود.699775/
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
دادگاهی که پرونده پس از نقض به آن ارجاع می شود باید هم صنف و هم نوع و هم درجه با دادگاه صادر کننده رای نقض شده باشد. 141071/ چنانچه قرار نقض شده از دادگاه بدوی صادر شده باشد ، اعم از اینکه به طور مستقیم مورد فرجام خواهی قرار گرفته یا در دادگاه تجدیدنظر استوار شده و رای این دادگاه در دیوان نقض شده باشد ، پرونده برای رسیدگی ماهیتی به دادگاه بدوی ارجاع می شود .313840 همچنین اقدام دیوان در نقض رای به علت عدم صلاحیت دادگاه صادر کننده نیز «رای فرجامی » است.406864
انتقادات
ممکن است پرونده پس از نقض رای به علت عدم صلاحیت دادگاه ، به مرجعی غیر از دادگاه ارجاع شود بنابراین بهتر بود در بند «ب» به جای واژه «دادگاهی » واژه «مرجعی» به کار می رفت.629890/
مصادیق و نمونه ها
- در صورتی که رای صادر در دادگاه بدوی مستند به کارشناسی باشد و در دادگاه بالاتر به علت عدم تخصص کارشناس نقض شده باشد ، چنانچه مرجع عالی دیوانعالی کشور باشد چون دیوان شان رسیدگی ماهوی را ندارد پرونده را برای صدور رای شایسته به دادگاه تالی احاله می کند ، در حالی که در صورتی چنانچه مرجع تجدیدنظر رای را نقض کرده باشد خود راسا با چشم پوشی از نظر کارشناس به رسیدگی می پردازد.336645