مبانی و آثار فقهی و حقوقی اعراض از مال

عنوان	مبانی و آثار فقهی و حقوقی اعراض از مال
رشته	حقوق خصوصی
دانشجو	سمیه شبیب
استاد راهنما	سیدمحمدتقی علوی
استاد مشاور	غلامرضا حاجی نوری
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۱
دانشگاه	دانشگاه تبریز

مبانی و آثار فقهی و حقوقی اعراض از مال عنوان پایان نامه ای است که توسط سمیه شبیب، با راهنمایی سیدمحمدتقی علوی و با مشاوره غلامرضا حاجی نوری در سال ۱۳۹۱ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز دفاع گردید.

چکیده

چشم پوشی از مال تحت عنوان "اعراض از مال" از حقوق مسلم مالک و نیز یکی از انواع تصمیمات و تصرفات مالک در راستای حق مالکیت وی می باشد. "اعراض از مال" دارای قدمتی برابر تاریخ زندگی انسان بوده و نمونه ای جهانی است. اعراض از مال در قوانین کشور های گوناگون مطرح گردیده و نظام های حقوقی مهم و معروف جهان آن را پذیرفته اند. اعراض از مال مسیله ای قابل بحث در حقوق اموال و مالکیت، از حوز حقوق خصوصی و به عنوان یکی از اسباب زوال مالکیت و حق عینی مطرح گردیده است. اعراض از مال در اعصار و امصار مختلف مورد توجه فقهاء، حقوقدانان و نظام های حقوقی بوده و از جهات گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. زوال مالکیت بعنوان یکی از آثار اعراض از مال، محور اصلی بحث و گاها مهمترین وجه مورد اختلاف نظر می باشد. شرع مقدس اسلام در مورد اعراض از مال دارای نظرات خاصی می باشد که بدون حصول شرایط و ضوابط خاص مد نظر شارع هرگز نمی توان به صرف روی گرداندن و رها کردن مال، آن را اعراض از مال تصور نمود. در قانون مدنی تنها در ماد ۱۷۸ در بیان حکم اموال مغروقه ذکری از اعراض شده است. شاید بدیهی بودن اعراض در یک نگاه اجمالی از سوی قانونگذار دلیل این نقصان باشد. به هر حال در بررسی دقیق تر و مواجهه با مسایل مرتبط با اعراض از مال در می یابیم که پیچیدگی ها، تنوع مسایل و ابهامات فراوانی موجود است. از آنجا که دکترین حقوقی مبتنی بر نظریات حاصل از پژوهش های آکادمیک از راهکارهای اساسی نیل به غنای حقوقی و قضایی است لذا پژوهش حاضر که در سه بخش جداگانه علاوه بر مقدمه و نتیجه گیری طراحی گردیده در صدد است با گردآوری، تنظیم، بررسی و تحلیل مطالب و نقل قول های مرتبط با موضوع به یک تعریف جامع برای اعراض از مال و آثار و شرایط تحقق آن دست یابد.بطور خلاصه می توان گفت اعراض از مال بر اساس دیدگاه و قول مشهور علماء حقوق و جمعی از فقهاء، در صورت حصول اجتماع شرایط و فقدان موانع سبب سقوط و زوال حق ملکیت می شود مال اعراض شده در زمر مباحات تلقی می گردد بنابراین قابل تملک از سوی هر شخص دارای اهلیت از جمله مالک اولیه می باشد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

۱– بیان مساله ۳

۲– سوالات تحقیق ۴

۳– تاریخچه مساله ۵

۴– اهمیت و ضرورت مساله ۷

۵– اهداف تحقیق ۸

۶– روش تحقیق ۹

۱– بخش اول: کلیات اعراض از مال ۱۱

۱–۱– فصل اول: مفاهیم اعراض از مال ۱۱

۱–۱–۱– مبحث اول: مفهوم لغوی اعراض از مال ۱۲

۲–۱–۱– مبحث دوم: مفهوم فقهی اعراض از مال ۱۳

۳–۱–۱– مبحث سوم: مفهوم حقوقی اعراض از مال ۱۷

۲–۱– فصل دوم: مبانی و ادله اعراض از مال ۲۰

۱–۲–۱– مبحث اول: روایات وارده ۲۱

۲–۲–۱– مبحث دوم: استناد به قاعده تسلیط ۳۰

۳–۲–۱– مبحث سوم: عرف و سیره عقلاء و سیره متشرعه ۳۲

۴–۲–۱– مبحث چهارم: جواز اسقاط حق ۳۵

۵–۲–۱– مبحث پنجم: استناد به قاعده اقدام ۳۶

۳–۱– فصل سوم: ویژگیهای اساسی اعراض از مال ۳۷

۱–۳–۱– مبحث اول: ماهیت ایقاعی اعراض ازمال ۳۷

۲–۳–۱– مبحث دوم: ماهیت انشایی اعراض از مال ۳۸

۳–۳–۱– مبحث سوم: ویژگی بلا عوض بودن اعراض از مال ۳۹

۲– بخش دوم: شرایط، ارکان و آثار تحقق اعراض از مال ۴۱

۱–۲– فصل اول: شرایط لازم برای تحقق اعراض ۴۱

۱–۱–۲– مبحث اول: شرایط اعراض کننده ۴۱

۱–۱–۱–۲– گفتار اول: مالک بودن اعراض کننده ۴۱

۲–۱–۱–۲– گفتار دوم: قصد و رضای اعراض کننده ۴۳

۳–۱–۱–۲– گفتار سوم: مشروعیت جهت اعراض ۴۵

۴–۱–۱–۲– گفتار چهارم: اختیار داشتن اعراض کننده ۴۶

۱–۴–۱–۱–۲– بند اول: اضطرار در اعراض ۴۷

۲–۴–۱–۱–۲– بنددوم: اشتباه در اعراض ۴۹

۳–۴–۱–۱–۲– بند سوم: اعراض از ملک ورشکسته ۵۰

۵–۱–۱–۲– گفتار پنجم: اهلیت ۵۲

۲–۱–۲– مبحث دوم: شرایط موضوع مورد اعراض ۵۳

۱–۲–۱–۲– گفتار اول: موضوع اعراض ۵۳

۱–۱–۲–۱–۲– بند اول: اموال مورد اعراض ۵۳

۲–۱–۲–۱–۲– بند دوم: منافع مورد اعراض ۵۶

۳–۱–۲–۱–۲– بند سوم: اعراض از مالکیت معنوی ۵۹

۲–۲–۱–۲– گفتار دوم: آزاد بودن ۶۱

۲–۲– فصل دوم: آثار و ارکان اعراض از مال ۶۳

۱–۲–۲– مبحث اول: آثار اعراض از مال ۶۳

۱–۱–۲–۲– گفتار اول: زوال مالکیت ۶۳

۲–۱–۲–۲– گفتار دوم: تبدیل ملک به مال مباح ۶۶

۳–۱–۲–۲– گفتار سوم: عدم امکان رجوع ۶۷

۲–۲–۲– مبحث دوم: ارکان اعراض ۶۸

۱–۲–۲–۲– گفتار اول: رکن معنوی اعراض ۶۹

۲–۲–۲–۲– گفتار دوم: رکن ظاهری اعراض ۷۰

۳– بخش سوم:اعراض از مال در فقه اسلام و قوانین حقوقی ایران ۷۶

۱–۳– فصل اول: اعراض در فقه اسلام ۷۶

۱–۱–۳– مبحث اول: بررسی فقهی اعراض و آثار آن ۷۶

۲–۱–۳– مبحث دوم: بررسی و نقد ادله فقهی آثار اعراض از مال ۸۰

۳–۱–۳– مبحث سوم: اعراض از مال در نظر فقهاء و علماء اسلامی ۸۵

۲–۳– فصل دوم: اعراض در حقوق موضوعه ایران ۹۳

۱–۲–۳– مبحث اول: اعراض از مال در قانون اساسی ایران ۹۴

۲–۲–۳– مبحث دوم: اعراض از مال در قانون مدنی ایران ۹۶

۳–۲–۳– مبحث سوم: اعراض از مال در سایر قوانین موضوعه ایران ۱۰۰

نتیجهگیری: ۱۰۹

منابع: ۱۱۲

کلیدواژه ها

• اعراض
• فقه
• اعراض (از مال)
• نظام حقوقی
• قانون مدنی
• حق مالکیت