ماده ۴۶۳ قانون مجازات اسلامی

از ویکی حقوق
نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۱۴ توسط 210497022 (بحث | مشارکت‌ها)
پرش به ناوبری پرش به جستجو

در جنایت خطای محض در صورتی‌ که جنایت با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود، پرداخت دیه برعهده عاقله است و اگر با اقرار مرتکب یا نکول او از سوگند یا قسامه ثابت شد بر عهده خود او است. تبصره ـ هرگاه پس از اقرار مرتکب به جنایت خطایی، عاقله اظهارات او را تصدیق نماید، عاقله مسئول پرداخت دیه است.

توضیح واژگان

عاقله عبارت است از گروهی از اقارب ذکور مسلمانی که مرتکب جنایت خطای محض قتل موضحه یا بالاتر از آن شده است. دخالت عاقله در پرداخت دیه در جنایت خطای محض از روزگار جاهلیت مرسوم بوده است.347460

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عاقله را باید ضامن در جنایات خطای محض دانست. البته وی پس از اداء، می تواند به جانی رجوع کند.335064

گروهی از حقوقدانان معتقدند چنانچه جانی و مجنی علیه خود تراضی بر دیه به جای قصاص کنند، چیزی بر عاقله نخواهد بود. چرا که ضمان عاقله مختص مواردی است که جرم با بینه ثابت شده است.همچنین گروهی معتقدند تأدیه دین از سوی عاقله باید در سه قسط انجام پذیرد.347468 از سوی دیگر گروهی با استناد به نصوص شرعی معتقدند در نهایت قرار ضمان عاقله بر خود جانی است. بدین معنی که عاقله می تواند پس از پرداخت دیه به خود جانی رجوع کند.347476

لازم به تاکید است از آنجایی که در فرض اثبات قتل خطایی با اقرار، این اقرار نافذ در حق دیگران نیست،باید قائل به پرداخت دیه از سوی خود متهم باشیم.292584

سوابق فقهی

گروهی از فقها معتقدند در فرض ثبوت عمدی نبودن جنایت، دیه با عاقله است.30556 همچنین گروهی بر این باورند که در فرض نکول متهم از اقامه قسامه، ثبوت دیه بر عاقله بعید به نظر میرسد.30540

همچنین عقیده مشهور فقها بر عدم امکان مراجعه عاقله به مرتکب جرم پس از پرداخت دی است. چرا که مقتضای اصل برائت ذمه جانی ما را به این نتیجه رهنمون می سازد که در فرض تردید در مدیون بودن جانی نسبت به عاقله، اصل بر عدم مدیونیت وی است.271576

انتقادات

گروهی معتقدند اخذ دیه از عاقله در جامعه امروزی بخصوص چنانچه عاقله پدر یا فرزند جانی نبشاد، با توجه به کم رنگ تر شدن پیوند های عاطفی و خویشاوندی و نیز عدم سکونت خویشاوندان امروزی در یک منطقه، دشوار بوده و لذا فلسفه اخذ دیه از عاقله امروزه زیر سوال است.587824 در همین راستا عده ای معتقدند مسئولیت عاقله در پرداخت دیه را باید منحصر به جوامع قبیله ای و قومی نمود.271556 البته گروهی دیگر در مقابل پاسخ داده اند که دیه بر عاقله را نباید مرتبط به ساختار زندگی نمود.271936