ماده ۱۸۰ قانون آیین دادرسی کیفری

در موارد زير بازپرس مي تواند بدون آن كه ابتداء احضاريه فرستاده باشد ، دستور جلب متهم را صادر كند : الف - در مورد جرائمي كه مجازات قانوني آنها سلب حيات ، قطع عضو و يا حبس ابد است . ب - هرگاه محل اقامت ، محل كسب و يا شغل متهم معين نباشد و اقدامات بازپرس براي شناسايي نشاني وي به نتيجه نرسد . پ - در مورد جرائم تعزيري درجه پنج و بالاتر در صورتي كه از اوضاع و احوال و قرائن موجود ، بيم تباني يا فرار يا مخفي شدن متهم برود . ت - در مورد اشخاصي كه به جرائم سازمان يافته و جرائم عليه امنيت داخلي و خارجي متهم باشند .

پیشینه

سابقاً ماده 118 قانون آیین دادرسی کیفری (مصوب 1378) در این خصوص وضع شده بود.1093412

نکات توضیحی تفسیری دکترین

ماده فوق از جمله موارد استثنایی جلب متهم بدون نیاز به ابلاغ احضاریه به وی است. لذا صدور چنین دستوری از سوی بازپرس مستلزم دقت و پیشگیری از پایمال شدن حقوق متهم است.483872 در واقع علیرغم وسعت اختیارات بازپرس در جلب و دستگیری متهم، لازم است در راستای حفظ شأن وی و نیز حمایت از حیثیت افراد، این اختیار دقیقاً بر اساس موازین قانونی انجام شود.889840 چرا که جلب متهم بدون ابلاغ برگ احضاریه ممکن است موجب تضییع حقوق انسانی او شود.2085284 لذا به طور کل جلب متهم صرفاً در صورتی جایز است که پیش از آن به موجب احضاریه، احضار به عمل آمده باشد.2760384 عده ای نیز عمل بر خلاف این امر را موجب تخلف انتظامی دانسته اند.2759836 اما به موجب قانون صرفاً در خصوص جرایم پر اهمیتی که ممکن است در فرض ابلاغ برگ احضاریه، متهم اقدام به فرار کند یا نشانی وی مشخص نبوده و زمینه کندی روند تحقیقات را فراهم آورد، امکان جلب بدون احضار وی پیش بینی شده است.1285280 از همین روی در خصوص جرایم مشهود باید قائل به صدور برگ احضاریه و اصدار برگ جلب در فرض عدم حضور متهم، بجز در موارد مقرر قانونی بود.638932

در خصوص جلب متهم، عده ای معتقد به الزامی بدون ابلاغ برگ جلب به او هستند.1285296

در بند اول این ماده، با وجود پیش بینی سه دسته از جرایم که در فرض وقوع آن ها امکان جلب متهم بدون صدور احضاریه میسر گشته است، اما عده ای معتقدند امکان پیشبینی جرایم مهم دیگری نیز در این بند وجود داشت.483888 در خصوص بند ب نکته مهم، مشخص نبودن محل کسب است نه خود کسب.483884

رویه قضایی

بر اساس نظریه مشورتی به شماره 7/8689-1379/3/7 موارد جلب بدون احضار متهم در قانون به طور انحصاری احصاء شده اند.494880 همچنین به موجب نظریه مشورتی 7/1339-1383/3/6 صدور دستور جلب متهم بدون سبق ابلاغ احضاریه، باید منطبق با شرایط مقرر شده در قانون باشد. وگرنه جلب متهم بدون صدور و ابلاغ احضاریه و به صرف امکان فرار یا امحاء آثار جرم از سوی متهم در فرض ابلاغ احضاریه، خلاف قانون است.494896

همچنین بر اساس نظریه 7/545-1384/1/31 فرار متهم از دست مأمورین مجوز جلب وی توسط مقامات قضایی نمی باشد.494904