ماده ۴۲۳ قانون مجازات اسلامی

در هر حق قصاصی اگر بعضی از صاحبان آن، خواهان دیه باشند یا از قصاص مرتکب گذشت کرده باشند، کسی که خواهان قصاص است باید نخست سهم دیه دیگران را در صورت گذشت آنان به مرتکب و در صورت درخواست دیه به خود آنان بپردازد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

بر اساس این ماده باید گفت اولیاء دم خواهان قصاص، بر سایر اولیاء دم اولویت دارند. چرا که قصاص را باید مجازات اولیه و اصلی جنایات دانست.350348 لذا در صورت اختلاف میان اولیاء دم در این خصوص نظر گروهی ملاک است که مطالبه اصل می نمایند.1419148اما لازم است این گروه برای اجرای حق خود، نخست سهم دیه سایر اولیاء دم را بپردازند. البته در خصوص نیازی به کسب موافقت جانی نیست.350356 باید تاکید کرد که انصراف بعضی از اولیاء دم از اجرای حق قصاص مانع از تقاضای سایرین نمی باشد.667208

سوابق فقهی

در خصوص حالت مفروض، برخی از مراجع و فقها معتقدند که اولیاء دم حق مطالبه قصاص را در فرضی که سایرین از آن عدول کرده اند دارا می باشند. منتها در فرض مطالبه دیه از سوی سایرین، مطالبه کننده قصاص بایستی ابتدائاً سهم دیه آنان را پرداخت نماید.1299764 برخی از فقها نیز برای اثبات بقای حق قصاص سایر اولیاء دم در فرض گذشت یا مطالبه دیه از سوی دیگران، به اصل استصحاب استناد نموده اند.1676256

مستندات فقهی

گروهی از صاحبنظران مستند شرعی این ماده را تمسک به برخی از روایات خاصه در این بابا می دانند.1676280

رویه قضایی

کمیسیون استفتائات در خصوص این پرسش که «در فرض گذشت عده ای از اولیاء دم از قصاص و مطالبه آن از سوی سایرین، حکم قضیه چه باید باشد؟ » بیان کرده است که در این حالت باید قصاص کنندگان سهم دیه سایرین را تعیین و به قاتل بپردازند و بعد از آن حق قصاص دارند.1545624