ماده ۵۲۳ قانون آیین دادرسی مدنی

در کلیه مواردی که رأی دادگاه برای وصول دیِن به موقع اجراء گذارده می شود اجراء رأی از مستثنیات دیِن اموال محکوم علیه ممنوع می باشد.

تبصره - احکام جزائی دادگاههای صالح مبنی بر استرداد کل یا بخشی از اموال محکوم علیه یا ضبط آن مستثنی می باشد.

توضیح واژگان

دین : مفرد دیون است و به معنای وام ، قرض ، وام مدت دار است و در زبان عامیانه به «بدهی» معروف است.374664/

مستثنیات دین : اموالی که برابر قانون در هنگام اجرای حکم و قرار با سند رسمی مشمول مقررات اجرا نبوده و توقیف نمی شود و به ضرر مالک مدیون به فروش نمی رسد .1062053/102314/

پیشینه

مستثنیات دین ریشه در تاریخ حقوق همه ادیان و نظام های حقوقی دارد.102165/ در نظام حقوقی آمریکا نیز معافیت هایی برای بخشی از اموال بدهکار در نظر گرفته شده است.374690/

این ماده در قانون آیین دادرسی مدنی سال 1318 وجود نداشته است.141941/700117/

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

رعایت مقررات مربوط به مستثنیات دین در هر کجا که دینی وجود دارد الزامی می باشد.خواه مرجع اعلام این دین دادگاه باشد یا مرجع غیر قضایی که به موجب قانون مجاز به صدور رای می باشد  ، در هر حال رعایت مستثنیات دین الزامی است.144437/ در این ماده نیز به ممنوعیت استیفای محکوم به را از مستثنیات دین اموال محکوم علیه بیان می کند 1011116/و بر اساس تبصره این ماده چنانچه حکم جزایی صادره از مراجع مبنی بر استرداد یا ضبط کل یا بخشی از اموال محکوم علیه باشد ، مستثنیات دین در این مورد لحاظ نخواهد شد.144438/ شمول مستثنیات دین در دو مصوبه قانون اجرای احکام ذیل ماده 65 این قانون و قانون اجرای اسناد رسمی لازم الاجرا مشخص شده است.152851/ و مطابق قوانین مقررات مربوط به مستثنیات دین از قوانین آمره نبوده و توافق طرفین بر خلاف این مقررات ممکن می باشد.102443/

سوابق و مستندات فقهی

مقررات آیین دادرسی مدنی ایران در مورد مستثنیات دین تا حد زیادی از متون فقهی به خصوص کتاب تحریرالوسیله اقتباس شده است.172257/ در قرآن کریم از جمله در آیات 280 سوره بقره ، 286 سوره بقره ، 7 سوره طلاق ، نیز به مستثنیات دین اشاراتی شده است.374725/

حنفی ها و حنبلی ها ، اعتقاد دارند که در صورتی که مدیون کسب و کاری داشته باشد که بتواند نیازمندیهای خود را با کار کردن بدست آورد ، هیچ یک از اموال او مشمول مستثنیات دین نمی باشد ولی اگر چنین نباشد ، خوراک و پوشاک او و افراد تحت تکفل وی را مستثنی نموده و همچنین مسکن و خادم و مرکب را در آن صورت جزء مستثنیات عنوان نموده اند.102167/

مصادیق و نمونه ها

• میز و صندلی و مبلمان گران قیمت جز مستثنیات دین نیست چرا که بدون آن زندگی مختل نمی شود .102262/

• لباس و اشیاء و لوازم مورد احتیاج افراد تحت تکفل مدیون و همچنین آذوقه مورد نیاز مدیون و خانواده اش جز مستثنیات دین می باشد.102268/87137/